Từ 8 cán bộ đến 'bộ não' chiến lược của Quân đội - Báo VnExpress

Ngày 14/8, Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học kỷ niệm ngày truyền thống, với chủ đề 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, vững bước tiến vào kỷ nguyên mới của dân tộc.

Trình bày tham luận về quá trình hình thành, phát triển của Bộ Tổng Tham mưu, đại tá Nguyễn Văn Bình, chuyên gia Viện Chiến lược và Lịch sử quốc phòng Việt Nam, cho biết sau Cách mạng Tháng Tám 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời giữa muôn vàn khó khăn. Chính quyền non trẻ đứng trước nguy cơ bị thù trong, giặc ngoài chống phá.

Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trương phát triển nhanh lực lượng vũ trang, trong đó việc cấp thiết là thành lập cơ quan tham mưu chiến lược để giúp Đảng, Chính phủ chỉ huy hoạt động quân sự trên cả nước. Theo đề nghị của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ngày 7/9/1945 tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ thành lập cơ quan tham mưu Quân đội cho ông Hoàng Văn Thái.

Ông Hoàng Văn Thái (tên khai sinh Hoàng Văn Xiêm) sinh năm 1915 tại làng An Khang, tổng Đại Hoàng (nay là xã Tây An, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình cũ). Năm 18 tuổi, ông tham gia phong trào công nhân; 23 tuổi được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Đến năm 1944, ông tham gia tổ chức Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, phụ trách công tác tình báo và tác chiến.

Nhận thấy năng lực của Hoàng Văn Thái, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ định ông làm Tham mưu trưởng, giao nhiệm vụ lập Bộ Tổng Tham mưu để giúp Trung ương Đảng và Chính phủ lãnh đạo, chỉ huy các lực lượng vũ trang. Bộ Tổng Tham mưu "là cơ quan quân sự cơ mật của Đảng, quan trọng của Quân đội. Nhiệm vụ chính là tổ chức, huấn luyện quân đội cho giỏi; tổ chức nắm địch, nắm ta rõ ràng; bày mưu kế khôn khéo; tổ chức chỉ huy thông suốt, bí mật, nhanh chóng, kịp thời, chính xác để đánh thắng mọi kẻ thù, bảo vệ cách mạng".

Xây dựng từ con số không

Đại tá Nguyễn Văn Bình cho biết tướng Thái nhận nhiệm vụ trong điều kiện không cán bộ tham mưu, không phương tiện, không nơi làm việc. Ông tâm niệm lời Bác Hồ: "Làm cách mạng phải vừa làm vừa học. Lúc đầu khó, nhưng quyết tâm thì khó mấy cũng làm được".

Ngày 7/9/1945, ông họp 8 cán bộ để quán triệt chỉ thị của Bác và bàn nhiệm vụ trước mắt. Đây là "những viên gạch đầu tiên" xây nền móng cho cơ quan tham mưu của Quân đội nhân dân. Ông yêu cầu cán bộ tận dụng hiểu biết xây dựng cơ quan, tuyệt đối giữ bí mật về tổ chức và công việc, xây dựng quan hệ vững chắc với đồng bào, đồng đội.

Sau nhiều ngày đêm nghiên cứu tài liệu, tranh thủ ý kiến đội ngũ cán bộ ở các đơn vị, ông Thái đã định hình cơ bản về cơ cấu tổ chức của cơ quan tham mưu, gồm các phòng ban: Tác chiến - Đồ bản; Tình báo; Thông tin liên lạc và Văn phòng.

Phòng Tác chiến - Đồ bản gặp khó khăn về phương tiện, thông tin hạn chế, trong khi chiến tranh ở miền Nam leo thang. Phòng phải xử lý linh hoạt các vụ xung đột, phá hoại, góp phần làm thất bại âm mưu của Pháp và tay sai, bảo vệ và củng cố vững chắc chính quyền cách mạng.

Phòng Thông tin liên lạc tổ chức mạng vô tuyến, điện báo; đưa vào sử dụng luật mật mã; mở lớp huấn luyện cho các chiến khu. Cuối tháng 9/1945, Chiến khu 1, 2, 3 và một số tỉnh trọng điểm đã liên lạc được với Trung ương bằng máy vô tuyến điện. Phòng Thông tin liên lạc triển khai xong hệ thống liên lạc vô tuyến điện với Nam Bộ; Khu 5; các chiến khu 1, 2 và 32. Hệ thống truyền đạt công văn bằng đường bộ của Đội "liên lạc đặc biệt" bắt đầu hoạt động trên một số tuyến đường chính nối Hà Nội, Vinh, Huế, Khu 5, Hải Phòng, Lạng Sơn, Lào Cai. Hệ thống thông tin liên lạc được bảo đảm bí mật thông suốt từ Trung ương tới các đơn vị, địa phương.

