TP.HCM nỗ lực kiểm soát khí thải, hướng đến net zero

Đề án kiểm soát khí thải giao thông tại TP.HCM, trong đó đề xuất lập vùng phát thải thấp khu trung tâm TP.HCM và Cần Giờ từ năm 2026, nhận được sự ủng hộ lớn từ người dân và chuyên gia.

Có thể nói đây là một trong các yếu tố quan trọng để TP.HCM hướng đến thành phố đáng sống trong tương lai.

TS Nguyễn Bảo Thành (chuyên gia đô thị Trường ĐH Văn Lang):

Chuẩn bị hạ tầng, kêu gọi sự đồng thuận của bà con

Việc kiểm soát khí thải từ hoạt động giao thông, chuyển đổi giao thông xanh là xu hướng tất yếu của các nước trên thế giới. Nhất là trong bối cảnh tình trạng ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng, phát thải giao thông chiếm phần lớn. 

Tại Việt Nam, Chính phủ đã đặt mục tiêu net zero vào năm 2050 nên các TP lớn như Hà Nội, TP.HCM phải đi đầu thực hiện.

Theo tôi, TP.HCM bắt đầu với chuyển đổi 100% xe buýt sử dụng năng lượng sạch, kiểm soát khí thải một số khu vực được khảo sát đánh giá đang có mức độ ô nhiễm không khí cao là hoàn toàn phù hợp.

Những năm qua, chúng ta đã chuyển đổi hàng loạt xe buýt sang dòng xe buýt chạy điện, nỗ lực nghiên cứu giải pháp kiểm soát khí thải. Thời gian tới, chúng ta phải tiếp tục xây dựng mạng lưới giao thông công cộng xanh "phủ sóng" đủ đáp ứng nhu cầu di chuyển của người dân. 

Các phương thức đi bộ, xe đạp, xe buýt, metro phải liên kết chặt chẽ, tối đa 15 phút người dân tiếp cận được tất cả loại hình giao thông công cộng. Trên cơ sở đó, ý thức người dân thay đổi giảm sử dụng xe cá nhân, xe sử dụng xăng dầu góp phần giảm nguy cơ ô nhiễm hiệu quả. Cần làm rõ cho người dân về lợi ích của giao thông xanh đối với sức khỏe, kinh tế - xã hội...

Vấn đề lớn đặt ra ở đây mà các đơn vị quản lý cần tập trung là giải bài toán về hạ tầng bao gồm: hạ tầng giao thông, hạ tầng điện, hạ tầng kiểm định khí thải xe máy, hạ tầng giám sát thực hiện. 

Khi TP.HCM bắt đầu lập vùng phát thải thấp ở trung tâm TP.HCM, Cần Giờ từ năm 2026 thì những hạ tầng này phải được chuẩn bị đầy đủ.

TS Nguyễn Ngọc Hiếu (ĐH Việt Đức):

Hạn chế xe xăng dầu theo lộ trình

Để hiệu quả đề án cao, TP.HCM cần tính toán tác động kinh tế - xã hội kỹ càng để bảo đảm lộ trình từng bước hợp lý, người dân không gặp khó khăn. Nếu chúng ta cấm xe xăng dầu một cách đột ngột, nhiều gia đình không đủ điều kiện đổi xe mới ngay.

Tôi cho rằng khi triển khai, TP học tập thêm kinh nghiệm từ các nước trên thế giới đã kiểm soát phát thải. Đơn cử như kết quả của Barcelona (Tây Ban Nha), hầu hết họ tập trung vào các nhóm xe ô nhiễm nhiều.

Ở TP.HCM, đề án đã đưa ra lộ trình với xe máy, ô tô, nếu có thể thì đẩy nhanh hơn lộ trình với nhóm xe đang phát thải cao. 

Song song đó, các đơn vị tăng khuyến khích, tạo điều kiện chuyển đổi xe năng lượng xanh, nhất là với những người khó khăn.

