Vì sao dịch tả heo châu Phi 'quá nhanh, quá nguy hiểm'?

30/34 tỉnh thành đang có dịch tả heo châu Phi, hơn 100.000 con heo đã bị tiêu hủy vì bệnh dịch gây thiệt hại nặng nề cho người chăn nuôi. Điều gì đang xảy ra và vì sao dịch bệnh lại lan nhanh như vậy?

Dịch tả heo châu Phi "càn quét" 30/34 tỉnh thành

Ngày 4.8, không khí ra quân chống dịch tả heo châu Phi (ASF) trên địa bàn xã Ia Grai, tỉnh Gia Lai trở nên khẩn trương hơn bao giờ hết. Lực lượng chống dịch đã chuẩn bị đầy đủ vật tư, hóa chất… triển khai các biện pháp bao vây, khống chế, xử lý triệt để dịch bệnh ASF. Ổ dịch mới nhất xuất hiện trên địa bàn là tại gia đình ông Nguyễn Đình Chung, thôn Păng Gol, với 10 con heo bị bệnh. UBND xã đã cử cán bộ lấy mẫu xét nghiệm và cho kết quả dương tính với bệnh ASF nên đã tổ chức tiêu hủy toàn bộ số heo trên, đồng thời tiêu độc, vệ sinh môi trường.

Tại Gia Lai, tính từ cuối tháng 6 đến nay đã phát hiện 8 ổ dịch tại 12 hộ chăn nuôi thuộc 11 thôn, làng của 8 địa phương gồm: Háo Đức (phường An Nhơn Đông), Tư Cung (xã Tuy Phước Đông), An Điền Bắc (xã Cửu An), Đức Hưng (xã Ia Nan), Cảnh An 2 (xã Tuy Phước Tây), Glung B (xã Chư A Thai), Mỹ Thành (xã Ân Hảo) và Hrak (xã Mang Yang). Dịch bệnh bùng phát cùng lúc với hiện tượng hàng loạt heo chết được người dân thả trôi sông. Chính quyền địa phương sau đó phải chỉ đạo lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, kịp thời phát hiện, xử lý các ổ dịch; xử lý nghiêm các trường hợp giấu dịch, bán chạy, giết mổ, vứt xác heo bệnh hoặc nghi mắc bệnh ra môi trường. Tại xã biên giới Ia Pnôn, cán bộ đến từng nhà để vận động, tuyên truyền người dân giao nộp số heo nghi nhiễm bệnh ASF để đưa đi tiêu hủy, tránh nguy cơ dịch lây lan rộng hơn.

Nhưng Gia Lai chưa phải là địa phương bị tàn phá nặng nề nhất bởi dịch ASF. Tại tỉnh Phú Thọ, nơi có tổng đàn heo và đàn gia cầm lớn thứ 2 cả nước sau khi sáp nhập các tỉnh Vĩnh Phúc và Hòa Bình, mới là địa phương đang oằn mình vì dịch bệnh.

Tổng đàn heo của tỉnh Phú Thọ hiện vào khoảng 2 triệu con, đàn gia cầm 36,4 triệu con, đàn trâu bò khoảng 415.000 con, đàn bò sữa khoảng 18.600 con. Sản lượng thịt hơi xuất chuồng của tỉnh Phú Thọ đạt khoảng 490.000 tấn/năm, trong đó sản lượng thịt heo hơi chiếm gần 70%. Trước khi dịch ASF hoành hành, toàn tỉnh Phú Thọ có 134.000 hộ chăn nuôi heo, chủ yếu theo quy mô nông hộ nhỏ lẻ trong khu dân cư. Cả tỉnh có gần 3.000 trang trại chăn nuôi theo quy mô nhỏ và vừa, chiếm khoảng 43% tổng đàn với đầy đủ sự góp mặt của các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Dịch ASF xuất hiện gần như trên toàn tỉnh Phú Thọ với 104/148 xã, phường có dịch. Lũy kế đến ngày 4.8, bệnh dịch ASF đã "càn quét" trên 3.400 hộ chăn nuôi; số heo ốm, chết, tiêu hủy trên 36.000 con, tương đương trên 2.100 tấn. Thống kê sơ bộ cũng cho thấy tỉnh Phú Thọ là một trong 5 tỉnh có mức độ thiệt hại cao nhất cả nước, cùng với các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Thanh Hóa, Tuyên Quang.

