TP.HCM đến năm 2050: Siêu đô thị thông minh và bao trùm

Trên hành trình chuyển đổi đến năm 2050, TP.HCM hướng tới hình mẫu siêu đô thị thông minh và bền vững - nơi quy hoạch, công nghệ và con người hài hòa trong một tầm nhìn dài hạn.

Giáo sư Nguyễn Quang Trung (đồng lãnh đạo Trung tâm Nghiên cứu thành phố thông minh và bền vững châu Á - Thái Bình Dương, Đại học RMIT Việt Nam) phác họa tiến trình hiện tại, tầm nhìn tương lai và các cải cách cần thiết để TP.HCM hướng đến hình mẫu này.

Thử thách trước mắt

"TP.HCM là đầu tàu đô thị thông minh của Việt Nam và có thể giữ vai trò trung tâm ở ASEAN trong tương lai", giáo sư Trung nhận định.

Tuy nhiên theo giáo sư Trung, dù có những nền tảng quan trọng, TP.HCM vẫn đối mặt với hiện trạng đô thị hóa thiếu kiểm soát, biến đổi khí hậu nhanh chóng và sự phân tán trong quản trị.

Kế hoạch phát triển thành phố thông minh cùng chiến lược chuyển đổi số quốc gia đã thúc đẩy nhiều bước tiến đáng kể như trung tâm giám sát đô thị, trung tâm chuyển đổi số và nhiều tiến bộ về hạ tầng.

Nhưng thành phố vẫn đối mặt với thách thức về quản trị, khả năng thích ứng và mức độ tham gia của người dân.

Theo CIMI 2025, thành phố xếp thứ 132 trên 183 trong bảng xếp hạng thành phố thông minh và bền vững toàn cầu, với điểm số thấp về quy hoạch (166), môi trường (162) và giao thông (130).

Với hơn 14 triệu dân và khoảng 66% diện tích (tính theo ranh giới trước sáp nhập) có nguy cơ ngập vào năm 2050, thành phố cần một chiến lược quy hoạch toàn diện: bao trùm, thích ứng, dựa vào dữ liệu, cùng hệ thống quản trị thông minh.

Tầm nhìn 2050: đô thị nén, tăng tốc ứng dụng công nghệ

Việc hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đã biến TP.HCM trở thành một siêu đô thị thuộc nhóm lớn nhất Đông Nam Á.

Hướng tới trở thành trung tâm tài chính, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam và có sức ảnh hưởng lớn trong khu vực, thành phố kỳ vọng tái cấu trúc không gian đô thị với mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng (TOD).

Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2035 phát triển khoảng 355km đường sắt đô thị, kết nối trung tâm với các đô thị vệ tinh.

Lấy cảm hứng từ Tokyo (Nhật Bản) và Seoul (Hàn Quốc), TP.HCM hướng đến các khu đô thị mật độ cao, thân thiện với người đi bộ và phân khu chức năng rõ ràng. Đầu tư công nghệ cũng tăng tốc với mạng 5G và AI ứng dụng trong giao thông, dịch vụ công.

Trên hành trình vươn tầm khu vực, thành phố đang học hỏi từ các hình mẫu như Singapore và Thâm Quyến (Trung Quốc) - nơi công nghệ gắn liền với nhu cầu người dân.

TP.HCM cần hành động quyết liệt trong thập niên tới

Để đạt tầm nhìn 2050, TP.HCM cần ưu tiên giao thông công cộng, nền tảng số và nhân lực số. AI, dữ liệu và hạ tầng số là những điều thiết yếu cho đô thị, nhưng hạ tầng thôi là chưa đủ. "Chuyển đổi thực sự đòi hỏi đổi mới mạnh mẽ hơn trong tư duy lãnh đạo, hệ thống và thiết kế thể chế", giáo sư Trung nhấn mạnh.

Tính bao trùm cần được đặt ra ngay từ đầu. TP.HCM có thể học hỏi Barcelona (Tây Ban Nha) và Seoul (Hàn Quốc) để thí điểm mô hình "đồng kiến tạo".

Khi khoảng cách về kỹ năng số còn lớn trong lực lượng lao động của Việt Nam, phổ cập năng lực số là điều kiện tiên quyết để đảm bảo công bằng trong tiếp cận tương lai số.

TP.HCM cũng cần có giải pháp thúc đẩy hợp tác công tư để thu hút nguồn lực phát triển giao thông đô thị.

Để thực hiện, thành phố cần chính sách như "sandbox" (cơ chế thử nghiệm có kiểm soát) công nghệ, quỹ đổi mới và thủ tục tinh gọn; hợp tác quốc tế, như với JICA, Mạng lưới thành phố thông minh ASEAN hay UN-Habitat, sẽ tạo thêm động lực.

Theo giáo sư Trung, "thành phố tương lai không chỉ nên mở rộng về quy mô, mà còn cần sâu sắc hơn về ý nghĩa: nơi công nhân và doanh nhân công nghệ sống cạnh nhau, không gian công cộng thúc đẩy kết nối, và người trẻ cảm thấy mình thuộc về - không chỉ với nền kinh tế, mà với chính câu chuyện về thành phố của họ".