Vệ binh Quốc gia Mỹ được phép làm gì ở Washington?

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth khẳng định lực lượng này không trực tiếp tham gia thực thi pháp luật nhưng sẽ chủ động can thiệp nếu chứng kiến hành vi vi phạm.

Các đội Vệ binh Quốc gia đã xuất hiện dày đặc ở Washington. Ảnh: Washington Post.

Từ đêm 12/8 (giờ Mỹ), các xe Humvee và binh sĩ Vệ binh Quốc gia đã xuất hiện dọc theo Quảng trường Quốc gia, chỉ một ngày sau khi Tổng thống Donald Trump ra lệnh liên bang hóa Sở Cảnh sát Thủ đô và trao cho lực lượng này “quyền làm bất cứ điều gì cần thiết” để trấn áp tội phạm.

Hôm 11/8, ông Trump tuyên bố sẽ triển khai khoảng 800 binh sĩ để hỗ trợ tuần tra đường phố, cáo buộc Washington “đầy rẫy băng nhóm” dù số liệu cho thấy tội phạm đã giảm so với thời kỳ Covid-19. Thị trưởng Muriel E. Bowser phản bác, khẳng định tình hình đang cải thiện.

Sau sắc lệnh, ngày 17/8, ba bang Cộng hòa gồm West Virginia, South Carolina và Ohio thông báo điều thêm quân tới thủ đô. West Virginia sẽ gửi 300-400 binh sĩ, South Carolina 200 và Ohio 150 người. Các thống đốc khẳng định hành động này nhằm hỗ trợ chính quyền liên bang tái lập trật tự tại thủ đô.

Lực lượng được triển khai sẽ tuần tra tại các giao lộ và khu vực nhạy cảm nhằm hỗ trợ cảnh sát và răn đe tội phạm. Dù không trực tiếp bắt giữ, họ có thể tạm giữ nghi phạm nếu phát hiện vi phạm rõ ràng. Theo Washington Post, toàn bộ binh sĩ mang vũ khí, chia ca luân phiên để duy trì hiện diện trên đường phố.

Vệ binh Quốc gia sẽ làm gì?

Vệ binh Quốc gia là lực lượng dự bị của quân đội Mỹ, thường được các bang huy động ứng phó thiên tai. Tuy nhiên, trong lịch sử, tổng thống Mỹ cũng từng triển khai lực lượng này để đối phó bất ổn trong nước như Tổng thống George H.W. Bush trong bạo loạn Los Angeles năm 1992.

Do Washington D.C. không phải là bang, chính quyền liên bang có quyền can thiệp sâu rộng. Ông Trump kích hoạt lực lượng theo Điều 32 Luật Liên bang, tương tự quyền mà các thống đốc bang sử dụng để huy động Vệ binh Quốc gia tại địa phương.

Trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng, ông Trump cho biết lực lượng này sẽ tham gia dọn dẹp các khu lều trại của người vô gia cư và “sẵn sàng điều quân đội nếu cần”.

Bộ trưởng Quốc phòng Hegseth khẳng định họ sẽ không làm nhiệm vụ cảnh sát, nhưng có “quyền hạn rộng” và sẽ hỗ trợ hậu cần, hành chính cho lực lượng thực thi pháp luật. Một số binh sĩ sẽ đứng chốt tại các giao lộ để răn đe tội phạm.

Theo một quan chức quân đội giấu tên, toàn bộ 800 binh sĩ sẽ mang vũ trang, triển khai theo ca luân phiên khoảng 200 người mỗi đợt.

Các thành viên của Lực lượng Vệ binh Quốc gia gần Đài tưởng niệm Washington vào ngày 12/8. Ảnh: Washington Post.

Đặc biệt, theo Điều 32, Vệ binh Quốc gia có quyền bắt giữ, dù Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth nhấn mạnh họ sẽ không trực tiếp đảm nhận vai trò cảnh sát. Tuy nhiên, nếu phát hiện hành vi phạm pháp, họ có thể “tạm giữ” nghi phạm cho đến khi cảnh sát tới.

Ông Trump tuyên bố lực lượng này “sẽ ở lại cho đến khi lập lại trật tự”, nhưng không nêu thời hạn cụ thể. Đạo luật Tự trị cho phép tổng thống kiểm soát cảnh sát D.C. tối đa 30 ngày, trừ khi Quốc hội thông qua gia hạn.

Dẫu vậy, việc triển khai Vệ binh có thể kéo dài hơn. Tháng trước, vẫn còn khoảng 250 binh sĩ ở Los Angeles nhiều tuần sau khi hàng nghìn người được điều tới. Khi được hỏi về thời gian ở Washington, Hegseth đáp: “Tôi không biết, vài tuần? Vài tháng? Tùy quyết định của tổng thống”.

Tranh cãi quyền chỉ huy cảnh sát D.C.

Trước sự xuất hiện của Vệ binh Quốc gia, quyền chỉ huy thực sự của cảnh sát D.C. vẫn còn là dấu hỏi.

