Vì sao TP.HCM phải tìm hướng mới quản lý vỉa hè?

Sở Xây dựng TP.HCM nhận định qua theo dõi, kiểm tra thực tế và báo cáo từ các đơn vị, tình trạng lấn chiếm và sử dụng trái phép lòng lề đường, vỉa hè vẫn phức tạp trong thời gian qua.

Một trong những nguyên nhân là do có sự thay đổi của một số quy định về quản lý vỉa hè và không gian TP.HCM mới rộng lớn hơn sau khi sáp nhập với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu.

Trong bối cảnh đó, TP.HCM đang xây dựng lại đề án quản lý vỉa hè phù hợp hơn với các quy định cũng như không gian phát triển. Với đặc thù đô thị TP.HCM - có nhiều việc kinh doanh buôn bán gắn với vỉa hè, nhiều người mong đề án mới sẽ tính toán hài hòa giữa bài toán kinh tế vỉa hè và mục tiêu dành cho người đi bộ, đồng thời cần phải có các biện pháp giám sát, chế tài nghiêm khắc các trường hợp lấn chiếm để trật tự vỉa hè được quy cũ, nề nếp và văn minh hơn.

Xử lý lấn chiếm vỉa hè như "bắt cóc bỏ dĩa"

Báo cáo Sở Xây dựng TP.HCM mới đây cho thấy tình trạng lấn chiếm, sử dụng trái phép lòng lề đường, vỉa hè vẫn phức tạp. Thực tế việc lấn chiếm vỉa hè để buôn bán, tập kết vật liệu, vứt rác... diễn ra nhiều nơi từ chờ xe buýt, bệnh viện đến trung tâm thương mại, khu công nghiệp, khu chế xuất.

Nhiều tuyến đường bị lấn chiếm để xe buôn bán, trưng bày hàng hóa cản trở người đi bộ. Nhiều phường, xã tại TP.HCM cũng đã tuần tra xử lý nhưng chưa thể xử lý dứt điểm tình trạng này.

Chẳng hạn, phường Thạnh Mỹ Tây đã mạnh tay xử lý lấn chiếm vỉa hè đường Nguyễn Gia Trí, Ung Văn Khiêm với nhiều biên bản xử phạt các trường hợp để bảng hiệu tràn ra vỉa hè. Đa số là các xe bán đồ uống và thức ăn mang đi, người bán là các bạn trẻ được các nhãn hàng thuê bán theo giờ. 

Các bảng hiệu, bảng quảng cáo của những hàng quán dọc hai tuyến đường đều bị thu giữ. Tuy nhiên tình trạng người dân dọn vào khi có đoàn kiểm tra và bày ra bán lại khi đoàn đi vẫn diễn ra.

Trước đó, sau khi UBND cấp huyện kết thúc hoạt động để chuyển qua mô hình chính quyền địa phương hai cấp, các đội quản lý trật tự đô thị thuộc phòng kinh tế - hạ tầng - đô thị của cấp huyện cũ ngừng hoạt động. 

Do đó nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và xử lý các vi phạm liên quan đến trật tự đô thị bị gián đoạn. Đến nay khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp hoạt động ổn định, các địa phương bắt đầu triển khai lập lại trật tự vỉa hè, lòng lề đường và chấn chỉnh tình trạng lấn chiếm.

Tìm cách mới phù hợp quy định, thực tế

Tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng lề đường tại TP.HCM là vấn đề "muôn thuở", trong từng giai đoạn TP.HCM đưa ra nhiều giải pháp xử lý. 

Gần đây, TP.HCM đã triển khai thu phí sử dụng tạm thời một phần lòng lề đường, vỉa hè theo quyết định 32/2023/QĐ-UBND và nghị quyết 15/2023/NQ-HĐND, chính thức thực hiện từ ngày 1-1-2024. Đây được xem như một "bài toán" giải quyết hài hòa giữa câu chuyện kinh tế vỉa hè và giao thông (vỉa hè chỉ dành cho người đi bộ - PV).