Trong bối cảnh cách mạng liên tục bị chống phá, tướng Thái đánh giá phải khẩn trương xây dựng hệ thống cán bộ tình báo bài bản, năng lực cao. Ông yêu cầu Phòng Tình báo bồi dưỡng cấp tốc kiến thức về tình báo cho cán bộ, nhân viên, phát triển cơ sở tình báo để bám nắm đối phương. Nhiệm vụ là tập trung vào các khu vực, địa bàn trọng điểm, như vùng biên giới, trục đường giao thông quan trọng; mọi diễn biến và âm mưu, thủ đoạn đều phải có kế hoạch đối phó.

Cán bộ tình báo được cử xuống cơ sở nắm tình hình quân số, vũ khí. Đây chính là cơ sở để Bộ Tổng tham mưu chỉ đạo xây dựng, tổ chức biên chế, trang bị; sản xuất, mua sắm vũ khí và huấn luyện cho lực lượng. "Dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của tướng Hoàng Văn Thái, cơ quan Bộ Tổng Tham mưu từng bước ổn định tổ chức, biên chế, cơ sở vật chất, triển khai hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ, đạt hiệu quả cao", đại tá Bình nhấn mạnh.

Vai trò trong các chiến dịch lớn

Chiến thắng Việt Bắc Thu Đông 1947 đánh bại kế hoạch "đánh nhanh, thắng nhanh" của Pháp, đưa kháng chiến sang thời kỳ cân bằng lực lượng. Nhưng Pháp được Mỹ giúp sức, thực hiện Kế hoạch Revers nhằm mở rộng chiếm đóng, phong tỏa biên giới. Bộ Tổng Tham mưu đề nghị Tổng Quân ủy và Thường vụ Trung ương Đảng cho mở đòn tiến công lớn trong năm 1950 nhằm giành quyền chủ động chiến lược trên chiến trường, đưa cuộc kháng chiến sang giai đoạn tổng phản công.

Bộ Tổng tham mưu nhận thấy hướng Đông Bắc đối phương mạnh với nhiều đồn bốt. Nhưng quân đội Việt Nam lại có thuận lợi về đảm bảo hậu cần và tiếp nhận viện trợ. Nếu giành chiến thắng ở chiến trường này sẽ tạo chuyển biến lớn cho cục diện chiến trường. Đầu tháng 7/1950, Trung ương Đảng và Tổng Quân ủy quyết định chuyển hướng tiến công chiến lược sang phía Đông Bắc dựa trên báo cáo của Bộ Tổng tham mưu. Tướng Hoàng Văn Thái đã trực tiếp chỉ đạo soạn thảo kế hoạch "Chiến dịch Lê Hồng Phong II".

Kế hoạch ban đầu là đánh địch ở Cao Bằng, nhưng sau trinh sát thực địa, Đại tướng Võ Nguyên Giáp - chỉ huy trưởng chiến dịch chọn Đông Khê làm mục tiêu mở màn, theo phương châm "đánh cứ điểm nhỏ trước, rồi đánh cứ điểm lớn; đánh công kiên trước, rồi đánh vận động diệt quân tiếp viện".

Thực tiễn diễn biến chiến dịch đã chứng minh tính đúng đắn và hợp lý của kế hoạch này. Tướng Pháp Marchand chỉ huy trận đánh đó từng nhận định quân đội Việt Nam đã có phương châm tác chiến vững vàng. "Họ điều khiển các trận đánh kế tiếp nhau, gắn bó với nhau một cách mạch lạc và làm cho quân Pháp không kịp thở trên diện rộng lớn từ Đông Khê tới Thất Khê", trích Marchand, Thảm kịch Đông Dương.

"Chiến dịch Biên giới là bước trưởng thành của một cơ quan tham mưu chiến lược, từ chiến tranh du kích, tiến lên tập trung đánh lớn, chiến dịch hiệp đồng binh chủng quy mô sau lớn hơn trước", Tổng tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái đánh giá tại Hội nghị Tổng kết Chiến dịch, năm 1950.

Góp phần làm nên những chiến thắng "rung chuyển"

Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Quốc phòng, nhấn mạnh Bộ Tổng Tham mưu đã góp phần to lớn làm nên những thắng lợi "rung chuyển" như Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, cuộc tiến công chiến lược 1972, chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không" năm 1972, Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975.

Sau ngày đất nước thống nhất, Bộ Tổng tham mưu đã tập trung tham mưu cho Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng hoạch định đường lối quân sự, quốc phòng; chỉ đạo điều chỉnh thế bố trí chiến lược, củng cố lực lượng dự bị động viên, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc; xây dựng kế hoạch phát triển lực lượng vũ trang theo quan điểm chiến tranh nhân dân, kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với củng cố quốc phòng, nhất là ở vùng sâu, biên giới, hải đảo.

Trong thời kỳ đổi mới, Bộ Tổng Tham mưu đẩy mạnh nghiên cứu, dự báo tình hình, tham mưu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam "cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại"; triển khai hiện đại hóa lực lượng, tăng cường tiềm lực quốc phòng, chuẩn bị lực lượng sẵn sàng chiến đấu, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống.

Sơn Hà