Vu lan 2025: Báo hiếu không chỉ là lời nói, mà là hành động mỗi ngày

Mùa Vu lan 2025, các vị giảng sư Phật giáo chia sẻ, chữ hiếu trong xã hội ngày nay phần nào nhạt nhòa do đời sống vật chất mỗi ngày một nâng cao. Vậy người trẻ báo hiếu thế nào?

Giữa nhịp sống hiện đại đầy vội vã, lễ Vu lan vẫn lặng lẽ trở về mỗi mùa tháng 7 như một lời nhắc về đạo hiếu - giá trị đã nuôi dưỡng tâm hồn người Việt suốt bao đời. Thế nhưng, trong guồng quay cơm áo và ánh đèn phố thị, chữ hiếu dường như đang dần nhạt nhòa. Báo hiếu không chỉ gói gọn ở những món quà gửi vội hay lời chúc qua màn hình điện thoại mà là cách ta sống mỗi ngày.

Vu lan không chỉ là mùa báo hiếu, mà còn là dịp để mỗi người trẻ nhìn lại, thấu hiểu và trân trọng những hy sinh thầm lặng của cha mẹ, trước khi yêu thương trở thành muộn màng.

Báo hiếu bằng cách tu sửa chính mình

Thượng tọa Thích Trí Chơn, Phó trưởng ban Văn hóa Trung ương Giáo hội, Trưởng ban Văn hóa Phật giáo TP.HCM, viện chủ tu viện Khánh An cho biết, từ xa xưa, chữ hiếu là nền tảng đạo đức của dân tộc Việt Nam.

Khi đạo Phật xuất hiện, thổi thêm luồng sinh khí mới vào dân tộc hòa quyện vào nhau, chữ hiếu trở thành hồn thiêng của lẽ sống, chất liệu của tinh thần văn hóa dân tộc. Theo Trưởng ban Văn hóa Phật giáo TP.HCM, không phải mọi hành vi của các bậc làm cha mẹ đều chuẩn mực, nhưng hãy luôn nhớ dù chuẩn mực hay lệch chuẩn thì hai đấng sinh thành vẫn mãi là cha mẹ và chữ hiếu không ai được phép quên.

Theo Thượng tọa Thích Trí Chơn mỗi người luôn khắc ghi chữ hiếu đối với ba bà mẹ là: mẹ sinh thành, mẹ Việt Nam và mẹ môi trường trái đất.

Một người biết chăm sóc cha mẹ còn hiện tiền, thờ cúng cha mẹ khi qua đời, hướng tâm cha mẹ sống đời thiện lành, đi theo con đường chánh; đó là báo hiếu trực tiếp. Tự thân rèn luyện nhân cách, đạo đức, học giỏi, xây dựng lối sống mới, được tỏa sáng bởi các giá trị văn hóa, bao dung, vị tha… xã hội thường khen "con của ông/ bà này giỏi quá, hay quá"… Đây cũng là tinh thần trả hiếu bởi những "quả ngọt" mình đạt được tạo tiếng thơm cho cha mẹ.

Thứ hai là sống hiếu nghĩa với mẹ Việt Nam. Quê hương, Tổ quốc là chiếc nôi sinh ra con người Việt, văn minh Việt, lẽ sống Việt mà ta được thừa hưởng. Nơi đó, có thầy tổ bạn bè cho con chữ, kiến thức, nghề nghiệp vào đời, có những người đã nằm xuống cho giang sơn được độc lập, cho hòa bình được nở hoa cùng biết bao ân nhân trực tiếp hoặc gián tiếp cưu mang để ta có được nhân cách hữu dụng, có cuộc sống an hòa.

Vị thượng tọa nói: "Mỗi con người được sinh ra là hoa trái hạnh phúc của cha mẹ, là nhân tố tinh hoa của Tổ quốc, quê hương. Vậy nên, sống không chỉ biết ơn mẹ cha mà còn làm tròn trách nhiệm tích cực với đứa con của Tổ quốc.

Thứ ba là biết ơn bà mẹ môi trường. Cuộc sống luôn có sự tương tác giữa mình môi trường xung quanh. Từng cọng cỏ, cành cây, góc phố sạch đẹp, môi trường trong lành là hơi thở, là sự sống của chính ta. Mỗi người không chỉ là công dân Việt Nam mà còn là công dân toàn cầu. Vậy nên bảo vệ, chăm sóc môi trường xanh đó chính là bảo vệ đất nước, bảo vệ căn nhà duy nhất của nhân loại - trái đất.

"Sống phải biết ơn mẹ cha, biết ơn mẹ Việt Nam và biết ơn mẹ trời đất. Hãy đền ơn bằng hành động thiết thực, cụ thể mang lại lợi ích thực tiễn cuộc sống. Đó là tinh thần báo hiếu của một người trong xã hội hiện đại, tiến bộ", thượng tọa Thích Trí Chơn chia sẻ.

Người trẻ nên thực hành hiếu đạo thế nào?

