Vì sao trẻ mắc khe hở môi vòm miệng ngày càng tăng?

Mỗi năm Việt Nam có khoảng 1,5 triệu trẻ em chào đời, ước tính khoảng 3.000 trẻ mắc phải dị tật khe hở môi vòm. Đây là dị tật chiếm tỉ lệ cao, đang gia tăng ở mức báo động.

Nhiều gia đình vẫn hủy thai kỳ khi phát hiện thai nhi dị tật khe hở môi vòm vì thiếu thông tin.

Hành trình cùng con tìm lại "nụ cười trọn vẹn"

8 năm qua để chữa trị dị tật khe hở môi vòm cho con là bé A.N. (8 tuổi), chị T.V. (37 tuổi, TP.HCM) đã nỗ lực không ngừng, kiên trì theo đuổi hành trình tìm kiếm lại nụ cười trọn vẹn cho con.

Chị V. nhớ lại vào năm 2017, cả hai vợ chồng đang vui mừng khi nghe tin mình đã mang thai bé đầu tiên, thế nhưng niềm vui chưa được trọn vẹn bao lâu thì tin dữ đã ập đến. Khi khám hình thái học thai nhi ở tuần thứ 22, bác sĩ bất ngờ thông báo con mắc phải dị tật khe hở môi vòm.

"Tin như "sét đánh từ trên trời xuống", đứng trước hàng ghế bệnh viện hai vợ chồng tôi đứng ôm nhau suy sụp và tuyệt vọng hoàn toàn, thậm chí cả hai đã từng nghĩ đến tình huống xấu nhất là "bỏ con". Lúc đó dị tật khe hở môi vòm vẫn là nỗi ám ảnh với nhiều ông bố, bà mẹ", chị V. kể.

Ôm theo hy vọng cuối cùng, cả hai vợ chồng tìm đến Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM) để tìm cách điều trị cho con. Được các bác sĩ trấn an, khuyên chị "yên tâm, về vui vẻ sinh em bé ra, điều trị được hết".

Giữ vững niềm tin vào y bác sĩ, cả hai vợ chồng về nhà bắt đầu điều chỉnh tâm lý, lấy lại tinh thần, ăn uống đầy đủ đợi đến ngày sinh em bé. Nhờ sự nỗ lực không ngừng, kiên trì theo sát quá trình điều trị phối hợp toàn diện từ lúc mang bầu cho đến lúc trưởng thành, giờ đây bé V. phát triển bình thường như bao trẻ khác, học tập luôn đạt thành tích đứng đầu, tham gia nhiều hoạt động xã hội...

BS Nguyễn Văn Đẩu, nguyên trưởng khoa răng hàm mặt Bệnh viện Nhi đồng 1, chia sẻ câu chuyện của gia đình chị V. là sự minh chứng cho sự nỗ lực của gia đình, sự cao cả của những người làm cha mẹ, biết rằng trước mắt là vô vàn khó khăn và thách thức nhưng tình thương con đã giúp họ vượt qua tất cả. Quá trình điều trị cho bé sẽ tiếp tục cho đến năm 18 tuổi cùng sự đồng hành của các bác sĩ.

Hơn 12 năm cùng con trai điều trị sứt môi hở vòm, chị Nguyễn Thị Phương Thanh (39 tuổi) cho biết khi phát hiện bé mắc dị tật, cả gia đình cũng rất sốc và tuyệt vọng nhưng nhanh chóng vực lại tinh thần, tìm đến các bác sĩ theo đuổi quá trình điều trị.

"Lúc phát hiện ngoài gia đình suy sụp, người xung quanh nói ra nói vào nhiều lắm. Nhưng đó là con của mình phải giữ, trân trọng và tin các bác sĩ, và niềm tin của mình đã đúng.

Giờ đây bé có nụ cười đẹp, hoàn chỉnh, học giỏi, thông minh như các bạn đồng trang lứa. Cha mẹ hay trao cho con cơ hội để trở thành người tài, phải đủ tự tin, mạnh mẽ để đi cùng con", chị Thanh nhắn nhủ.

