Viết bài luận 'đốn tim' hội đồng tuyển sinh thế nào trong thời đại AI ?

Làm sao để viết bài luận du học, xin học bổng thật đặc biệt, khác biệt, viết được điều thật từ chính hành trình của mình thay vì dùng AI với ngôn từ sáo rỗng?

Nêu câu hỏi tại chương trình tư vấn trực tuyến chọn ngành học cho tương lai, chủ đề "Tăng cạnh tranh thời AI bằng EQ, ngoại ngữ" chiều 14.8 tại Báo Thanh Niên và trực tuyến trên các nền tảng Facebook, YouTube, TikTok của Báo Thanh Niên, một học sinh (HS) bày tỏ thắc mắc trên. Đây cũng là vấn đề rất thời sự trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) bùng nổ, nhiều người dễ lạm dụng.

KỂ CÂU CHUYỆN CÁ NHÂN CHÂN THẬT, CẢM XÚC

Thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo, Giám đốc Công ty giáo dục Song Nguyên, cho biết bài luận du học, xin học bổng (scholarship) không phải là nơi để HS liệt kê thành tích, mà cần các em kể câu chuyện cá nhân chân thật, cảm xúc và có dấu ấn riêng. Do đó, để tránh sáo rỗng hoặc phụ thuộc AI, người viết luận cần quay về chính mình: Trải nghiệm nào khiến bạn thay đổi cách nghĩ, cảm nhận, hành động? Đây là lúc EQ - trí tuệ cảm xúc - trở thành chìa khóa giúp bạn hiểu bản thân sâu sắc hơn: điểm mạnh, điểm yếu, những va vấp và cách bạn trưởng thành từ đó. Như vậy, những chiêm nghiệm thật là điều khiến bài luận kết nối với người đọc. Còn ngoại ngữ tốt giúp HS diễn đạt rõ ràng, tự nhiên, mạch lạc, để câu chuyện không cần màu mè, mà vẫn thuyết phục.

"Trong vai trò là người hướng dẫn viết bài luận cho các HS, tôi luôn quan tâm và muốn nhìn vào câu chuyện của bạn đó xem "đặc biệt" thế nào. Bởi khi đã nộp hồ sơ du học, xin học bổng thì hồ sơ của ai cũng đẹp, nhưng bài luận thì cần một cái gì khác biệt nhất. Ví dụ như một HS kể câu chuyện đứng chờ mẹ dưới mưa những lần mẹ rước trễ, từ đó bạn dẫn dắt tới những hoài bão, ước mơ, mục tiêu để hội đồng tuyển sinh để ý bài luận của bạn. Tóm lại, công thức để có bài luận tốt = chân thật + cảm xúc sâu sắc + ngôn ngữ rõ ràng. Và đây là kết quả của việc rèn EQ và ngoại ngữ từ sớm", thạc sĩ Bảo đúc kết.

AI CÓ THỂ VIẾT CÂU VĂN HOA MỸ, NHƯNG KHÔNG CÓ "CHẤT RIÊNG"

Thạc sĩ Đỗ Thị Ngọc Anh, Quản lý học thuật tại DOL English, cũng là người giành học bổng 100% hệ đại học của chính phủ Nga, học bổng thạc sĩ Đại học West of England (Anh), cho biết bí quyết của chị khi viết luận học bổng khá đơn giản: kể câu chuyện của chính mình một cách chân thành và có cấu trúc. Điểm khác biệt của bài luận do HS viết và AI viết, đó là AI có thể viết ra những câu văn hoa mỹ, nhưng AI không có trải nghiệm, không có cảm xúc, và không có "chất riêng".

"Thay vì bắt đầu bằng việc tìm kiếm từ vựng "khủng", tôi bắt đầu ngồi tĩnh tâm lại, tự hỏi mình những câu hỏi cốt lõi: "Tại sao mình lại đam mê ngành học này?", "Thất bại lớn nhất của mình là gì, và mình đã học được gì từ nó?". Ví dụ như tôi từng thất bại trong một lần xin học bổng. Tôi nhận ra rằng nếu mình cứ tiếp tục sợ hãi, mình sẽ tiếp tục bỏ lỡ nhiều cơ hội tốt đẹp khác ở phía trước. Và sau khi có được những "chất liệu" thật nhất từ cuộc sống, tôi dùng chính tư duy logic - nền tảng của Linear Thinking - để sắp xếp chúng lại thành một câu chuyện mạch lạc, có điểm đầu, điểm cuối, và có thông điệp rõ ràng", thạc sĩ Ngọc Anh chia sẻ kinh nghiệm.

