Vì sao vua hết nước đi trong cờ vua thì lại hòa, trong khi cờ tướng được xử thắng?

Sự khác biệt về luật chơi khi quân vua/tướng hết nước đi nhưng không bị chiếu là một trong những điểm độc đáo và thú vị nhất. Nó phản ánh triết lý chiến thắng khác biệt giữa cờ vua và cờ tướng.

Trong khi cờ vua xử hòa (Stalemate), cờ tướng lại xử thua cho bên bị hết nước đi hợp lệ. Tại sao lại có sự phân định đối lập này?

Cờ vua: đề cao tính công bằng và mục tiêu "chiếu bí"

Trong cờ vua, trường hợp vua không bị chiếu nhưng không còn nước đi hợp lệ nào được gọi là Stalemate và ván đấu kết thúc với tỉ số hòa.

Luật cờ vua được xây dựng dựa trên mục tiêu duy nhất là chiếu bí. Đây là điều kiện thắng duy nhất và không thể thay thế.

Đối với cờ vua, khi một bên có lợi thế lớn về quân (ví dụ: hậu và vua đối đầu vua đơn độc) dồn được vua đối phương vào thế hết nước đi nhưng lại quên chiếu vua để tạo ra nước chiếu bí, điều đó được xem là thất bại về mặt kỹ thuật trong việc hoàn thành mục tiêu chiến thắng.

Ngoài ra, việc xử hòa trong trường hợp này nhằm đảm bảo tính công bằng. Bên mạnh hơn, dù có lợi thế quân số, đã không thể thực hiện đòn kết liễu theo luật. Do đó không xứng đáng được trao chiến thắng trọn vẹn.

Cờ tướng: triết lý vây hãm và chiếm ưu thế toàn diện

Ngược lại trong cờ tướng, khi quân tướng của một bên hết nước đi hợp lệ và các quân khác cũng không thể di chuyển để cứu vãn thế cờ, tình huống này được gọi là bí tướng và bên đó bị xử thua.

Triết lý chiến thắng của cờ tướng rộng hơn so với cờ vua. Chiến thắng không chỉ đến từ việc tấn công trực tiếp (chiếu), mà còn đến từ việc vây hãm và kiểm soát tuyệt đối mọi đường di chuyển của đối phương.

Việc dồn tướng đối phương vào thế hoàn toàn bí, không còn khả năng phòng thủ hay phản công đã được xem là sự thể hiện của một chiến thắng chiến thuật toàn diện. Bên mạnh hơn đã thành công khóa chặt khả năng hoạt động của tướng đối thủ.

Điểm đặc biệt khác của cờ tướng chính là do các quân như sĩ và tượng luôn phải bảo vệ tướng và luật "Tướng không được đối mặt tướng". Vậy nên việc làm tướng bị bí mà không bị chiếu vẫn là một thành tựu chiến thuật rất khó đạt được. Nó tương đương với việc chiếu hết trong cờ vua.

Sự khác biệt này không chỉ là luật lệ, mà còn là linh hồn của từng trò chơi, đòi hỏi người chơi cờ vua phải tập trung vào đòn kết liễu sắc bén, trong khi người chơi cờ tướng phải làm chủ nghệ thuật kiểm soát và vây hãm không gian.