Chính quyền thành phố khẳng định họ vẫn điều hành sở cảnh sát như thường lệ và chưa nhận bất kỳ chỉ thị mới nào từ Nhà Trắng. Cảnh sát trưởng Pamela A. Smith thậm chí còn chủ động đề xuất cách phối hợp với lực lượng liên bang.

Ngược lại, Nhà Trắng tuyên bố quyền kiểm soát tối cao. Thư ký báo chí Karoline Leavitt khẳng định: “Chuỗi chỉ huy rõ ràng: Tổng thống, Bộ trưởng Tư pháp, và Giám đốc DEA Terry Cole - người trực tiếp điều phối cùng Cảnh sát trưởng để đảm bảo an ninh.”

Bộ Quốc phòng cho biết các Vệ binh Quốc gia sẽ tham gia nhiệm vụ, triển khai theo từng giai đoạn. Tối ngày 12/8, 5 xe Humvee án ngữ trên phố Jefferson Drive, giữa Bảo tàng Lịch sử Người Mỹ gốc Phi và Bảo tàng Tưởng niệm Holocaust, trong khi các binh sĩ và đặc vụ liên bang tuần tra quanh khu tưởng niệm.

Bên trong Sở Cảnh sát D.C., nhiều sĩ quan bối rối trước nguy cơ thay đổi nhiệm vụ, lo ngại sự can thiệp của liên bang sẽ làm xói mòn lòng tin cộng đồng. Một số khác lại kỳ vọng sự thay đổi lãnh đạo sẽ giúp họ thoát khỏi những chính sách bị coi là “quá ràng buộc” trong nghiệp vụ.

Vệ binh Quốc gia theo dõi một chiếc xe cảnh sát DC tiến vào khu vực tập kết tại Cơ sở Hoạt động Anacostia của Cảnh sát Công viên Mỹ ở Washington. Ảnh: Washington Post.

Hình ảnh lực lượng liên bang tuần tra lan truyền khắp các nhóm chat của cư dân, càng làm dấy lên hoang mang về ý nghĩa thực tế của lệnh liên bang hóa. Thị trưởng Bowser cam kết sẽ mở kênh tiếp nhận phản ánh của người dân về hành vi của sĩ quan liên bang trên đường phố.

Về mặt pháp lý, Đạo luật Tự trị cho phép Tổng thống yêu cầu Thị trưởng cung cấp dịch vụ cảnh sát cho mục đích liên bang. Lá thư của ông Trump gửi Bowser hôm 11/8 yêu cầu bà “đệ trình lực lượng MPD phục vụ các mục tiêu liên bang, thông qua Bộ trưởng Tư pháp.”

Song, đến trưa hôm sau, D.C. chưa nhận bất kỳ mệnh lệnh cụ thể nào. Chủ tịch Ủy ban An ninh công cộng Hội đồng thành phố, bà Brooke Pinto, khẳng định Cảnh sát trưởng vẫn chịu trách nhiệm chính về phòng chống tội phạm tại D.C.

Kế hoạch triển khai Vệ binh Quốc gia vẫn đang bàn thảo, bao gồm việc liệu họ có mang theo vũ khí hay không. Nhiều khả năng họ sẽ ở các vị trí cố định, phối hợp với cảnh sát D.C. và không mặc trang phục chiến đấu đầy đủ để tránh gây căng thẳng với dân thường.

Một quan chức quốc phòng tiết lộ: “Mục tiêu là hiện diện và đóng góp cho cộng đồng. Chúng tôi không chọn vị trí, mọi thứ sẽ phối hợp cùng cảnh sát”.

Câu chuyện từ quá khứ

Thực tế, đây không phải lần đầu Tổng thống Trump huy động lực lượng Vệ binh Quốc gia nhằm mục tiêu chính trị. Ngay nhiệm kỳ đầu, ông Trump từng điều Vệ binh Quốc gia ra đường phố Washington và điều trực thăng quân sự quần thảo trên không trong các cuộc biểu tình George Floyd năm 2020.

Các thành viên của Lực lượng Vệ binh Quốc gia California tại Los Angeles vào ngày 14/6. Ảnh: Washington Post.

Tháng 6/2025, ông Trump tiếp tục điều hơn 1.000 binh sĩ tới Los Angeles dù Thống đốc Newsom nhiều lần khẳng định không cần.

Nhà Trắng nói đây là biện pháp bảo vệ nhân sự và tài sản liên bang trước người biểu tình, nhưng một số binh sĩ sau đó lại được điều đi tham gia đột kích một trang trại trồng cần sa cách thành phố hơn 160 km.

Các chuyên gia pháp lý đánh giá đây là cách vận dụng luật bất thường, vốn chỉ dành cho các tình huống bất ổn nghiêm trọng hoặc bị tấn công từ nước ngoài, và hiện vụ việc này đang bị kiện ra tòa.