Ứng dụng AI, y học hạt nhân để ung thư không còn là ‘án tử’

Mỗi năm Việt Nam ghi nhận 180.000 ca mắc ung thư mới và 122.000 ca tử vong. Đây là con số đáng báo động, phản ánh thực trạng cần phải có chiến lược tổng thể và đồng bộ trong chẩn đoán sớm, điều trị trúng đích cho bệnh nhân.

Đây là thông tin được đưa ra tại Hội nghị khoa học cập nhật tiến bộ trong ung thư và y học hạt nhân, diễn ra tại Bệnh viện Bạch Mai ngày 16-8.

Ca mắc ung thư gia tăng

Phát biểu tại hội nghị, ông Đào Xuân Cơ, giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, cho biết ung thư vẫn đang là gánh nặng y tế hàng đầu trên thế giới và tại Việt Nam. Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm trên thế giới có gần 20 triệu ca mắc mới ung thư và khoảng 10 triệu người tử vong vì căn bệnh này. Riêng tại Việt Nam đã vượt ngưỡng 180.000 ca mắc mới và hơn 122.000 ca tử vong do ung thư mỗi năm.

"Đây là con số đáng báo động, phản ánh thực trạng cần phải có chiến lược tổng thể và đồng bộ trong chẩn đoán sớm, điều trị trúng đích và chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân ung thư", ông Cơ nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, tình trạng mắc và tử vong do ung thư ở Việt Nam đang có chiều hướng gia tăng, đặc biệt là các loại ung thư phổi, gan, vú, dạ dày và đại trực tràng. 

Những loại ung thư này không chỉ phổ biến, mà còn có tỉ lệ tử vong cao nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Trong đó ung thư phổi được coi là "sát thủ thầm lặng", chiếm tỉ lệ hàng đầu ở nam giới tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Nguyên nhân của xu hướng gia tăng này, theo GS.TS Mai Trọng Khoa - nguyên phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, không chỉ đến từ sự gia tăng dân số và tuổi thọ mà còn là hệ quả của lối sống hiện đại và môi trường sống ngày càng bị ô nhiễm. 

Các yếu tố như khói bụi, hóa chất, thuốc trừ sâu, khói xăng, rượu bia và đặc biệt là thuốc lá - gồm cả truyền thống và điện tử - đang tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng.

"Đáng lo ngại, độ tuổi bắt đầu hút thuốc đang trẻ hóa, lan rộng vào cả môi trường học đường. Hút thuốc lá thụ động cũng trở thành một mối nguy thường trực trong môi trường sống và làm việc. Hàng trăm chất độc trong khói thuốc là những yếu tố thuận lợi thúc đẩy quá trình phát triển của ung thư, đặc biệt là ung thư phổi", ông Khoa phân tích.

Ngoài ra theo chuyên gia này, một số trường hợp dù không tiếp xúc với nguy cơ rõ rệt vẫn mắc bệnh, do đột biến gene trong cơ thể. Tuy nhiên tỉ lệ này thấp hơn nhiều so với nguyên nhân từ môi trường và lối sống.

Nhiều phương pháp điều trị ung thư hiệu quả

Bác sĩ Phạm Cẩm Phương - giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân & ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai - cho hay hiện nay bệnh nhân ung thư tại Việt Nam có thể tiếp cận đầy đủ các phương pháp điều trị chuẩn mực trên thế giới như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, điều trị đích và miễn dịch.

Nhiều loại thuốc tiên tiến đã có mặt tại Việt Nam, giúp bệnh nhân không chỉ điều trị khỏi ở giai đoạn sớm, mà còn có thể kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng cuộc sống ở giai đoạn muộn.

Đặc biệt, theo bác sĩ Phương, y học hạt nhân đang hướng đến điều trị "theranostic", tức kết hợp chẩn đoán và điều trị cùng lúc, giúp nhắm trúng đích phân tử ung thư.

Đặc biệt, với các kỹ thuật tiên tiến như PET/CT, SPECT/CT hay SPECT, y học hạt nhân có thể đánh giá chuyển hóa tế bào ung thư ngay cả khi chưa xuất hiện tổn thương hình thái, từ đó giúp phát hiện di căn sớm và cải thiện đáng kể kết quả điều trị.

Nhiều dược chất phóng xạ mới như Lutetium-177 cho ung thư tuyến tiền liệt, u thần kinh nội tiết; I-125 cho ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sớm; hay Y-90 trong điều trị ung thư gan cũng sẽ được ứng dụng tại Việt Nam.

Ưu điểm của các phương pháp này là tia bức xạ chỉ tác động trong phạm vi vài milimét, tập trung tiêu diệt khối u nhưng hầu như không ảnh hưởng đến mô lành xung quanh, nhờ đó giảm đáng kể tác dụng phụ.

Bên cạnh đó, điều trị ung thư hiện nay đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Mới đây, PGS.TS Vũ Văn Giáp, phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, đang triển khai đề tài cấp nhà nước sử dụng AI trong phân tích hình ảnh CT, nội soi phế quản và mô bệnh học để tầm soát, phát hiện sớm ung thư. Kết quả bước đầu cho thấy AI có khả năng đánh giá nguy cơ mắc ung thư với độ chính xác cao.

Ngoài ra, AI cũng đang được nghiên cứu ứng dụng trong siêu âm tuyến giáp, siêu âm và chụp X-quang vú, nhằm hỗ trợ bác sĩ đưa ra đánh giá khách quan, góp phần phát hiện sớm bệnh lý ác tính.