Vụ án Hoàng Hường: Thủ đoạn trốn thuế 'xưa như trái đất'

Theo các chuyên gia, chiêu trò trốn thuế như vụ án Hoàng Hường đã xuất hiện từ lâu, xuất phát chủ yếu từ kẽ hở chính sách quản lý thuế hộ kinh doanh.

Trắng trợn trốn thuế, ngân sách thất thu lớn

Trao đổi với Thanh Niên, chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, phân tích hình thức lòng vòng lập hệ sinh thái doanh nghiệp, hộ kinh doanh để trốn thuế tương đối phổ biến. 

Thông thường, cách điển hình mà các hệ sinh thái này sử dụng để trốn thuế là chuyển giá. Doanh nghiệp bao giờ cũng có 2 loại hàng hóa, có hóa đơn đầu vào và không có hóa đơn đầu vào. Ví dụ, muốn sản xuất thực phẩm chức năng, doanh nghiệp phải nhập nguyên liệu. Nguyên liệu nhập khẩu chính ngạch sẽ có hóa đơn đầu vào và khi bán hàng thì có hóa đơn đầu ra.

Phần nguyên liệu còn lại được nhập lậu, mua hàng trôi nổi với giá rất rẻ. Loại này không có hóa đơn đầu vào, không kê khai sổ sách kế toán.

Trong hệ sinh thái sẽ bao gồm nhiều doanh nghiệp, hộ kinh doanh. Ví dụ, doanh nghiệp sản xuất thực phẩm chức năng, ngoài chi phí nguyên liệu, cộng thêm thuế nhập khẩu và các chi phí liên quan khác, giá thành sản xuất khoảng 100.000 đồng/hộp.

Nếu doanh nghiệp bán tới tay đại lý với mức giá chỉ 200.000 đồng/hộp cũng đã lãi 100%. Khoản thuế thu nhập doanh nghiệp 20% sẽ là con số rất lớn.

Cũng hàng đó, họ bán theo kiểu "tay trái bỏ sang tay phải", bán cho doanh nghiệp thứ hai trong hệ sinh thái với giá 120.000 đồng/hộp. Doanh nghiệp thứ hai lại bán cho doanh nghiệp thứ ba trong hệ sinh thái với giá 140.000 đồng/hộp… 

Mỗi bước như vậy, lợi nhuận của các doanh nghiệp đều ở mức thấp. Các doanh nghiệp sẽ nghĩ cách đưa các chi phí vào, ví dụ chi phí tiền lương, dẫn tới doanh nghiệp không còn lãi hoặc lãi rất ít, gần như không nộp thuế.

"Ví dụ, tổng doanh thu bán hàng 2.000 tỉ đồng, lãi thực phải là 1.000 tỉ đồng, thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp khoảng 200 tỉ đồng. Tuy nhiên, sau khi áp dụng cách chuyển giá như trên, doanh nghiệp chỉ nộp thuế ở mức tượng trưng 1 - 2 tỉ đồng", ông Tú nói.

Hàng hóa trôi nổi, không hóa đơn đầu vào cũng dễ dàng được doanh nghiệp hợp thức hóa trong hệ sinh thái, đặc biệt thông qua hệ thống hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.

Ví dụ, trên sổ sách, doanh nghiệp ghi bán cho hộ kinh doanh A. Hộ kinh doanh này bán hàng tới tay người tiêu dùng không có hóa đơn. Hộ đang áp dụng thuế khoán, thuế cao khoảng 1 triệu đồng/tháng, chịu mức khoán thấp có khi chỉ vài trăm nghìn đồng mỗi tháng. Lợi nhuận thu về "khủng khiếp".

Vẫn là loại thực phẩm chức năng trôi nổi, không có hóa đơn đầu vào, nếu bán cho các đơn vị như các biện viện nhỏ tuyến huyện, tuyến tỉnh, có yêu cầu hóa đơn đầu ra thì doanh nghiệp lại sử dụng hộ kinh doanh kê khai thuế. 

Hộ kinh doanh kê khai khi bán hàng vẫn xuất hóa đơn đầu ra đầy đủ, song mức thuế áp cho hộ cũng tính trên tổng doanh thu, chỉ khoảng 1,5% (1% thuế giá trị gia tăng và 0,5% thuế thu nhập cá nhân). So với thuế áp với doanh nghiệp, mức này rất nhẹ.

"Như vậy, bằng nhiều cách thức khác nhau, sử dụng các doanh nghiệp, hộ kinh doanh trong hệ sinh thái, các đối tượng như Hoàng Hường đã trắng trợn lợi dụng lỗ hổng chính sách để thực hiện hành vi trốn thuế. Ngân sách nhà nước thất thu rất lớn", ông Tú nhấn mạnh.

Siết chặt quản lý thuế với sữa, thực phẩm chức năng

Theo luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI, các trường hợp trốn thuế "khủng" như vụ Hoàng Hường là ví dụ điển hình cho việc lợi dụng kẽ hở rất lớn về chính sách, cụ thể là về điều kiện, quy mô hộ kinh doanh cũng như quản lý thuế hộ kinh doanh. Đáng lẽ doanh thu của công ty thì chuyển sang doanh thu của hộ kinh doanh.

Đánh giá cao việc xóa thuế khoán từ năm sau, ông Đức nhìn nhận: "Xóa bỏ thuế khoán nghĩa là có cơ sở pháp lý để đảm bảo công bằng, hợp lý hơn trong thực hiện nghĩa vụ thuế, tránh thất thu. Đương nhiên sẽ phải mất nhiều thời gian, nhưng về cơ bản là tích cực".

Để tránh lặp đi lặp lại những vụ trốn thuế tương tự, vị luật sư cho rằng, phải tiếp tục hoàn thiện pháp luật; chú trọng hơn nữa sử dụng dữ liệu công nghệ để quản lý thuế, quản lý chặt các yếu tố đầu ra, đầu vào.

Ông Tú đề xuất, thời gian tới, cơ quan thuế cũng cần linh hoạt hơn trong quản lý thuế. Ví dụ, cần sàng lọc, tập trung siết chặt quản lý thuế với các ngành có rủi ro lớn, điển hình như sữa, dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng…; yêu cầu có đầu ra, đầu vào đầy đủ, áp dụng hóa đơn điện tử. 

"Cạnh đó, cần quy trách nhiệm với cơ quan quản lý địa phương. Khi trên địa bàn có vụ việc vi phạm lớn xảy ra, hành vi vi phạm kéo dài nhiều năm thể hiện quản lý công vụ yếu kém. Phải sửa luật, bổ sung nội dung quy trách nhiệm công vụ cũng như cơ chế xử lý phù hợp, đặc biệt là với cơ quan thuế, quản lý thị trường và chính quyền phường, xã" ông Tú nhấn mạnh.