CÓ PHẢI CẦN THẬT NHIỀU "SANG CHẤN" MỚI VIẾT ĐƯỢC BÀI LUẬN HAY ?

Vậy nếu không tìm được "bước ngoặt", dấu mốc nào quan trọng trong đời mình thì viết luận có hay được không, phải chăng cuộc đời cứ phải cần "sang chấn" mới viết được bài luận tốt? Phản biện lại điều này, thạc sĩ Trần Anh Khoa, Giám đốc học thuật tại DOL English, cho hay mỗi thí sinh hãy linh hoạt hơn, tìm sự nổi bật trong những điều nhỏ bé, sử dụng tư duy "liên tưởng", tư duy kết nối (read connections).

"Tôi đã từng đọc cuốn sách về những bài luận giúp đậu những đại học lớn hàng đầu thế giới thì thấy rằng có những bài luận viết về "vấn đề nhỏ bé", nhưng từ câu chuyện nhỏ như "HS đứng chờ mẹ dưới mưa" như thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo chia sẻ, bạn biết liên tưởng, kết nối tới gia đình, tới sự tự lập, tới sự khác biệt, thông điệp gửi tới hội đồng tuyển sinh, và bạn đã tạo ra bài luận đặc biệt, khác biệt", thạc sĩ Anh Khoa nói.

TĂNG LỢI THẾ BẰNG NHỮNG ĐIỀU AI KHÔNG THỂ "SAO CHÉP"

Trong chương trình tư vấn trực tuyến, các chuyên gia đều cho rằng trong thời đại AI bùng nổ, việc HS chỉ làm đẹp bảng điểm của mình, bỏ qua các yếu tố trải nghiệm, kỹ năng sống, EQ là chưa đủ. Tư duy phản biện và EQ là những điều AI không thể sao chép. "EQ là "vũ khí mềm" giúp HS không chỉ học tốt mà còn sống hạnh phúc, thành công trong thời đại AI", thạc sĩ Lâm Nguyên Bảo khẳng định.

Theo thạc sĩ Bảo, HS, sinh viên không thể rèn EQ thông qua sách vở, mà cần được rèn trong tình huống thực tế. Ví dụ khi HS tự lập, trải nghiệm cuộc sống học tập, du học xa nhà, các em phải chia sẻ không gian, xử lý mâu thuẫn và bất đồng với bạn cùng phòng, bạn cùng trường, đó chính là lúc EQ được kích hoạt. Sẽ có những tình huống nhỏ giúp HS hiểu bản thân, biết lắng nghe, điều tiết cảm xúc và tự lập. Đồng thời, khi được tham gia các hoạt động ngoại khóa như diễn kịch, thuyết trình, hoạt động nhóm (teamwork), những chương trình như CFAW - "College for a Week"; trại hè "Hành trình trưởng thành", trại hè "Glocal Leadership Camp", HS được rèn kỹ năng giao tiếp, kiến thức, nâng cao khả năng sử dụng ngoại ngữ và phát triển EQ - kỹ năng quan trọng để tự tin và thành công trong thời đại AI.

Thạc sĩ Đỗ Thị Ngọc Anh cũng cho rằng việc học và làm chủ một ngôn ngữ giúp HS rèn luyện toàn diện cả tư duy phản biện và EQ. Ví dụ như khi học ngoại ngữ, HS được rèn luyện thông qua việc liên tục phân tích và đánh giá thông tin khi đọc hoặc nghe, thay vì chỉ tiếp thu một cách thụ động, như vậy là rèn tư duy phản biện. Đồng thời, khi học ngoại ngữ, HS phải nỗ lực hiểu văn hóa và góc nhìn của người khác, phải có sự bền bỉ (khi đối mặt và vượt qua những khó khăn, nản lòng trong quá trình học), như vậy HS đang rèn EQ - rèn sự thấu cảm, khả năng vượt qua khó khăn…

Để giúp các em nhỏ học ngoại ngữ vui vẻ và được rèn EQ một cách tự nhiên, không "máy móc", giảng viên có thể lồng ghép chúng vào các hoạt động và trò chơi. "Như để rèn luyện EQ, các giảng viên cho HS đóng kịch và sắm vai nhân vật để học cách đặt mình vào vị trí người khác. Để gieo mầm tư duy phản biện, các giảng viên đặt các câu hỏi mở "nếu... thì sao?" về các câu chuyện quen thuộc để kích thích suy nghĩ độc lập", thạc sĩ Ngọc Anh chia sẻ.