Viễn kiến về tương lai con người và máy móc hợp nhất

Trong cuốn “Điểm kỳ dị đã cận kề”, tác giả Kurzweil đã đưa ra viễn kiến về “Điểm kỳ dị”, thời khắc trí tuệ do con người tạo ra hòa làm một với trí tuệ con người

Ảnh minh họa khi con người và AI hợp nhất. Nguồn: vnreview.

Điểm kỳ dị đã cận kề là cuốn sách mới nhất của Kurzweil - chuyên gia về AI tại Google. Sách cũng là sự nối tiếp các tác phẩm của ông đã thành công trên thế giới trước đó như The Age of Intelligent Machines (tạm dịch: Thời đại của những cỗ máy thông minh) và How to create a mind (tạm dịch: Cách tạo ra tâm trí).

Khi tiến bộ công nghệ tăng trưởng theo cấp số nhân

Trong cuốn sách mới nhất này, Kurzweil gửi đi một thông điệp rõ ràng: thời điểm mà ông gọi là “Điểm kỳ dị” (Singularity) khi con người và máy móc hợp nhất - không còn là viễn cảnh xa vời, mà đang tiến đến gần hơn bao giờ hết.

Thuật ngữ “điểm kỳ dị” vay mượn từ toán học chỉ điểm không xác định trong hàm số, như khi chia cho 0 và vật lý chỉ điểm vô cùng đặc tại tâm của hố đen, nơi các định luật vật lý sụp đổ. Kurzweil dùng từ này như một ẩn dụ để dự báo về Điểm kỳ dị công nghệ có thể khiến chúng ta bất lực trong việc thấu hiểu một sự thay đổi (theo cấp số nhân) với mức độ trí tuệ hiện tại.

Sách Điểm kỳ dị đã cận kề. Nguồn: O.P.

Trong cuốn The Singularity Is Near xuất bản năm 2005, Kurzweil cho rằng các xu thế dài hạn cho thấy Điểm kỳ dị sẽ rơi vào khoảng năm 2045. Nhưng khi ấy, không ít nhà phê bình cho rằng mốc thời gian tác giả đưa ra quá lạc quan - thậm chí có người còn xem Điểm kỳ dị là điều bất khả.

Tuy vậy, từ đó đến nay, một điều phi thường đã xảy ra. Tiến bộ công nghệ, bất chấp những hoài nghi, đã tiếp tục tăng tốc ngoạn mục. Mạng xã hội và điện thoại thông minh - từng gần như không tồn tại - nay đã trở thành bạn đồng hành mỗi ngày, giúp kết nối hàng tỉ người trên khắp thế giới.

Những đổi mới trong thuật toán và sự xuất hiện của dữ liệu lớn đã giúp AI đạt được các thành tựu khiến ngay cả giới chuyên gia cũng bất ngờ - từ việc chinh phục các trò chơi như Jeopardy! và cờ vây, đến điều khiển xe tự hành, viết bài luận, vượt qua kỳ thi luật sư và chẩn đoán ung thư. Ngày nay, những mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như GPT-4 hay Gemini đã có thể chuyển hóa ngôn ngữ tự nhiên thành mã máy tính - qua đó, rút ngắn đáng kể khoảng cách giữa con người và máy móc.

Hàng chục triệu người trên thế giới đã trực tiếp trải nghiệm năng lực ấy. Song song đó, chi phí giải mã bộ gen người đã giảm khoảng 99,997%, và mạng neuron nhân tạo đã bắt đầu mở ra những phát kiến y học quan trọng bằng cách mô phỏng sinh học dưới dạng kỹ thuật số. Chúng ta thậm chí đang tiệm cận khả năng kết nối trực tiếp giữa máy tính và não người.

Đằng sau tất cả những phát triển này, tác giả gọi đó là quy luật lợi tức tăng tốc (law of accelerating returns - LOAR). Các công nghệ thông tin như tính toán ngày càng rẻ hơn theo cấp số nhân, bởi mỗi bước tiến mới lại giúp mọi thứ dễ dàng hơn khi chúng ta thiết kế giai đoạn tiếp theo trong chính quá trình tiến hóa của công nghệ.

Tác giả Ray Kurzweil. Ảnh: Stale Grut/NRKBeta.

Giá trị con người có thể thay đổi trong kỷ nguyên mới

Từ những thay đổi phi thường trên, Kurzweil dự đoán rằng AI có thể đạt đến năng lực ngang con người vào cuối thập niên 2020, đồng thời dẫn hàng loạt minh chứng thực tiễn: từ khả năng mô phỏng sinh học đến việc phát hiện thuốc mới bằng AI - để chứng minh rằng hành trình tới trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) không còn là tưởng tượng, mà đang dần được hiện thực hóa.

Song song đó, tác giả sách mở rộng tầm nhìn sang công nghệ nano và y sinh, đồng thời mô tả viễn cảnh nơi các nanobot có thể lưu thông trong cơ thể, sửa chữa tế bào, chống lão hóa, thậm chí kết nối não người trực tiếp với máy tính. Với tốc độ phát triển hiện nay, Kurzweil tin rằng con người có thể đạt tới “vận tốc thoát lão hóa” - điểm mà mỗi năm sống thêm đều được “mua” bằng tiến bộ công nghệ, khiến tuổi thọ có thể kéo dài gần như vô hạn.

Không chỉ nhìn về phần cứng, Kurzweil còn bàn sâu về ý thức, nhận thức và danh tính. Khi bộ não bắt đầu được mở rộng nhờ máy móc, những câu hỏi như “Tôi là ai?”, “Cái chết có nghĩa gì?”, “Bản ngã liệu có tiếp tục?” trở nên thiết yếu. Kurzweil không chỉ đưa ra dự đoán kỹ thuật, mà còn mời gọi độc giả suy ngẫm về cách mà cá nhân, xã hội và giá trị con người có thể thay đổi trong kỷ nguyên mới.

Cuối cùng, dù sắc thái chủ đạo là lạc quan, Kurzweil không né tránh rủi ro và thách thức. Ông cho rằng trong thập niên tới, con người sẽ tương tác với những AI có thể khiến ta cảm thấy như đang trò chuyện với chính đồng loại, và các giao diện não máy tính đơn giản sẽ tác động đến đời sống hàng ngày hệt như cách điện thoại thông minh đang làm hiện nay. Một cuộc cách mạng số trong công nghệ sinh học sẽ giúp chữa lành bệnh tật và kéo dài đáng kể phần tuổi thọ khỏe mạnh của con người.

Tuy nhiên, song song đó sẽ là những xáo trộn về kinh tế khiến nhiều lao động cảm nhận rõ tổn thương (việc tự động hóa có thể dẫn đến phân hóa giàu nghèo, khủng hoảng việc làm), và tất cả chúng ta sẽ phải đối mặt với rủi ro khi các năng lực mới này bị lạm dụng bất kể vô tình hay cố ý.

Vào thập niên 2030, AI với khả năng tự cải tiến và công nghệ nano đang dần hoàn thiện sẽ gắn kết con người với những cỗ máy do chính mình tạo ra ở mức độ chưa từng có - và từ đó, cả triển vọng lẫn hiểm họa sẽ cùng được đẩy lên một tầm cao mới.

Nếu chúng ta có thể vượt qua các thách thức về khoa học, đạo đức, xã hội và chính trị mà những tiến bộ này đặt ra, thì đến năm 2045, cuộc sống trên Trái Đất sẽ được tái định hình toàn diện theo hướng tốt đẹp hơn. Nhưng nếu thất bại, chúng ta có thể phải đối diện với nguy cơ cho sự tồn vong của chính mình.