Trình Quốc hội mở quyền ký hợp đồng ngoài cơ quan cho viên chức - Báo VnExpress

Trình bày tờ trình dự án Luật Viên chức sửa đổi sáng 22/10, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết sau hơn một thập kỷ thực thi, Luật Viên chức 2010 đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực sự nghiệp công lập nhưng cũng bộc lộ nhiều bất cập. Cơ chế phân hạng chức danh nghề nghiệp còn hình thức, việc thi và xét thăng hạng nặng về thủ tục, gây tốn kém, chưa phản ánh đúng năng lực thực tế.

Dự luật lần này được thiết kế lại toàn diện, xác lập nguyên tắc quản lý viên chức theo vị trí việc làm, chuyển từ đánh giá theo ngạch, hạng sang đánh giá theo năng lực và kết quả công tác. Mỗi vị trí sẽ có bản mô tả công việc, khung năng lực và tiêu chí đánh giá cụ thể làm căn cứ tuyển dụng, bổ nhiệm, chi trả thu nhập và xử lý kỷ luật. Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà khẳng định đây là bước cải cách mạnh mẽ, "xóa bỏ cơ chế thăng hạng hình thức, tạo động lực cho viên chức phấn đấu bằng kết quả, không bằng thâm niên".

Cùng với siết quản lý, dự luật mở rộng đáng kể quyền nghề nghiệp và thu nhập cho viên chức. Người làm công vụ được phép ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp khác nếu không vi phạm hợp đồng chính và không gây xung đột lợi ích. Viên chức có thể góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục, tổ chức nghiên cứu khoa học ngoài công lập; riêng người làm việc tại cơ sở giáo dục đại học, khoa học công nghệ công lập được phép thương mại hóa kết quả nghiên cứu, sáng kiến do mình hoặc đơn vị tạo ra.

Theo Bộ Nội vụ, cơ chế này giúp khai thác năng lực chuyên môn của viên chức, khuyến khích sáng tạo và tăng thu nhập hợp pháp, đồng thời giữ chân nhân lực giỏi cho khu vực công. Dự luật cũng mở đường tiếp nhận người có tài năng, chuyên gia, nhà khoa học, người Việt Nam ở nước ngoài hoặc người nước ngoài có trình độ cao vào làm viên chức mà không cần thi tuyển nếu đáp ứng ngay yêu cầu vị trí việc làm, ưu tiên các lĩnh vực khoa học, công nghệ, giáo dục, y tế, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo.

Đánh giá viên chức theo hiệu quả công việc

Dự luật lần này thay đổi căn bản cơ chế đánh giá, bỏ hình thức hành chính, chuyển sang đánh giá định lượng, công khai, liên tục và đa chiều. Việc đánh giá được thực hiện dựa trên kết quả công việc, năng suất, chất lượng và thái độ phục vụ nhân dân, gắn trực tiếp với chế độ tiền lương, thưởng và các chính sách khác của đơn vị sự nghiệp công lập.

Nguyên tắc đánh giá được quy định rõ: bảo đảm dân chủ, công bằng, minh bạch; sử dụng công nghệ, chuyển đổi số để theo dõi và lưu trữ kết quả; gắn đánh giá với hiệu quả đầu ra của từng vị trí việc làm. Chính phủ sẽ ban hành Khung tiêu chí đánh giá viên chức thống nhất trong toàn hệ thống, làm căn cứ để các đơn vị xây dựng quy chế cụ thể phù hợp với đặc thù ngành, lĩnh vực.

Việc xếp loại viên chức gồm bốn mức: hoàn thành xuất sắc, hoàn thành tốt, hoàn thành, không hoàn thành nhiệm vụ. Kết quả phải được công khai trong đơn vị và lưu hồ sơ viên chức. Người không hoàn thành nhiệm vụ theo đánh giá định kỳ hoặc không đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm sau khi được đào tạo, bồi dưỡng sẽ là căn cứ để chấm dứt hợp đồng làm việc, thay cho quy định cũ về "hai năm liên tiếp không hoàn thành nhiệm vụ".

Cách tiếp cận mới này theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà sẽ loại bỏ sự cào bằng, hành chính trong đánh giá, coi hiệu quả công việc và mức độ phục vụ nhân dân là thước đo năng lực thực chất của viên chức.

Trả lương theo vị trí việc làm

Dự thảo Luật Viên chức sửa đổi xác lập nguyên tắc "trả lương theo vị trí việc làm, năng lực và hiệu quả công việc", thay thế hệ thống ngạch, bậc cứng hiện nay. Mỗi vị trí việc làm sẽ được xác định mức lương, phụ cấp và thưởng tương ứng với khối lượng, tính chất và trách nhiệm công việc.

Đơn vị sự nghiệp công lập được tự chủ chi trả lương, thưởng và phúc lợi theo quy chế nội bộ và nguồn lực tài chính, bảo đảm người có đóng góp, sáng tạo được hưởng xứng đáng, người yếu kém không còn "bình quân". Nhà nước chỉ hỗ trợ chi thường xuyên cho lĩnh vực thiết yếu như y tế, giáo dục cơ bản, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh; các lĩnh vực khác phải tự cân đối thu chi, gắn trách nhiệm tài chính với hiệu quả hoạt động.

Bên cạnh đó, dự luật bổ sung cơ chế miễn hoặc giảm trách nhiệm cho viên chức khi thực hiện sáng kiến đổi mới được cơ quan chấp thuận, hoặc khi xảy ra sự cố bất khả kháng trong quá trình công vụ. Quy định này nhằm bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, đồng thời siết chặt kỷ luật hành chính.

Thời hạn xử lý kỷ luật được rút ngắn còn tối đa 90 ngày, áp dụng 4 hình thức xử lý: khiển trách, cảnh cáo, cách chức và buộc thôi việc. Tất cả nhằm tăng tính răn đe nhưng vẫn khuyến khích viên chức sửa sai, phấn đấu tiến bộ.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nhận định đây là bước cải cách thể chế mạnh mẽ nhất kể từ khi ban hành Luật Viên chức 2010, kết hợp giữa "siết" và "mở". Đó là siết chặt kỷ luật, đánh giá theo hiệu quả, nhưng mở rộng quyền nghề nghiệp, thu nhập và cơ chế làm việc linh hoạt, hướng tới xây dựng đội ngũ viên chức chuyên nghiệp, minh bạch, có năng lực và tinh thần phục vụ nhân dân.

Sơn Hà