Trung Quốc dùng xăng thúc đẩy xe điện hóa

Theo dữ liệu từ Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc (CPCA), thị trường châu Âu đã đón nhận làn sóng lớn nhất, với lượng xe hybrid nhập khẩu từ Trung Quốc tăng vọt hơn 6 lần, trong khi lượng xe chạy pin (BEV) nhập khẩu giảm 2%. Bỉ, nơi hầu hết xe hơi được nhập khẩu để phân phối trên khắp châu Âu, đã trở thành điểm đến của phần lớn xe hybrid Trung Quốc ngay cả khi châu Âu đang chật vật với mục tiêu không phát thải đầy tham vọng vào năm 2035.

Sự thay đổi đột ngột này của các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc, vốn kiểm soát hơn một nửa nhu cầu xe điện toàn cầu với doanh số 11 triệu xe mỗi năm, cho thấy thế giới vẫn chưa sẵn sàng từ bỏ động cơ đốt trong, các nhà sản xuất ôtô và các nhà phân tích trong ngành nói với Rest of World.

Xe hybrid cắm sạc thải ra ít hơn khoảng 30% lượng carbon so với xe chạy xăng truyền thống, theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nhưng việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch có thể trì hoãn quá trình chuyển đổi toàn cầu sang mức phát thải bằng 0 trong nhiều năm.

"Chúng tôi đã chứng kiến sự chuyển hướng chiến lược của các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc sang việc đưa xe PHEV vào cơ cấu xuất khẩu", Bill Russo, CEO của công ty chiến lược và đầu tư Automobility có trụ sở tại Thượng Hải, cho biết. "Tại những thị trường mà cơ sở hạ tầng hoặc các ưu đãi dành cho xe BEV còn yếu, xe PHEV mang đến một giải pháp thiết thực và cho phép các công ty Trung Quốc cạnh tranh về chi phí, phạm vi hoạt động và hiệu suất".

Xe PHEV chiếm gần 33% tổng kim ngạch xuất khẩu xe điện của Trung Quốc. Họ đã biến đổi chiến lược xuất khẩu vốn chỉ thuần điện thành một chiến lược đa hướng, giúp quản lý những hạn chế về cơ sở hạ tầng và nỗi lo lắng của người tiêu dùng về việc hết pin.

Xuất khẩu xe PHEV của hãng ôtô lớn Trung Quốc BYD sang Brazil, thị trường nước ngoài lớn nhất của hãng, hiện gần gấp đôi so với các mẫu xe chạy hoàn toàn bằng điện. Khả năng xoay chuyển nhanh chóng của công ty phản ánh sự linh hoạt mà các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc đã phát triển để đáp ứng nhu cầu thị trường quốc tế.

Các chính sách thương mại của châu Âu đã thúc đẩy xu hướng này. Trong khi Liên minh châu Âu (EU) áp đặt thêm thuế quan đối với xe BEV của Trung Quốc để bảo vệ các nhà sản xuất trong nước, xe PHEV thoát khỏi các rào cản thương mại này, tạo ra một lỗ hổng bất ngờ mà các công ty Trung Quốc khai thác mạnh mẽ.

Ông Cui Dongshu, Tổng thư ký CPCA, cho biết trong báo cáo phân tích thị trường tháng 7: "Tăng trưởng xuất khẩu chung của xe điện trong nửa đầu năm tốt hơn dự kiến nhờ xe PHEV và các loại xe hybrid khác".

Khoảng cách về cơ sở hạ tầng sạc vẫn là động lực cơ bản của sự chuyển dịch này. Các thị trường từ Đông Nam Á đến Mỹ Latinh thiếu mạng lưới sạc cần thiết để hỗ trợ việc áp dụng rộng rãi các loại xe chỉ chạy bằng pin, khiến xe hybrid trở thành một lựa chọn hấp dẫn, giải quyết nỗi lo về phạm vi hoạt động mà vẫn mang lại một số lợi ích về môi trường.

"Nếu tôi chỉ tập trung vào sản xuất xe điện, tôi sẽ bỏ lỡ 50% thị trường xe năng lượng mới", Vincent Wong, phó chủ tịch của SAIC-GM-Wuling, phát biểu tại Triển lãm Ôtô Quốc tế Gaikindo Indonesia vào tháng 7. "Xe PHEV vẫn có chỗ đứng. Việc chuyển đổi sang BEV thực sự phụ thuộc vào chính sách và hệ sinh thái của các quốc gia khác nhau".

Các nhà sản xuất ôtô Nhật Bản đã tiên phong trong xu hướng xe hybrid từ nhiều thập kỷ trước, với Toyota và Honda dẫn đầu. Xe hybrid truyền thống của họ tạo ra điện khi lái và phanh, không cần cắm điện. Các công ty Trung Quốc tham gia muộn hơn nhiều với một cách tiếp cận khác: xe hybrid cắm điện mà chủ xe có thể sạc tại nhà hoặc tại các trạm sạc, giúp xe có phạm vi hoạt động bằng điện dài hơn trước khi động cơ xăng tham gia.

Thời điểm Trung Quốc thúc đẩy xe hybrid trùng khớp với việc các ưu đãi dành cho xe điện trên toàn cầu đang suy yếu. Tại Mỹ - nơi xe điện Trung Quốc phải đối mặt với lệnh cấm, và các khoản trợ cấp và tín dụng thuế liên bang dành cho xe điện sẽ hết hạn vào tháng tới - thị trường vẫn do các nhà sản xuất Nhật Bản, Hàn Quốc và trong nước thống trị, cung cấp nhiều tùy chọn động cơ khác nhau.

