Ưu tiên chi ngân sách của Nhật, Đài Loan

Cuối năm là dịp các chính phủ điểm lại những chi tiêu ngân sách của mình, thường là nhằm chăm lo phúc lợi xã hội cùng với phòng bị quốc phòng. Nhật Bản và Đài Loan là những thí dụ điển hình ở châu Á.

Ngày 28-11, Jiji Press đưa tin Chính phủ Nhật Bản đã thông qua dự thảo ngân sách bổ sung cho năm tài chính 2025 với 18.303,4 tỉ yen để tài trợ cho gói kinh tế tập trung vào hỗ trợ tài chính hộ gia đình và đầu tư tăng trưởng. Còn ngân sách năm 2025 của Đài Loan, theo trang Focus Taiwan, ước tính đạt 3.153,4 tỉ đài tệ, tăng 428,2 tỉ đài tệ (tương đương 15,7%).

Theo quy đổi ngày 6-12, 1 yen = 170 VND và 1 đài tệ = 843 VND.

Chi tiêu của Nhật

Theo trang Nippon.com, ngân sách tài khóa 2025 của Nhật Bản đạt mức kỷ lục 115,5 nghìn tỉ yen, trong đó chi tiêu an sinh xã hội và trả nợ quốc gia chiếm 58% ngân sách. Chi tiêu quốc phòng của Nhật Bản tăng vọt 9,5% (8,7 ngàn tỉ yen) để ứng phó với tình hình an ninh ngày càng nghiêm trọng.

Trong tình cảnh đó, ngân sách dành cho bảo trợ xã hội chỉ tăng 1,5%, lên 38,3 ngàn tỉ yen. Chính quyền của Thủ tướng Takaichi Sanae, được thành lập vào tháng 10 năm nay, chủ trương chính sách tài khóa "có trách nhiệm, chủ động" và chi tiêu ngân sách mạnh mẽ để tạo ra một nền kinh tế vững mạnh.

Tuy nhiên, Hội đồng Hệ thống tài khóa đã kêu gọi Chính phủ xem xét kỹ lưỡng cân đối ngân sách cơ bản nhằm đảm bảo sự lành mạnh của tài khóa mà không cần tới những khoản nợ mới.

Cũng theo Nippon.com, 115,5 ngàn yen này được phân bổ như sau: (1) 1/3 dành cho bảo trợ xã hội, tăng 1,5% lên 38,3 ngàn tỉ yen, nhằm tài trợ cho nhu cầu chăm sóc sức khỏe cho dân số đang bị già hóa cũng như các biện pháp đối phó với tình trạng suy giảm tỉ lệ sinh; (2) gần 1/4 dùng để trả nợ quốc gia, tương đương 28,2 ngàn tỉ yen; (3) chi tiêu quốc phòng tăng vọt 9,5% (8,7 ngàn tỉ yen) để ứng phó với tình hình an ninh ngày càng nghiêm trọng.

Có thể nhận thấy tuy Nhật Bản vẫn đứng trước những mối đe dọa quân sự cố hữu, song ngân sách quốc phòng (7,9 ngàn tỉ yen) vẫn khiêm tốn so với phân bổ ngân sách cho an sinh xã hội (37,7 ngàn tỉ yen) đang chiếm tỉ lệ lớn nhất.

Chi tiêu của Đài Loan

Theo Focus Taiwan, tuy có tăng ngân sách quốc phòng thêm 93,8 tỉ đài tệ, tức tăng 20,1% so với cùng kỳ năm trước, song chi tiêu bảo trợ xã hội (SPE) cũng đã tăng 3,1% so với năm trước.

Không có gì lạ lùng về chuyện Đài Loan tăng ngân sách quốc phòng để trang trải chi phí cho các mặt hàng quốc phòng và mua sắm thêm đạn dược. Nếu tính luôn chi phí cho các cựu chiến binh và lực lượng tuần duyên, chi tiêu quân sự của Đài Loan là 949,5 tỉ đài tệ vào năm tới, chiếm 3,32% tổng sản phẩm quốc nội (GDP).

Xếp sau các chi tiêu quân sự là các chi tiêu cho cơ sở hạ tầng công cộng - bao gồm các dự án kiểm soát lũ lụt, cải thiện đường lộ cấp tỉnh và xây dựng các trung tâm dữ liệu điện toán trí tuệ nhân tạo (AI). Khoản chi cho cơ sở hạ tầng dự kiến sẽ tăng 93 tỉ đài tệ, tương đương tăng 16,1% so với năm ngoái, lên 670,4 tỉ đài tệ.

Ngân sách cũng sẽ dành 203,1 tỉ đài tệ cho phát triển công nghệ (tăng 15,1%) để tài trợ cho nghiên cứu khoa học cơ bản cũng như cho nghiên cứu và phát triển (R&D) về máy bay không người lái, robot và vệ tinh quỹ đạo Trái đất thấp (LEO), theo Focus Taiwan.

Trong bối cảnh đó, chi tiêu bảo trợ xã hội năm ngoái đã tăng 3,1% lên 2,63 ngàn tỉ đài tệ, trong đó các phúc lợi xã hội chiếm 98,6% do dân số bị già hóa. Nếu so với 274,3 tỉ đài tệ chi cho bộ máy công vụ, con số 2,63 ngàn tỉ đài tệ dành cho các phúc lợi xã hội là lớn, gần gấp 10 lần.

Bớt thuế cho dân

Ngân sách từ đâu mà có? Tất nhiên là từ thuế. Có những khoản thuế được thu chừng mực, tỉ như thuế thu nhập cá nhân. Như tại Đài Loan, thuế vụ được đề nghị tăng ngưỡng miễn thuế thu nhập cá nhân nộp vào năm 2027 thêm 4.000 đài tệ (127,63 USD) lên 101.000 đài tệ, và 151.500 đài tệ đối với người từ 70 tuổi trở lên.

Ngưỡng miễn thuế thu nhập đối với người độc thân sẽ được tăng 5.000 đài tệ, lên 136.000 đài tệ, và đối với các cặp vợ chồng được tăng 10.000 đài tệ, lên 272.000 đài tệ... Các khoản giảm thuế này ước tính sẽ cắt giảm 14,4 tỉ đài tệ từ nguồn thu thuế và sẽ áp dụng cho 6,96 triệu gia đình.

Ở Nhật cũng thế. Cải cách thuế năm 2025 của Nhật bao gồm những thay đổi đáng kể về khấu trừ cá nhân: khấu trừ cơ bản đã được tăng đối với những cá nhân có tổng thu nhập hàng năm từ 23,5 triệu yen trở xuống. Ngoài ra, một khoản khấu trừ đặc biệt mới cho người phụ thuộc cụ thể đã được thiết lập cho người nộp thuế có người phụ thuộc từ 19 đến 22 tuổi có tổng thu nhập hàng năm trên 580.000 yen, theo Công ty BDO Global chuyên tư vấn về thuế.

Có thể kết câu chuyện về thuế này bằng một phát biểu kinh điển được cho là của Bộ trưởng Tài chánh Pháp sau Thế chiến 2, Antoine Pinay: "Quá nhiều thuế, giết thuế!".