Ông Bùi Văn Quản (Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hàng hóa TP.HCM):

Thí điểm trước khi mở rộng

Thời gian qua, Hiệp hội Vận tải hàng hóa TP.HCM đã có ý kiến ủng hộ việc lập vùng phát thải thấp, mục tiêu lớn là giảm ô nhiễm, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tiến đến net zero. 

Dù vậy, chúng tôi cũng lo ngại về tác động kinh tế đối với doanh nghiệp nhỏ và người lao động thu nhập thấp đang sử dụng xe xăng dầu.

Chúng tôi rất mong TP áp dụng kiểm soát, lộ trình chuyển đổi giao thông xanh thận trọng. Có thể triển khai thí điểm ở một số khu vực trước, sau đó rút kinh nghiệm và mở rộng dần ra các khu vực khác. Sau khi thống nhất, cơ quan quản lý sớm thông báo lộ trình thực hiện chi tiết, rõ ràng các mốc thời gian cụ thể để các doanh nghiệp và cá nhân có thể chuẩn bị.

Một điều quan trọng nữa là chính sách hỗ trợ cần thật mạnh mẽ, ưu tiên hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp có nhiều xe và người lao động thu nhập thấp mạnh dạn chuyển đổi xe điện (cũng có thể là phương tiện có tiêu chuẩn khí thải thấp hơn). 

Về hạ tầng, TP.HCM đảm bảo hạ tầng trạm sạc điện để người dân, doanh nghiệp an tâm chuyển đổi.

Ông Bùi Hòa An (Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM):

Cần chính sách "khuyến khích, hỗ trợ, ưu đãi" hợp lý cho người dân chuyển đổi

Đến nay, Sở Xây dựng TP.HCM cùng các đơn vị liên quan đã có quá trình chuẩn bị tương đối đầy đủ các bước thẩm định đề án. Sau cuộc hội thảo mới đây, đề án sẽ được trình HĐND TP.HCM và dự kiến triển khai vào đầu năm 2026.

Đối với chuyển đổi giao thông xanh, đơn vị tư vấn đã đề xuất quá trình triển khai theo ba trụ cột gồm: chuyển đổi phương tiện điện hóa, phân vùng phát thải thấp (LEZ) và xây dựng hạ tầng chính sách hỗ trợ. 

Chúng tôi xác định chuyển đổi xanh trước đối với xe buýt, xe công nghệ... mà chúng ta chi phối được về mặt quản lý. Mạng lưới xe buýt phải đảm bảo tính tiên phong làm tiền đề về chính sách để các lộ trình chuyển đổi tiếp theo diễn ra thuận tiện. Tiếp đến là vận động quần chúng nhân dân, cơ quan đơn vị công lập tham gia chuyển đổi.

Đi kèm đó, những chính sách hỗ trợ tài chính, thuế ưu đãi căn cứ thực tế để áp dụng phù hợp. Những giải pháp về quản lý hành chính, kỹ thuật, hỗ trợ tài chính, tuyên truyền cũng sẽ được đồng bộ.

Từ nghị quyết 98, quá trình chuyển đổi giao thông xanh cần đảm bảo áp dụng chính sách "khuyến khích, hỗ trợ, ưu đãi" hợp lòng dân. Trong đó áp dụng khuyến khích ai đủ điều kiện tự chuyển đổi, ưu đãi cho người thu nhập thấp chuyển đổi, còn lại thì hỗ trợ toàn bộ cho hộ nghèo. Làm sao đảm bảo công bằng, ít gây xáo trộn cuộc sống của người dân, nhất là người thu nhập thấp.

Tôi nhấn mạnh những nội dung này ở mức độ hạn chế, khuyến khích chứ không phải cấm hoàn toàn. Ví dụ như từ năm 2026, TP.HCM không cấm đăng ký mới xe xăng dầu trong vùng LEZ, mà chỉ khuyến khích người dân; xe đủ điều kiện về phát thải thì vẫn được đi lại. 

TP.HCM làm từng bước, có lộ trình bài bản dựa trên sự đồng thuận của bà con nhân dân. Khi mỗi người dân ý thức được lợi ích của việc cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe, họ sẽ tự giác chuyển đổi.