Thời điểm áp dụng quy định này, nhiều tuyến đường khu vực trung tâm TP có vỉa hè rộng đã được cơ quan chức năng kẻ vạch phân định phạm vi được sử dụng và phạm vi dành cho người đi bộ, người được sử dụng một phần vỉa hè cho mục đích kinh doanh có trả phí hài lòng, người đi bộ cũng có thể thong dong trên các vỉa hè.

Tuy nhiên, sau khi nghị định 165/2024/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật Đường bộ và Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ quy định, từ năm 2025, UBND cấp tỉnh không còn thẩm quyền ban hành quy định sử dụng vỉa hè để kinh doanh, đồng thời không cho phép dùng vỉa hè vào mục đích kinh doanh, mua bán như trước đây. 

Vì vậy, TP.HCM ngưng cấp phép mới cho hoạt động kinh doanh trên vỉa hè. Cộng với việc lực lượng phân công giám sát xử lý vỉa hè cũng có sự xáo trộn sắp xếp lại... trong giai đoạn sáp nhập hành chính khiến tình trạng lấn chiếm vỉa hè phức tạp trở lại như nhận định của Sở Xây dựng.

Vậy các tổ chức, cá nhân đã đóng phí sử dụng vỉa hè trước đó thì sao? Theo đại diện Sở Xây dựng, TP cho phép tiếp tục hoạt động đến hết thời gian đã nộp phí, nhưng không xem xét chấp thuận vị trí mới.

Cần bao quát, phù hợp hơn

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đại diện Sở Xây dựng TP.HCM cho biết đã đề xuất và được UBND TP.HCM thống nhất bãi bỏ quyết định 32 và điều chỉnh nghị quyết 15. 

Đồng thời, sở cũng kiến nghị được phối hợp với Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM xây dựng đề án mới về quản lý, khai thác và sử dụng lòng lề đường, vỉa hè bao gồm cả phương án xem xét hoạt động kinh doanh trên vỉa hè theo hướng tiếp cận từ Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Đại diện Sở Xây dựng cho rằng nếu được chấp thuận, sở sẽ hoàn thiện đề án trong vòng 12 tháng, có thể tổ chức thí điểm cho phép người dân tại một số tuyến đường trung tâm đủ điều kiện, sau đó đánh giá để mở rộng áp dụng toàn TP. "Sở cũng sẽ tham mưu thành lập các đoàn kiểm tra chuyên đề, đánh giá thực trạng quản lý vỉa hè tại các đường phức tạp, phối hợp với chính quyền địa phương đề xuất giải pháp cụ thể cho từng khu vực để chấm dứt tình trạng lấn chiếm kéo dài", vị này cho hay.

Góp ý về việc tìm hướng mới cho công tác quản lý trật tự vỉa hè, TS Nguyễn Bảo Thành (Trường ĐH Văn Lang) cho rằng TP cần hài hòa câu chuyện quản lý, khai thác hiệu quả. Trước hết, lòng lề đường, vỉa hè phải ưu tiên cho mục đích giao thông đi lại an toàn. 

Ở những khu vực bị lấn chiếm tràn lan để buôn bán, cơ quan chức năng phải tăng cường giám sát và xử lý. Bên cạnh đó, cần phải khảo sát thực tế nhiều người dân vẫn có nhu cầu sử dụng tạm một phần lòng lề đường, vỉa hè (nơi đủ bề rộng) để xe, dựng biển quảng cáo, hiếu hỉ... để xem xét cho phép phù hợp. Lưu ý phải luôn đảm bảo tối thiểu 1,5m cho người đi bộ, chú trọng đến giải quyết hài hòa cho người buôn bán.

"Sau sáp nhập, TP.HCM với quy mô lớn cần một đề án mới cập nhật, quản lý và khai thác hiệu quả lòng lề đường. Tăng cường ứng dụng công nghệ để quản lý và sử dụng vỉa hè, lòng lề đường một cách có quy củ, nề nếp hơn. 

Đồng thời góp phần tạo ra môi trường đô thị sạch đẹp hơn, đảm bảo không gian cho người đi bộ và tránh tình trạng lấn chiếm, ảnh hưởng đến giao thông", ông Thành hiến kế.