Trường ĐH công lập thực hiện lãnh đạo theo mô hình mới

Theo Bộ trưởng Bộ GD-ĐT, phương án sắp xếp nhân sự lãnh đạo khối trường ĐH và CĐ công lập theo mô hình mới (bí thư đảng ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục ĐH) sẽ được triển khai từ đầu tháng 12 năm nay để đảm bảo các trường có lãnh đạo mới, bộ máy ổn định ngay đầu năm 2026.

LUẬT MỚI CÓ HIỆU LỰC CÙNG LÚC KẾT THÚC HOẠT ĐỘNG HỘI ĐỒNG TRƯỜNG

Thông tin trên được Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn lưu ý trong kết luận tại hội nghị học tập, triển khai Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển GD-ĐT do Bộ GD-ĐT tổ chức ngày 24.10 mới đây. Trong đó, một nội dung đáng chú ý là phương án sắp xếp nhân sự lãnh đạo khối trường ĐH, CĐ công lập sẽ được triển khai ngay từ đầu tháng 12 chứ không phải đợi đến đầu năm 2026.

Bộ trưởng nêu quan điểm của Bộ GD-ĐT là ngày luật mới có hiệu lực cũng là ngày kết thúc hoạt động của hội đồng trường và chủ tịch hội đồng trường cũng kết thúc vai trò hoạt động. Đồng thời, hiệu trưởng (hoặc giám đốc đại học, học viện) cũng hoàn thành trách nhiệm của hội đồng trường giao phó, do đó cần phải cố gắng để trước ngày hội đồng trường kết thúc hoạt động thì mọi thứ đã được vận hành theo mô hình mới: bí thư đảng ủy kiêm người đứng đầu.

Trước đây bí thư gắn với vị trí lãnh đạo là chủ tịch hội đồng trường. Sắp tới, khi không còn hội đồng trường cũng như không có vị trí chuyên trách cho bí thư thì cần phải sắp xếp công việc quản lý cho bí thư. Nguyên tắc sắp xếp sẽ thực hiện trên cơ sở sự tín nhiệm tại cơ sở, từ đó cơ quan chủ quản sẽ tìm được người xứng đáng nhất, phù hợp nhất để gánh vác việc bí thư kiêm người đứng đầu cơ sở. Các trường hợp đặc biệt sẽ do cơ quan chủ quản cấp trên quyết định.

Có trường ĐH đang từng bước thực hiện sắp xếp lại toàn diện bộ máy lãnh đạo theo quy định mới, ví dụ Trường ĐH Tài chính - Marketing. Ngày 23.10, Ban Tổ chức Đảng ủy UBND TP.HCM phối hợp cùng Ban Chấp hành Đảng bộ trường này tổ chức lễ công bố quyết định chỉ định bổ sung nhân sự bí thư và phó bí thư Đảng ủy trường nhiệm kỳ 2025 - 2030. Theo các quyết định của Ban Thường vụ Đảng ủy UBND TP.HCM, Hiệu trưởng Trường ĐH Tài chính - Marketing được chỉ định giữ chức vụ Bí thư Đảng ủy trường nhiệm kỳ 2025 - 2030 và 1 phó hiệu trưởng trường được chỉ định giữ chức vụ Phó bí thư Đảng ủy trường nhiệm kỳ 2025 - 2030.

THÁCH THỨC VÀ RỦI RO TIỀM TÀNG KHI THỰC HIỆN MÔ HÌNH MỚI

Trước chủ trương thực hiện mô hình lãnh đạo trường ĐH theo quy định mới, PGS-TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM, cho hay thay đổi này sẽ chuyển thẩm quyền từ hội đồng trường sang Đảng ủy và hiệu trưởng, tạo ra mô hình lãnh đạo mới tập trung hơn.

Tuy nhiên, PGS Dũng cũng cho rằng điều này đặt ra nhiều vấn đề về quản trị, tự chủ và phát triển bền vững. Thực chất đây là mô hình quản trị kép trong ĐH với hệ thống hành chính và hệ thống Đảng do Bí thư Đảng ủy kiêm hiệu trưởng lãnh đạo. Việc bỏ hội đồng trường đòi hỏi xây dựng bộ máy lãnh đạo mới tinh gọn, hiệu quả, với trọng tâm là thống nhất thẩm quyền dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy.

Ông Dũng đề xuất: "Cần thống nhất vai trò lãnh đạo "hai trong một" để tránh xung đột vai trò và chồng chéo thẩm quyền giữa lãnh đạo chính trị và điều hành hành chính. Tuy nhiên, các trường nên bầu hiệu trưởng trước, sau đó bổ nhiệm làm bí thư, vì hiện nay ở hầu hết trường ĐH theo luật cũ đã bầu Bí thư trong đại hội đảng bộ, thường là chủ tịch hội đồng trường còn hiệu trưởng là phó bí thư. Nếu cứng nhắc phiên bí thư kiêm hiệu trưởng có thể gây ra nhiều rắc rối, thậm chí mâu thuẫn nội bộ". Bên cạnh đó, chuyên gia này cũng cho rằng cần duy trì cơ chế phản biện, ví dụ thành lập hội đồng khoa học hoặc chuyên môn để tư vấn, phản biện chính sách học thuật và quản lý tài chính. Bộ GD-ĐT cần ban hành tiêu chuẩn cụ thể cho vị trí lãnh đạo "hai trong một", ưu tiên năng lực quản trị, bản lĩnh và tư duy đổi mới.

Tại hội thảo khoa học "Hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học VN, tạo đột phá phát triển nhân lực trình độ cao và nhân tài, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo" ngày 24.10, TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến, chuyên gia giáo dục, cho rằng luật Giáo dục ĐH 2012 (sửa đổi, bổ sung năm 2018) là sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy trong quản trị giáo dục ĐH, trong đó có chủ trương "không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập, thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục". Theo chuyên gia này, bỏ hội đồng trường chính là bỏ cấp trung gian để tập trung đầu mối, chuyển giao chức năng quản trị sang tổ chức Đảng trong nhà trường.

Tuy nhiên, ông Tiến cho rằng mô hình quản trị mới cũng đi kèm với các thách thức và rủi ro tiềm tàng. Thách thức lớn nhất là khối lượng công việc khổng lồ khi bí thư cấp ủy đảm nhiệm cả hai chức danh chủ chốt là lãnh đạo chính trị và lãnh đạo quản trị. Còn rủi ro lớn nhất là sự tập trung thẩm quyền có thể dẫn đến thiếu dân chủ, tác động tiêu cực đến việc phát huy quyền tự chủ của nhà trường. Một rủi ro tiềm ẩn nữa là giảm thiểu sự tham gia của các bên liên quan, làm hạn chế nền tảng của quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình.

Từ đó, ông Tiến đề xuất việc xây dựng luật Giáo dục ĐH mới, các nghị định, thông tư hướng dẫn cần quy định rõ ràng quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện; phân định thẩm quyền giữa bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học với hiệu trưởng; quy định các cơ chế kiểm soát quyền lực đi đôi với phát huy dân chủ cơ sở.