Tuyển sinh 2026: Cân nhắc giảm số phương thức, siết học bạ

Bộ Giáo dục - Đào tạo đang lấy ý kiến các trường đại học để hoàn thiện quy chế tuyển sinh đại học chính quy năm 2026.

Theo đó, những vấn đề đang được bàn luận nhiều nhất là có nên giới hạn số phương thức tuyển sinh, siết xét học bạ, chuẩn hóa chứng chỉ quốc tế hay quy định nguyện vọng 1 cho ngành sư phạm.

Giảm số phương thức

Theo các chuyên gia, cần tập trung vào ba điểm: tinh gọn phương thức, chuẩn hóa tiêu chí, minh bạch quy trình. Những điều chỉnh này, nếu được áp dụng hợp lý, sẽ giúp giảm áp lực cho thí sinh, đồng thời tạo ra một hệ thống tuyển sinh minh bạch và ổn định hơn. Một trong những nội dung được quan tâm nhất là việc các trường triển khai quá nhiều phương thức tuyển sinh.

TS Võ Văn Tuấn - Phó hiệu trưởng Trường đại học Văn Lang - nhận định việc đa dạng hóa phương thức từng được xem là động lực đổi mới nhưng hiện nay đã "vượt xa khả năng kiểm soát của hệ thống". 

Việc có quá nhiều phương thức (thi tốt nghiệp, đánh giá năng lực, VSAT, học bạ, chứng chỉ quốc tế, phỏng vấn, tuyển thẳng, ưu tiên xét tuyển...) làm hệ thống phức tạp, thí sinh khó hiểu, trường khó quản lý.

"Cần giảm số lượng phương thức tuyển sinh, đơn giản hóa lựa chọn. Bộ GD-ĐT giới hạn số phương thức tuyển sinh để tránh quá tải, tránh tình trạng "khó mà rớt". Mỗi trường có thể chọn 2-3 phương thức chính không nên có quá nhiều phương thức. 

Việc giảm phương thức cũng giúp thí sinh, phụ huynh dễ hiểu hơn, thuận tiện hơn trong chuẩn bị. Đồng thời trường cần công bố rõ tỉ lệ chỉ tiêu theo từng phương thức và nói rõ về phương thức nào ưu tiên...", ông Tuấn đề nghị.

PGS.TS Tôn Văn Phương - Trưởng phòng đào tạo Trường đại học Nha Trang - đề nghị: "Nên cân nhắc về việc có quá nhiều phương thức xét tuyển. Mặc dù đó là quyền tự chủ của các trường nhưng thực tiễn cho thấy nhiều phương thức sẽ gây rối thông tin, khiến thí sinh khó hiểu và khó chọn lựa, tăng rủi ro lỗi kỹ thuật, gây khó cho việc quy đổi tương đương để đảm bảo khoa học và công bằng trong khi cũng chỉ có một vài phương thức chủ lực".

ThS Cù Xuân Tiến - Trưởng phòng tuyển sinh và công tác sinh viên Trường đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM) - cũng cho rằng phương thức tuyển sinh cần tinh gọn, tránh dàn phương thức gây rối cho thí sinh và khó khăn trong việc quy đổi hoặc tính khoa học khi phân bổ phần trăm chỉ tiêu.

Xét học bạ nhưng phải giới hạn

Xét tuyển bằng học bạ là phương thức tăng mạnh trong vài năm gần đây nhưng gây nhiều băn khoăn về độ tin cậy do tình trạng "lạm phát điểm" ở phổ thông. Vấn đề này luôn là chủ đề nóng trong các mùa tuyển sinh đại học. Bộ GD-ĐT đang lấy ý kiến bốn lựa chọn: không quá 50%, không quá 30%, không giới hạn hoặc không sử dụng học bạ.

Thực tế vài năm trở lại đây, Trường đại học Nha Trang không dùng học bạ là một phương thức xét tuyển. Năm 2026 trường vẫn không xét điểm học bạ trong tuyển sinh. "Theo tôi, không sử dụng học bạ là một phương thức xét tuyển độc lập. Nên chăng chỉ là một thành tố cấu thành trong một phương thức xét tuyển kết hợp. Hoặc cần quy định chặt chẽ hơn là học bạ THPT cả sáu học kỳ...", ông Phương nói.

Nhiều ý kiến đề xuất giới hạn tỉ lệ sử dụng học bạ từ 30-40% trong công thức xét tuyển nếu trường vẫn muốn áp dụng. "Học bạ phản ánh quá trình học tập nhưng không thể thay thế các kỳ thi chuẩn hóa. Về việc sử dụng học bạ để xét tuyển, theo tôi vẫn giữ nhưng cần kết hợp với các tiêu chí đánh giá khác và tỉ lệ điểm học bạ xét không quá 40% trên tổng điểm của phương thức" - ThS Cù Xuân Tiến nhấn mạnh.

Trong khi đó, ThS Phạm Thái Sơn - Giám đốc Trung tâm tuyển sinh và truyền thông Trường đại học Công Thương TP.HCM - nêu ý kiến: "Không nên bắt buộc các trường đại học phải dừng phương thức xét tuyển bằng học bạ THPT. 

Vì phương thức đó vẫn là phương thức chính cho các trường đại học tầm trung bình. Các trường đại học có lộ trình cắt giảm tiêu chí xét tuyển bằng học bạ THPT và thay đổi bởi phương thức xét tuyển tổng hợp".

Cải tiến quy trình lọc ảo

Quy trình đăng ký nguyện vọng và lọc ảo trong năm 2025 khiến nhiều thí sinh "toát mồ hôi" vì số nguyện vọng quá lớn và việc điều chỉnh khó lường. Nhiều chuyên gia đề nghị giới hạn số lượng nguyện vọng (khoảng 10-15 nguyện vọng) để giảm gánh nặng cho hệ thống và tránh "ảo tâm lý". Đồng thời Bộ GD-ĐT cần nâng cấp hạ tầng công nghệ và công khai thuật toán lọc ảo để thí sinh có thể dự đoán và giảm lo lắng.

"Điều quan trọng hơn nữa là các trường cần phải đẩy mạnh công tác truyền thông hướng nghiệp, truyền thông tuyển sinh, phối hợp chặt chẽ với Bộ GD-ĐT và các cơ quan truyền thông để thí sinh không chọn ngành theo kiểu tùy hứng, rãi đại, chọn theo bạn bè... dễ dẫn đến hậu quả bỏ học sau khi trúng tuyển, gây hao phí xã hội rất lớn", ông Cù Xuân Tiến ý kiến.

Về yêu cầu thí sinh đăng ký ngành sư phạm ở nguyện vọng 1 gây nhiều ý kiến trái chiều. Nhiều chuyên gia ủng hộ vì cho rằng quy định này giúp tuyển được thí sinh thật sự cam kết với nghề, nhất là khi sư phạm có yêu cầu đầu vào đặc thù và được hưởng chính sách học phí. 

Tuy nhiên một số ý kiến cho rằng không nên bắt buộc tuyệt đối vì có thể hạn chế quyền lựa chọn của thí sinh; thay vào đó nên thí điểm hoặc dùng phỏng vấn, bài luận để đánh giá động lực nghề nghiệp trước khi áp dụng rộng rãi.