Theo thượng tọa Thích Trí Chơn, chữ hiếu trong xã hội ngày nay phần nào đã nhạt nhòa do đời sống vật chất mỗi ngày một nâng cao, các tiện nghi của xã hội mỗi ngày phát triển, những bạn trẻ ngày hôm nay không thấy được sự lao tâm khổ tứ của cha mẹ.

Dù vậy, mỗi người cần phải nhớ, tất cả những gì chúng ta có là bắt đầu từ cha mẹ. Ta có được đôi mắt sáng nhìn bầu trời xanh thì mắt mẹ cha đã nhòe đi vì tuổi tác. Khi ta cười đùa với bạn bè, vui chơi với những thỏa thích thì mẹ cha đã rơi xuống bao nhiêu nước mắt và mồ hôi vì lao lực. Ta được chăn êm nệm ấm để có giấc ngủ ngon, được ngồi xe đến trường, trong khi cha mẹ đang oằn lưng gánh cả gia tài để nuôi dưỡng con.

Thượng tọa Thích Trí Chơn nhắn nhủ: "Cha mẹ không phải là con người độc lập bên ngoài mà có trong từng tế bào, giọt máu, lẽ sống của mỗi người. Nếu mỗi người hiểu được điều đó thì lúc nào bản thân cũng nghĩ đến cha mẹ. Hay nói đơn giản hơn, mỗi người cần nhớ cha mẹ là khuôn tạo ra hình hài, vóc dáng cho bản thân mình".

5 ân lớn của cha mẹ cần khắc ghi

Thượng tọa Thích Quang Thạnh, Ủy viên Hội đồng Trị sự, Phó trưởng ban Trị sự, Trưởng ban Giáo dục Phật giáo TP.HCM cho rằng, mỗi người cần khắc ghi 5 ân lớn của cha mẹ.

Đầu tiên, ân sinh thành. Cha mẹ đã trao cho ta hình hài đầy đủ, một món quà vô giá được tạo nên từ máu thịt và tình yêu thương vô điều kiện.

Người mẹ phải mang nặng đẻ đau suốt chín tháng, vất vả bảo bọc bào thai từng ngày. Người cha gánh nặng nhọc nhằn, hy sinh thú vui riêng, làm việc quên ăn quên ngủ để lo cho gia đình. Hình hài này không dễ có, nên phận làm con phải trân quý, bảo vệ, không tự hủy hoại thân thể vì khó khăn hay tuyệt vọng.

Thượng tọa Thích Quang Thạnh cũng chia sẻ, chúng ta không nên trách cha mẹ vì sinh ra mình có dáng vẻ cao, thấp, chưa đẹp… bởi vẻ đẹp đích thực nằm ở nhân cách, không phải hình thức.

Thứ hai, ân dưỡng dục. Thượng tọa Trưởng ban Giáo dục Phật giáo TP.HCM phân tích, cha mẹ đã thức khuya dậy sớm, vượt qua cơn ham ngủ, hy sinh mọi tiện nghi để nuôi con khôn lớn.

Từ những ngày tháng khó khăn, cha mẹ dốc hết sức lực, tài sản và tình thương để con được khỏe mạnh, học hành đầy đủ. Tình yêu này vô điều kiện, bền bỉ suốt đời, ngay cả khi bản thân cha mẹ chịu khổ cực.

Thứ ba, ân giáo dưỡng. Thượng tọa giải thích, cha mẹ là những người thầy đầu tiên, dạy con từ tiếng gọi "cha, mẹ" đầu đời, cách ăn nói, ứng xử, đạo làm người. Cha mẹ là tấm gương đạo đức, là hình mẫu để con noi theo. Gia đình là nền tảng giáo dục nhân cách vững chắc nhất, điều mà trường lớp không thể thay thế.

Thứ tư, ân che chở, bảo hộ. Theo thượng tọa Thích Quang Thạnh, tình thương cha mẹ dành cho con sâu sắc đến mức sẵn sàng hy sinh bản thân để bảo vệ con. Khi con đau, cha mẹ đau gấp nhiều lần; khi con vui, cha mẹ thấy hạnh phúc. Tình yêu ấy vượt xa mọi tình cảm khác, không mong báo đáp.

Thứ năm, ân tạo điều kiện sinh trưởng. Cha mẹ lo lắng cho con từ khi thơ bé đến lúc trưởng thành, tạo điều kiện học tập, hướng nghiệp, bảo vệ trước những khó khăn và cạnh tranh khắc nghiệt ngoài xã hội. Cha mẹ sẵn sàng làm mọi công việc, chịu thiệt thòi để con có tri thức, tương lai tươi sáng. Đây là chỗ dựa tin cậy và cao quý nhất trong đời mỗi người.

Thượng tọa Thích Quang Thạnh chia sẻ, tất cả mọi người, đặc biệt là người trẻ phải biết trân trọng hình hài, sự hy sinh và tình yêu cha mẹ. Hiểu được 5 ân đức này, mỗi người mới thật sự sống đúng đạo hiếu: giữ gìn thân tâm, sống tốt và đền đáp ân cha mẹ bằng nhân cách và hành động cụ thể, thay vì chỉ lời nói.