Việt Nam cần xây dựng các quy định tiên tiến, vượt lên so với nhiều quốc gia khác

Việt Nam cần điều chỉnh để thể chế trở thành lợi thế cạnh tranh, tức là xây dựng các quy định tiên tiến, vượt lên so với nhiều quốc gia khác. Nếu các bộ, ngành tiếp tục bảo vệ quan điểm riêng trong từng lĩnh vực, thể chế tổng thể sẽ vẫn đi sau.

Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội XIV của Đảng đã đưa ra định hướng xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.

Cụ thể, dự thảo viết: Xác lập mô hình tăng trưởng mới với mục tiêu là nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của nền kinh tế; lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính; tạo ra sức sản xuất và phương thức sản xuất mới chất lượng cao, trọng tâm là kinh tế dữ liệu, kinh tế số; đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực. Xác định các động lực tăng trưởng mới và lấy khoa học công nghệ là trọng tâm để làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống...

6 sản phẩm chiến lược quốc gia 

Đó là chia sẻ của TS Lương Việt Quốc, CEO Công ty Real-time Robotics (RtR). Ngày 7/10, ông Quốc nhận được lời mời tham gia “Tổ chuyên gia tư vấn xây dựng chương trình các sản phẩm công nghệ chiến lược ưu tiên triển khai trong năm 2025” của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Hai ngày sau, ngày 9/10, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân đã ký quyết định thành lập Tổ chuyên gia nói trên.

Tới ngày 10/10, Tổ chuyên gia có cuộc họp đầu tiên. Không lâu sau, Dự thảo Quyết định “Phê duyệt chương trình khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia phát triển sản phẩm công nghệ chiến lược ưu tiên triển khai năm 2025” có ý kiến của các chuyên gia, đã được đăng tải trên Cổng Sáng kiến Khoa học và Công nghệ Quốc gia.

Theo đó, 6 sản phẩm chiến lược được Việt Nam chọn để triển khai ngay trong năm 2025 gồm: Mô hình ngôn ngữ lớn và Trợ lý ảo tiếng Việt; AI Camera xử lý tại biên; Robot di động tự hành; Hệ thống và thiết bị mạng di động 5G; Hạ tầng mạng blockchain và các lớp ứng dụng truy xuất nguồn gốc, tài sản mã hóa; Thiết bị bay không người lái (UAV).

Riêng đối với lĩnh vực UAV, dự thảo quyết định đề ra mục tiêu đến năm 2027, Việt Nam có ít nhất 20 bằng sáng chế UAV; có ít nhất 10 dòng sản phẩm hình thành từ công nghệ đã làm chủ, xuất khẩu sang thị trường G7; trở thành nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về phát minh, sáng chế và sản xuất UAV.

Đến năm 2030, Việt Nam có tối thiểu 3 doanh nghiệp UAV có quy mô và năng lực cạnh tranh quốc tế, trong đó có ít nhất 1 doanh nghiệp công nghệ đạt định giá trên 1 tỷ USD, có khả năng xuất khẩu sản phẩm, dịch vụ và công nghệ UAV ra thị trường G7.

“Tốc độ làm việc trên rất nhanh. Điều này phản ánh tính quyết liệt từ Ban chỉ đạo thực hiện Nghị quyết 57. Các mục tiêu đang được định lượng cụ thể”, ông Quốc nói với PV VietNamNet.

Doanh nghiệp cần cơ chế sandbox

Dẫu vậy, điều khiến CEO RtR băn khoăn nhất chính là quá trình thực thi chính sách. 

Đối với lĩnh vực UAV, ngay thời điểm hiện tại, việc cấp phép bay thử nghiệm vẫn còn khó khăn. Bên cạnh đó, doanh nghiệp muốn nhập linh kiện cũng không dễ dàng.

Ví dụ, doanh nghiệp UAV cần nhập linh kiện có tên gọi “data link”. Đây là thiết bị phục vụ truyền dữ liệu, tín hiệu giữa thiết bị bay và mặt đất. Tuy nhiên, Việt Nam chỉ cho phép nhập “data link” với hai tần số là 2.4 GHz và 5.8 GHz. Trong khi, thiết bị này trên thế giới đã sản xuất, cũng như cho sử dụng nhiều tần số khác nhau.