Theo Michael Dunne, cựu chủ tịch General Motors tại Indonesia, hiện điều hành công ty tư vấn ôtô Dunne Insights, tình hình hiện tại phản ánh thực tế thị trường hơn là quan điểm ý thức hệ.

"Hầu hết mọi người đều nghĩ, 'Liệu thế giới sẽ chuyển sang điện hoàn toàn hay vẫn duy trì xăng?'", Dunne chia sẻ. "Thực tế là, sẽ có sự phân bổ hệ truyền động tùy thuộc vào khách hàng, khu vực, quốc gia và thu nhập".

Sự gia tăng xuất khẩu xe hybrid của Trung Quốc có thể kéo dài 3-5 năm trước khi công nghệ pin và cơ sở hạ tầng bắt kịp tham vọng, ông Russo cho biết. Tuy nhiên, bất chấp sự chệch hướng hiện tại, tiềm năng dài hạn của xe điện vẫn rất lớn, với sự gia tăng xe hybrid mang tính chiến thuật hơn là chiến lược, ông nói.

"Đây là một giai đoạn chuyển tiếp, không phải là một sự đảo ngược. Về lâu dài, quỹ đạo toàn cầu vẫn hướng tới xe không phát thải".

Quyết định gần đây của EU về việc gia hạn thời gian tuân thủ cho các nhà sản xuất ôtô để đáp ứng các mục tiêu khí thải phản ánh sự thừa nhận ngày càng tăng rằng các mốc thời gian ban đầu là quá lạc quan. Sự linh hoạt về quy định này đang tạo điều kiện cho xe hybrid Trung Quốc khẳng định vị thế trên thị trường trong khi cơ sở hạ tầng xe điện thuần túy đang phát triển.

Tuy nhiên, một số nhà sản xuất ôtô Trung Quốc vẫn kiên trì với tầm nhìn xe điện thuần túy. William Li, nhà sáng lập Nio, là một người kiên trì nổi bật, duy trì trọng tâm độc quyền của công ty vào xe điện chạy pin.

"Nếu có thể quay ngược thời gian, tôi cũng sẽ sản xuất xe điện mở rộng tầm hoạt động (REEV) để kiếm lời", Li phát biểu với giới truyền thông vào ngày 1/8, một ngày sau khi ra mắt mẫu xe điện BEV mới nhất của Nio, chiếc SUV Onvo L90, tại Hàng Châu, Trung Quốc. "Điều tôi có thể làm bây giờ là kiên trì cho đến khi mọi người sẵn sàng mua BEV trong tương lai".

Xe REEV sử dụng một động cơ đốt trong nhỏ hoặc máy phát điện để sạc pin khi pin yếu, giúp kéo dài phạm vi lái xe vượt xa phạm vi mà chỉ riêng pin cung cấp. Theo công ty nghiên cứu thị trường ôtô Trung Quốc Gasgoo, chúng đại diện cho một biến thể khác trong cách tiếp cận đa dạng hóa của Trung Quốc. Những loại xe này, cùng với xe hybrid, cung cấp cho người tiêu dùng nhiều lựa chọn giữa xe chạy hoàn toàn bằng điện và xe chạy xăng truyền thống.

Tầm quan trọng của thị trường xuất khẩu tăng lên khi các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc phải đối mặt với áp lực sáp nhập trong nước. Với tốc độ tăng trưởng trong nước chậm lại và cạnh tranh gay gắt, việc mở rộng ra quốc tế thông qua bất kỳ loại động cơ nào trở nên thiết yếu. Sự gia tăng xuất khẩu xe hybrid của Trung Quốc cũng thách thức các giả định về tốc độ chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Mặc dù các chính phủ trên toàn thế giới vẫn duy trì các mục tiêu điện khí hóa đầy tham vọng, thực tế là người tiêu dùng và cơ sở hạ tầng đã tụt hậu.

Dữ liệu từ Bỉ và các thị trường châu Âu rộng lớn hơn cho thấy các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc đã tìm thấy điểm mạnh về mặt quy định bằng cách sản xuất những chiếc xe đủ sạch để đáp ứng các tiêu chuẩn hiện hành nhưng đủ thiết thực để vượt qua những hạn chế về cơ sở hạ tầng.

Sự linh hoạt của các nhà sản xuất ôtô Trung Quốc trong việc cung cấp các tùy chọn động cơ mang lại cho họ một lợi thế rõ ràng. Không giống như các đối thủ chỉ tập trung vào một công nghệ duy nhất, các công ty Trung Quốc có thể điều chỉnh cơ cấu sản phẩm của mình để phù hợp với điều kiện và quy định địa phương.

Nhiều hãng xe Trung Quốc sẽ tiếp tục sản xuất xe hybrid miễn là nhu cầu vẫn còn, Wong cho biết. Việc Trung Quốc củng cố thị trường nội địa đã khiến thành công trong xuất khẩu trở nên quan trọng, bất kể công nghệ nào được sử dụng.

Những dự đoán về việc áp dụng nhanh chóng và rộng rãi các loại xe chỉ chạy bằng pin đã nhường chỗ cho một thực tế phức tạp hơn, nơi nhiều công nghệ sẽ cùng tồn tại lâu hơn dự kiến, Dunne nói. Ông cho biết tham vọng ban đầu có lẽ là quá xa vời.

"PHEV là một cầu nối - chúng tốt hơn xăng nguyên chất", Dunne nói. "Tốc độ phát triển của xe điện không nhanh như một số người kỳ vọng, nhưng vẫn đang đi đúng hướng".

Mỹ Anh