Trung Quốc chuyển hướng chính sách xe điện

Lợi nhuận của BYD sụt giảm trong bối cảnh Trung Quốc phát tín hiệu sẽ chấm dứt trợ cấp cho xe điện khi loại bỏ lĩnh vực này khỏi kế hoạch 5 năm mới.

Lợi nhuận quý 3 năm nay của Hãng sản xuất xe điện BYD (Trung Quốc) đã giảm 32,6% so với cùng kỳ năm ngoái, đánh dấu quý thứ 2 liên tiếp đi xuống khi hãng đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt tại thị trường nội địa.

"Xoay trục" ra thế giới

Theo báo cáo công bố tuần này, lợi nhuận ròng của BYD đạt 7,8 tỉ nhân dân tệ (1,1 tỉ USD) trong quý 3, trong khi doanh thu giảm 3,1% xuống còn 195 tỉ nhân dân tệ - mức sụt giảm đầu tiên trong hơn 5 năm.

Theo Hãng tin Reuters, các đối thủ như Geely và Leapmotor đang giành thị phần trong phân khúc xe giá rẻ, khiến thị phần nội địa của BYD giảm từ 18% xuống còn 14% chỉ sau một năm.

Hãng đã điều chỉnh mục tiêu doanh số năm 2025 giảm 16%, còn 4,6 triệu xe, song vẫn kỳ vọng xuất khẩu xe điện và hybrid sẽ tăng gấp đôi, với châu Âu là một trong những thị trường tăng trưởng nhanh nhất.

Việc lợi nhuận suy giảm cho thấy sự cấp bách trong chiến lược mở rộng ra nước ngoài của BYD. Từng vượt Tesla về doanh số xe điện toàn cầu, BYD nay phải tìm cách duy trì đà tăng trưởng khi nhu cầu trong nước chững lại và áp lực giá cả ngày càng lớn.

Cổ phiếu BYD đạt đỉnh hồi tháng 5 sau khi hãng công bố các đột phá về công nghệ sạc pin và lái xe tự động, nhưng sau đó giảm hơn 30% khi lợi nhuận không đạt kỳ vọng và Bắc Kinh siết chặt chính sách chống cạnh tranh giá.

Dù vẫn dẫn đầu thị trường nội địa, chiếm khoảng 30% số xe điện mới bán ra từ đầu năm đến nay, BYD đang đối diện nguy cơ bị các đối thủ trong nước thu hẹp khoảng cách.

Trước các thách thức, BYD đang đẩy mạnh kế hoạch mở rộng doanh số ở nước ngoài, theo báo Financial Times.

Ngoài các nhà máy tại Brazil, Hungary, Indonesia, Thái Lan, Thổ Nhĩ Kỳ và Uzbekistan, BYD còn xây dựng một đội tàu gồm tám con tàu chuyên dụng để vận chuyển ô tô ra nước ngoài. Trong chín tháng đầu năm 2024, xuất khẩu của hãng tăng 14% lên 705.000 xe, tiến gần mục tiêu 800.000 - 1 triệu xe xuất khẩu trong năm nay.

Trung Quốc đã vượt Nhật Bản vào năm 2023 trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới. BYD là động lực chủ chốt, chiếm khoảng 40% số xe điện xuất khẩu của Trung Quốc.

Tuy nhiên, phía sau bức tranh này là thực tế đáng lo: nền công nghiệp xe điện Trung Quốc đang đối mặt tình trạng dư thừa công suất ngày càng nghiêm trọng.

Bước vào giai đoạn "tự lập"

Trung Quốc mới đây gửi đi tín hiệu rõ ràng rằng nước này sẵn sàng chấm dứt các khoản trợ cấp cho ngành xe điện.

Trong kế hoạch phát triển 5 năm giai đoạn 2026 - 2030, xe điện lần đầu tiên bị loại khỏi danh sách các ngành công nghiệp chiến lược, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chính sách công nghiệp của nước này.

Theo Hãng tin Reuters, các chuyên gia nhận định động thái trên cho thấy Bắc Kinh tin rằng ngành xe điện đã đủ trưởng thành và không còn cần sự hỗ trợ tài chính đặc biệt.

"Đây là sự thừa nhận chính thức rằng xe điện không còn cần chính sách ưu tiên nữa. Trợ cấp sẽ dần biến mất", bà Dan Wang, Giám đốc phụ trách Trung Quốc tại Công ty tư vấn Eurasia Group, nhận xét.

Theo bà, Trung Quốc đã thống trị công nghệ và pin liên quan đến xe điện, nên giờ đây "thị trường sẽ đóng vai trò lớn hơn trong việc quyết định ai tồn tại".

Dù vậy, điều này không có nghĩa xe điện bị "thất sủng", mà phản ánh chiến lược phân bổ nguồn lực sang các lĩnh vực công nghệ mới mà Bắc Kinh muốn củng cố vị thế, trong bối cảnh căng thẳng thương mại và an ninh toàn cầu leo thang.

Các loại xe năng lượng mới (NEV) - bao gồm xe điện, xe hybrid sạc điện và xe chạy bằng pin nhiên liệu - đã được đưa vào danh sách các ngành công nghiệp chiến lược mới nổi trong ba kế hoạch 5 năm trước đó, thúc đẩy Bắc Kinh rót hàng tỉ USD để khuyến khích các hãng xe sản xuất xe điện và người tiêu dùng mua chúng.

Chính sách này đã tạo ra chuỗi cung ứng nội địa khổng lồ, đưa Trung Quốc trở thành thị trường xe năng lượng mới lớn nhất thế giới. Tính đến tháng 7-2024, NEV chiếm hơn 50% tổng doanh số ô tô tại Trung Quốc, sớm hơn 10 năm so với mục tiêu ban đầu của chính phủ.

Tuy nhiên, đà tăng trưởng quá nhanh cùng dòng tiền hỗ trợ khổng lồ đã khiến ngành xe điện rơi vào tình trạng cung vượt cầu nghiêm trọng, khi các thương hiệu trong nước sản xuất nhiều xe hơn để đạt chỉ tiêu sản lượng chứ không phải dựa trên nhu cầu thị trường.

Theo Hãng nghiên cứu Jato Dynamics, có tới 93 trong số 169 nhà sản xuất ô tô tại Trung Quốc có thị phần dưới 0,1%.

Giáo sư Đồ Tân Tuyền, Viện trưởng Viện Nghiên cứu WTO thuộc Đại học Kinh tế và kinh doanh quốc tế (Trung Quốc), nhận định: "Từ góc độ quốc gia, Trung Quốc không còn cần phải chú trọng quá nhiều vào xe năng lượng mới, nếu không sẽ dẫn đến tình trạng dư thừa công suất lớn hơn".

Giới phân tích dự đoán, dù xe điện bị loại khỏi kế hoạch quốc gia, các bộ ngành Trung Quốc sẽ sớm công bố hướng dẫn chi tiết để điều chỉnh quá trình chuyển đổi sang giai đoạn "tự lập".

Khi chính phủ rút dần bàn tay hỗ trợ, thị trường và công nghệ sẽ trở thành yếu tố quyết định, buộc các hãng xe từ BYD đến Geely hay Leapmotor phải cạnh tranh bằng đổi mới, chứ không phải bằng giá rẻ.