“Doanh nghiệp nhập thiết bị về với mục đích nghiên cứu hoặc thực hiện đơn hàng cho đối tác nước ngoài cũng không được khác hai tần số quy định trên”, ông Quốc dẫn chứng và cho biết, trong văn bản dự thảo đang được Tổ chuyên gia góp ý cho Bộ Khoa học và Công nghệ, sẽ đưa vào cơ chế sandbox - thử nghiệm có kiểm soát, nhằm phát triển các sản phẩm công nghệ chiến lược.

“Để các ngành công nghiệp chiến lược của Việt Nam có thể đuổi kịp và hy vọng vượt qua thế giới, cơ chế quản lý phải thuận lợi bằng hoặc hơn các nước. Nếu không, ngành chiến lược vẫn sẽ vẫn tụt lại đằng sau”, ông nhấn mạnh.

Đối với việc cấp phép bay, ông dẫn chứng Trung Quốc có những chính sách quản lý UAV đạt được hai mục tiêu. Mục tiêu thứ nhất là đảm bảo an ninh quốc phòng. Mục tiêu thứ hai là xây dựng được chính sách cho phép ngành UAV phát triển mạnh, và Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu về UAV dân sự.

Như vậy, theo ông Quốc, Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo và điều chỉnh chính sách trên. Cái chúng ta cần là điều chỉnh để thể chế trở thành lợi thế cạnh tranh, tức là xây dựng các quy định tiên tiến, vượt lên so với nhiều quốc gia khác.

“Nếu vẫn để các Bộ, ngành bảo vệ quan điểm riêng của mình trong từng lĩnh vực, thể chế tổng quát vẫn sẽ luôn đi sau các quốc gia khác. Như vậy, không có cách gì giúp khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo theo kịp thế giới. Nghị quyết hay các văn bản pháp luật được tạo thành từ những con chữ. Nhưng, thay đổi tư duy để thay đổi những con chữ mới là điều quan trọng”, CEO RtR nói.

Cần năng lực của một hệ sinh thái

Ở góc độ nghiên cứu, TS Đặng Phạm Thiên Duy, Phó chủ nhiệm phụ trách Nghiên cứu và đổi mới, Khoa Kinh doanh, Đại học RMIT Việt Nam cho rằng, sức mạnh của đổi mới sáng tạo không chỉ đến từ vốn hay công nghệ, mà từ năng lực của cả một hệ sinh thái. Kinh nghiệm quốc tế đã chứng minh.

Singapore là ví dụ điển hình về cách Nhà nước kiến tạo môi trường, doanh nghiệp dẫn dắt thị trường và viện/trường cung cấp tri thức. Hai sáng kiến tiêu biểu của đảo quốc này gồm: Block71 và LaunchPad @ One-north, do NUS Enterprise (Chương trình hỗ trợ khởi nghiệp của Đại học Quốc gia Singapore) phối hợp với Singtel Innov8 (Quỹ đầu tư mạo hiểm) và JTC (Cơ quan Phát triển Doanh nghiệp) triển khai. 

Theo đó, Chính phủ Singapore sử dụng cơ chế đặt hàng công nghệ để tạo khách hàng cho các start-up nội địa, giúp ý tưởng mới nhanh chóng được kiểm chứng và thương mại hóa.

Hàn Quốc là dẫn chứng khác về cách quốc gia xây dựng năng lực thích ứng thông qua chiến lược toàn diện. Tháng 7/2020, chương trình Digital New Deal, nằm trong khuôn khổ Korean New Deal được công bố, với tổng vốn đầu tư 160.000 tỷ won (tương đương 112 tỷ USD), trong đó hơn 58.000 tỷ won (tương đương 40,6 tỷ USD) dành cho dữ liệu, hạ tầng số và trí tuệ nhân tạo. 

Chính phủ Hàn Quốc đặt mục tiêu tạo ra gần 2 triệu việc làm mới đến năm 2025 và phân bổ ít nhất một nửa khoản đầu tư này cho các địa phương ngoài Seoul. Nhờ đó, các trường đại học, doanh nghiệp và chính quyền địa phương được tích hợp vào cùng chuỗi đổi mới, giúp Hàn Quốc duy trì năng lực cạnh tranh công nghệ toàn cầu và lan tỏa đổi mới xuống cấp vùng, thành viên Đại học RMIT cho hay.