Tranh cãi quanh vụ drone Nga xâm phạm Ba Lan - sự cố ngoài ý muốn hay hành động có chủ đích?

19 drone Nga bị bắn hạ trong không phận Ba Lan khiến NATO phải kích hoạt Điều 4 và Liên hợp quốc họp khẩn. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa rõ đây là một cuộc tấn công có hệ thống từ Matxcơva, hay chỉ là sự cố ngoài ý muốn.

Trong hai ngày 9 và 10-9, ít nhất 19 máy bay không người lái (drone) do Nga triển khai đã đi vào không phận Ba Lan, buộc Warsaw và các đồng minh NATO phải bắn hạ toàn bộ số drone này.

Theo báo cáo sơ bộ từ phía châu Âu, phần lớn drone bị phát hiện thuộc loại không mang vũ khí, trong đó có ít nhất 9 chiếc thuộc mẫu "Gerbera" - dòng drone giả lập được thiết kế để đánh lừa radar và hệ thống phòng không.

Tuy không gây sát thương trực tiếp, các drone này vẫn buộc Warsaw phải đóng cửa tạm thời 4 sân bay, trong đó có 2 sân bay tại thủ đô, đồng thời khuyến cáo người dân hạn chế ra ngoài trong thời gian xử lý khẩn cấp.

Sự kiện ngay lập tức gây chấn động trên mạng xã hội, khi nhiều bài đăng gọi đây là một "cuộc tấn công có hệ thống" của Nga nhằm vào Ba Lan.

Một bài đăng thậm chí nhận được 41.000 lượt xem khi tuyên bố: "Tin sốt: Nga mở cuộc tấn công hệ thống bằng drone nhằm vào Ba Lan". Nhiều người sau đó đã đặt nghi vấn, cho rằng đây là thông tin sai lệch và yêu cầu xác thực.

Tuy nhiên theo trang kiểm chứng Snope, thực tế cho thấy các drone của Nga không nhắm vào bất kỳ mục tiêu cụ thể nào, và phần lớn thiệt hại đến từ các hành động đánh chặn của Ba Lan.

Các bên nói gì?

Ngay sau vụ việc, Bộ Quốc phòng Nga đã nêu rõ lập trường, bác bỏ việc tấn công hệ thống vào Ba Lan, khẳng định các drone sử dụng trong chiến dịch tại Ukraine có tầm bay tối đa khoảng 700km, không đủ để vượt không phận Ba Lan từ các vị trí phóng hiện tại.

Điện Kremlin cáo buộc Warsaw đang cố tình thổi phồng sự việc nhằm làm căng thẳng thêm tình hình khu vực.

Tuy nhiên giới chức châu Âu vẫn đánh giá đây là một bước leo thang nghiêm trọng trong xung đột Nga - Ukraine, khiến Ba Lan phải chính thức kích hoạt Điều 4 của Hiệp ước NATO, yêu cầu tham vấn khẩn cấp với các nước thành viên về mối đe dọa an ninh chung.

Tổng thống Ba Lan Karol Nawrocki gọi sự việc là "hành vi khiêu khích nghiêm trọng", đồng thời cảnh báo rằng đây có thể là phép thử đối với năng lực phòng thủ của liên minh NATO.

Nhiều hình ảnh lan truyền trên mạng xã hội - chẳng hạn như cảnh một ngôi nhà bị hư hại - được cho là hậu quả từ drone Nga, khiến dư luận quốc tế, đặc biệt là các đồng minh Ba Lan, dậy sóng.

Tuy nhiên điều tra bước đầu xác định thiệt hại này là hậu quả gián tiếp từ việc drone bị bắn hạ, chứ không phải hành động tấn công có chủ đích từ Nga.

Trong khi đó, Belarus - đồng minh thân cận của Nga - cho rằng một số drone có thể "đi lạc" do bị nhiễu điện tử, chứ không có ý định xâm nhập lãnh thổ Ba Lan.

Căng thẳng NATO - Nga lên đỉnh điểm

Mặc dù chưa có bằng chứng xác thực cho thấy đây là một cuộc tấn công có chủ đích, nhưng vụ việc đánh dấu lần đầu tiên một quốc gia NATO bắn hạ thiết bị bay của Nga kể từ khi chiến sự nổ ra năm 2022.

Phản ứng trước sự việc, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đã triệu tập phiên họp khẩn cấp vào ngày 12-9. Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov ngày 15-9 tuyên bố: "NATO đang trong tình trạng chiến tranh với Nga. Điều đó là hiển nhiên, không cần thêm bằng chứng".

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cũng thừa nhận: "Ranh giới đã bị vượt qua. Tình hình hiện nay nguy hiểm hơn rất nhiều".

Trong khi đó, các nhà lãnh đạo châu Âu - trong đó có Romania và Croatia, cũng coi sự kiện tại Ba Lan là một hành động gây hấn rõ ràng từ phía Matxcơva.

Theo các chuyên gia, dù chưa chạm ngưỡng kích hoạt Điều 5 của NATO - điều khoản cho phép hành động tập thể khi một thành viên bị tấn công vũ trang - nhưng việc viện dẫn Điều 4 cho thấy mức độ cảnh báo đang ở mức rất cao.

Hiện cộng đồng quốc tế đang theo dõi sát sao diễn biến, khi châu Âu đứng trước nguy cơ xung đột lan rộng ra ngoài lãnh thổ Ukraine, đẩy căng thẳng giữa Nga và NATO đến mức chưa từng có kể từ khi bắt đầu cuộc chiến.