Gia tăng đáng báo động

BS Nguyễn Văn Đẩu cho hay sứt môi hở vòm là bệnh bẩm sinh khi còn nằm trong bụng mẹ, biểu hiện ở nhiều hình thái khác nhau. 

Hiện một số gia đình vẫn còn nhìn nhận sai, cho rằng đây là bệnh do luật nhân quả; bên nội, bên ngoại yêu cầu bỏ thai do sợ dị nghị, mang tiếng dẫn đến rất nhiều cháu không có cơ duyên được chào đời. Nhưng đây là những quan điểm hoàn toàn sai lầm.

Bác sĩ Đẩu cho biết đây là dị tật bẩm sinh chiếm tỉ lệ cao nhất trong các dị tật ở trẻ em có thể mắc. Hiện nay trên thế giới chiếm tỉ lệ 1/700, nghĩa là cứ 700 trẻ sinh ra sẽ có một trẻ bị sứt hở môi vòm. Dị tật này xảy ra nhiều hơn người châu Á, trong đó có Việt Nam.

Năm 2006 nghiên cứu cho thấy rằng tỉ lệ trẻ mắc dị tật khe hở môi vòm Việt Nam tương đương với thế giới nhưng đến năm 2016 tỉ lệ này đã tăng lên 1/600 và đáng lưu ý là vào năm 2024 tỉ lệ này đã tăng cao hơn nữa là 1/500. 

Mỗi năm nước ta có 1,5 triệu trẻ sinh ra, tương đương với 3.000 trẻ mắc bệnh phân bố khắp tỉnh thành, đây con số rất báo động.

Theo bác sĩ Đẩu, có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn tới trẻ bị sứt môi hở vòm như: di truyền, có người trong gia đình mắc phải, tuy nhiên nếu sống lành mạnh khả năng bị sẽ thấp hơn; ngoài ra trong thời gian 3 tháng đầu của thai kỳ nếu mẹ mắc bệnh như rubella, cúm, quai bị, HIV, sống ở môi trường ô nhiễm, chất độc dioxin, ăn uống nhiều đồ ăn chứa chất tăng trưởng... sẽ gia tăng nguy cơ mắc bệnh. 

Đặc biệt cần lưu ý khi mang thai cần tránh tiếp xúc tia X; về mặt dinh dưỡng nếu thiếu chất như vitamin hoặc tự ý sử dụng kháng sinh mà không đến bệnh viện cũng là yếu tố nguy cơ.

BS Hồ Vân Phụng, phó trưởng khoa điều hành khoa răng hàm mặt Bệnh viện Nhi đồng 1, cũng cho hay khi trẻ mắc dị tật sứt môi hở vòm sẽ trải qua nhiều khó khăn trong cuộc sống. Thường gặp nhất trẻ khi sinh là bị sặc sữa dẫn đến viêm phổi, nghe kém, còi cọc, suy dinh dưỡng, thẩm mỹ kém.

Về lâu dài nếu không được điều trị trẻ sẽ chậm phát triển không những về thể hình, ngôn ngữ mà còn cả trí tuệ, trẻ tự ti mặc cảm. Trẻ không thể có nụ cười, tiếng nói hoàn chỉnh, còn tạo gánh nặng ngành y tế.

Hiện nay trẻ sứt môi hở vòm được điều trị phối hợp toàn diện và lâu dài để có được diện mạo và tiếng cười giọng nói bình thường, thay vì chỉ tập trung vào phẫu thuật như trước. Trẻ không chỉ được lắp khí cụ, chăm sóc dinh dưỡng, phẫu thuật sớm mà còn phối hợp điều trị răng, chỉnh nha, ngữ âm trị liệu, phục hồi chức năng nghe - nói, thẩm mỹ...

Khi mang thai nếu phát hiện bệnh, cha mẹ cần đến gặp bác sĩ để khởi động chương trình điều trị toàn diện, kéo dài cho đến lúc trẻ trưởng thành. Đạt được mục tiêu khuôn mặt trẻ sẽ đẹp, cân đối, tiếng nói của trẻ sẽ hoàn chỉnh hơn, phát huy được năng lực cá nhân.