Vì sao lời trách móc dễ dẫn ta vào ngõ cụt?

Buổi sáng kẹt xe, bạn cáu gắt với người phía trước. Cuộc họp căng thẳng, bạn buột miệng trách đồng nghiệp vì một lỗi nhỏ. Buổi hẹn hò không như ý, bạn dằn vặt người thương: “Sao anh/em chẳng hiểu gì cả?”.

Nghe quen chứ? Lời trách thường bật ra như một phản xạ - nhanh, gọn và… tạm thời làm ta thấy nhẹ nhõm.

Nhưng nhẹ nhõm ấy chỉ là ảo giác. Sự tức giận không biến mất, nó chỉ lẩn xuống bên trong, âm ỉ như núi lửa giữ nhiệt. Mỗi lời trách là một nhát xẻng vun thêm đất đá, khiến “núi lửa” đó ngày càng khó kiểm soát. Đến một lúc nào đó, nó sẽ bùng nổ, và những mối quan hệ xung quanh ta sẽ là đối tượng phải hứng chịu.

Câu chuyện của nữ tác giả người Mỹ - Stephanie Foo là minh chứng rõ ràng cho điều đó. Tuổi thơ cô lớn lên dưới một mái nhà đầy những lời phàn nàn. Ba mẹ cô, vì kiệt sức trước cuộc sống hỗn loạn, đã chọn cách trút mọi bực dọc lên con gái. Không ai ngờ, chính điều này đã tạo nên những vết sẹo tâm lý sâu hoắm, đẩy Stephanie vào một hành trình trưởng thành đầy bóng tối.

Khi lớn lên, Stephanie được chẩn đoán mắc C-PTSD - Rối loạn căng thẳng sau sang chấn phức tạp. Đó là hệ quả của những tổn thương tâm lý kéo dài, khiến con người sống trong cảnh cảnh giác cao độ, khó tin tưởng, khó yêu thương trọn vẹn.

Nhưng thay vì để quá khứ định nghĩa cuộc đời mình, Stephanie chọn cách bước ra ánh sáng. Cô tìm đến trị liệu, học cách đối diện với ký ức, và viết nên cuốn tự truyện Nơi vết thương ánh sáng rọi vào. Đây không chỉ là một cuốn sách kể lại chặng đường chữa lành, mà còn là minh chứng cho sức mạnh của đồng cảm và ngôn ngữ yêu thương.

Sách Nơi vết thương ánh sáng rọi vào.

“Cuộc chiến với C-PTSD đã dạy cho tôi biết đồng cảm hơn. Nó khiến tôi nhạy bén hơn với nhu cầu của người khác và đặc biệt giỏi an ủi…” - cô viết. Thay vì tiếp tục vòng xoáy trách móc, Stephanie dùng sự thấu hiểu để cảm hóa chính mình và những người xung quanh.

Lật từng trang hồi ký, ta thấy rõ một sự thật: lời trách móc không chỉ làm tổn thương người nghe, mà còn khiến người nói thành kẻ mắc kẹt trong năng lượng tiêu cực. Mỗi câu trách là một viên sỏi nhỏ rơi vào chiếc bình mối quan hệ. Nếu mỗi ngày ta thêm vài viên, sớm muộn chiếc bình sẽ đầy và nứt vỡ.

Vậy ta có thể làm gì? Có lẽ, hãy bắt đầu bằng những điều đơn giản:

- Dừng lại trước khi nói, một hơi thở sâu có thể cứu cả một cuộc trò chuyện.

- Đổi câu than trách thành câu chia sẻ. Ví dụ “Tôi cảm thấy…” sẽ khiến người khác muốn lắng nghe hơn là “Tại sao anh/em…”.

- Hãy nhớ rằng ai cũng đang chiến đấu với những cuộc chiến riêng, đồng cảm sẽ giúp ta bớt khắt khe.

Lời trách móc có thể dẫn ta lạc lối, nhưng một câu nói tích cực có thể mở ra cả một con đường mới.

Giống Stephanie Foo nhấn mạnh: chúng ta hoàn toàn có thể chọn yêu thương thay vì trách móc, chọn chữa lành thay vì nuôi dưỡng tổn thương. Bởi cuối cùng, ánh sáng không tự tìm đến mà ta phải chủ động mở cửa để nó bước vào.