Ứng phó thuế Mỹ, các nước xếp hàng tìm đến hiệp định thương mại từng suýt đổ vỡ, "hồi sinh" ở Việt Nam

Trong bối cảnh xung đột kinh tế Mỹ - Trung lan rộng chủ nghĩa bảo hộ lên cao trên toàn thế giới, CPTPP đang nổi lên như một bức tường thành cho thương mại tự do.

Lo sợ thuế từ Mỹ, các nước tìm đến CPTPP

Philippines và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã nộp đơn xin gia nhập khối thương mại 12 quốc gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), theo các nguồn tin từ chính phủ Nhật Bản.

Philippines và UAE đã nộp đơn xin gia nhập vào tháng 8 tới New Zealand, nơi đóng vai trò là trung tâm hành chính của hiệp định, các quan chức cho biết. Trước đó, Indonesia cũng nộp đơn xin gia nhập vào tháng 9/2024.

CPTPP xóa bỏ thuế quan đối với nhiều loại hàng hóa và hài hòa hóa các quy tắc về sở hữu trí tuệ và các lĩnh vực khác. Các thành viên hiện tại là Việt Nam, Singapore, Brunei, Malaysia, Úc, New Zealand, Nhật Bản, Canada, Mexico, Peru, Chile và Vương quốc Anh. Costa Rica đang trong quá trình đàm phán gia nhập.

Trung Quốc cũng đã nộp đơn xin gia nhập.

Cuộc họp bộ trưởng CPTPP tiếp theo dự kiến diễn ra vào cuối năm nay, có thể sẽ đưa ra quyết định về các ứng viên mới. Các cuộc đàm phán sẽ bao gồm các chủ đề như mức độ xóa bỏ thuế quan, và các thành viên mới sẽ chỉ được chấp thuận nếu tất cả các thành viên đồng ý. Trong trường hợp của Vương quốc Anh, phải mất hơn hai năm để từ khi nộp đơn đến khi ký kết nghị định thư gia nhập.

Philippines đã phải đối mặt với những lời kêu gọi từ cộng đồng doanh nghiệp về việc gia nhập CPTPP để ứng phó với các mức thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump.

"Động thái chiến lược này rất quan trọng để đảm bảo tương lai kinh tế của quốc gia trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng phân mảnh và các biện pháp bảo hộ từ các đối tác truyền thống", Phòng Thương mại và Công nghiệp Philippines cho biết trong một tuyên bố gần đây.

Một nhà đàm phán thương mại Nhật Bản đã gọi Philippines là "ứng cử viên đầy triển vọng" để gia nhập CPTPP từ cả góc độ thương mại lẫn ngoại giao.

UAE, quốc gia Trung Đông đầu tiên nộp đơn xin gia nhập CPTPP, đang xem xét hiệp định này như một phần của chương trình cải cách kinh tế nhằm giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ.

Thuế quan của Mỹ đã khiến khuôn khổ thương mại tự do của CPTPP trở nên hấp dẫn hơn. Hàn Quốc cho biết vào tháng 9 rằng họ đang xem xét việc tham gia hiệp định này.

Một CPTPP mở rộng có thể sẽ mang lại thêm động lực kinh tế cho các thành viên. Nhật Bản ước tính vào năm 2017 rằng với 11 thành viên vào thời điểm đó, sẽ thúc đẩy chi tiêu tiêu dùng và đầu tư vốn. 12 thành viên hiện tại tạo ra khoảng 15% GDP toàn cầu.

Từng bên bờ vực và được "hồi sinh" tại Việt Nam

Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương ban đầu được ký kết vào năm 2016 bởi 12 quốc gia, bao gồm cả Mỹ nhưng Trump đã rút Washington khỏi thỏa thuận vào năm 2017. Chính tại APEC 2017 tổ chức tại Việt Nam, hiệp định thương mại này đã được "hồi sinh".

Để có được kết quả này, nếu nhắc tới Nhật Bản trong vai trò tiên phong, thì Việt Nam cũng được nhớ tới trong vai trò quốc gia tích cực trong suốt quá trình đàm phán.

Quá trình "hồi sinh" CPTPP là một hành trình đầy căng thẳng. Chiều 9/11/2017, một thỏa thuận nguyên tắc về TPP-11 (không có Mỹ) được nhiều Bộ trưởng công bố ngay sau cuộc họp cấp cao nhưng đại diện Canada phủ nhận.

Trong vai trò nước chủ nhà APEC 2017, Việt Nam đã sắp xếp cuộc họp cấp cao nhất giữa các nhà lãnh đạo 11 nước thành viên TPP và được sự đồng ý của tất cả các bên. Tuy nhiên, cuộc họp đã không diễn ra theo kế hoạch bởi sự vắng mặt phút cuối của phía Canada. Đây là điều diễn ra hoàn toàn bất ngờ, nằm ngoài dự tính và gây ra những khó khăn cho Việt Nam.

Việt Nam trao đổi với các thành viên khác. Chỉ vài tiếng sau đó, Việt Nam đã phối hợp với Nhật Bản tổ chức cuộc họp cấp Bộ trưởng TPP và Bộ trưởng Canada đã tới tham gia.

Cuộc họp cấp Bộ trưởng kéo dài suốt đêm.

Đến sáng 11/11, Bộ trưởng Công thương Việt Nam thời điểm đó là ông Trần Tuấn Anh và Bộ trưởng Tái thiết kinh tế Nhật Bản lúc đó, ông Toshimitsu Motegi thông báo, TPP11 đã đạt được thỏa thuận và được đổi tên thành CPTPP, có hiệu lực 1 năm sau đó.