Tại tỉnh Tuyên Quang, tính đến ngày 31.7, địa phương này đã ghi nhận 82 xã xuất hiện ổ dịch ASF, số heo tiêu hủy là 25.634 con của 2.081 hộ. Kể từ thời điểm dịch ASF xuất hiện năm 2019, đây là năm dịch tái phát và lan ra ở quy mô lớn nhất tại Tuyên Quang. Hiện tại các địa phương của Tuyên Quang đã cấp phát 5.201 lít hóa chất và 53.304 kg vôi bột hướng dẫn người chăn nuôi phun tiêu độc khử trùng chuồng trại chăn nuôi.

Đâu là nguyên nhân?

Theo báo cáo mới nhất của Bộ NN-MT, trong tháng 7 vừa qua đã có 29 tỉnh, thành phố phát sinh 571 ổ dịch ASF; tổng số heo chết và bị tiêu hủy là 73.488 con. So với tháng 6, số ổ dịch tăng 347 ổ, tương đương gấp 2,54 lần; số heo chết và tiêu hủy tăng 64.652 con, tương đương gấp 8,42 lần. Đây là tháng có tỷ lệ ổ dịch cao nhất từ đầu năm đến nay.

Cơ quan thú y nhận định, thời tiết nắng nóng kéo dài đã làm giảm sức đề kháng của đàn vật nuôi. Bên cạnh đó, điều kiện chăn nuôi nhỏ lẻ, chưa đảm bảo an toàn sinh học, cùng với việc mầm bệnh đang tồn tại trong môi trường khiến dịch bệnh dễ phát sinh. Bên cạnh đó, hiện tại vắc xin dịch ASF là vắc xin nhược độc, chưa được triển khai tiêm rộng rãi trên cả nước nên nguy cơ dịch tiếp tục bùng phát là rất cao.

Nhận định nguyên nhân khiến dịch ASF bùng phát ở tỉnh Phú Thọ, ông Hoàng Mạnh Thông, Chi cục trưởng Chăn nuôi, Thú y và thủy sản tỉnh Phú Thọ, cho biết: Qua kiểm tra thực tế từ các ổ dịch đầu tiên cho thấy dịch bệnh chỉ xảy ra tại các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, không thực hiện tốt các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học. Dịch bệnh lây lan nhanh là do hoạt động chăn nuôi tái đàn ồ ạt tại các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Từ đầu năm đến nay, giá thịt heo hơi luôn ở mức cao, lợi nhuận cao nên nhiều hộ chăn nuôi tái đàn mạnh. Các nông hộ chăn nuôi và các trang trại nhỏ nuôi chuồng hở không thể áp dụng được các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học. Bên cạnh đó, do khan hiếm heo giống, giá heo giống tăng cao nên nhiều hộ đã mua heo giống không rõ nguồn gốc, giá rẻ và đã có dấu hiệu ủ bệnh về nuôi, từ đó làm dịch ASF xâm nhập và lây lan.

Một chuyên gia trong ngành chăn nuôi bổ sung thêm lý do chính khiến dịch bệnh khó kiểm soát là sự thiếu ý thức của người dân. Nhiều hộ chăn nuôi vẫn thờ ơ với việc tiêm phòng. Mặc dù vắc xin đã được triển khai, nhưng đến nay chỉ có hơn 1 triệu con heo được tiêm, chiếm chưa đến 3,5% tổng đàn. Một bộ phận người chăn nuôi ý thức chưa cao, còn mua bán, vận chuyển, giết mổ tiêu thụ heo bệnh hoặc vứt xác heo chết ra môi trường, kèm theo thời tiết diễn biến bất thường, mưa lớn nhiều ngày làm mầm bệnh phát tán theo nguồn nước, côn trùng… khiến dịch bệnh lây lan nhanh trên diện rộng.

Theo báo cáo của Cục Chăn nuôi - Thú y, virus ASF có sức đề kháng cao và sự xuất hiện của chủng virus mới tái tổ hợp, không có phác đồ điều trị hiệu quả. Biện pháp phòng bệnh chủ yếu là thực hiện giám sát, phát hiện sớm, cách ly tiêu hủy và áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học.

Trước tình hình trên, Bộ NN-MT đã có công văn gửi các tỉnh thành, yêu cầu quyết liệt triển khai các biện pháp cấp bách nhằm khống chế và dập dịch ASF. Song song với các giải pháp kỹ thuật như tiêm phòng vắc xin, tiêu độc khử trùng, các địa phương được yêu cầu đẩy mạnh tuyên truyền đến người dân để nâng cao ý thức phòng dịch, xử lý nghiêm các vi phạm nhằm khống chế và dập tắt dịch ASF trong thời gian nhanh nhất.