Top 10% giàu nhất Việt Nam giàu lên nhanh chóng, 90% còn lại tăng thu nhập chậm hơn nhiều: Vỡ ra nhiều chuyện

Tech Insider xem chi tiết

Báo cáo mang tên "The Southeast Asian Consumer Barbell" công bố vào đầu tháng 9/2025, tiết lộ rằng tốc độ tăng thu nhập của top 10% người giàu nhất Việt Nam cao gấp 3,8 lần so với 90% dân số còn lại trong thập kỷ qua (2014-2024). Mức chênh lệch về tốc độ tăng thu nhập giữa hai nhóm (10%-90%) này cao nhất tại Việt Nam. Tại Malaysia và Indonesia, con số này là 3,3 lần, tại Philippines là 2,7 lần, Singapore là 2,6 lần và Thái Lan là 2 lần.

Điều này không chỉ phản ánh sự phân hóa thu nhập một cách rõ rệt, mà còn hé lộ những vấn đề sâu sắc hơn về dòng vốn đầu tư vào Đông Nam Á, nơi các nhà đầu tư đang "bỏ lỡ" thị trường tiêu dùng khổng lồ, và chạy theo các mô hình kinh doanh không phù hợp.

Báo cáo của Lightspeed, dựa trên dữ liệu từ Tracxn, Ngân hàng Thế giới (World Bank) và các cơ quan thống kê quốc gia, vẽ nên bức tranh kinh tế Đông Nam Á với tổng GDP đạt 4 nghìn tỷ USD, tăng trưởng trung bình 4-5%/năm, trong đó hơn 60% đến từ tiêu dùng cá nhân. Mỗi năm, khu vực này tạo ra thêm 100 tỷ USD chi tiêu mới – một con số khổng lồ đủ để thu hút bất kỳ nhà đầu tư nào.

Tuy nhiên, thay vì tận dụng cơ hội này, dòng vốn mạo hiểm đang co cụm lại, giảm từ 25,1 tỷ USD năm 2021 xuống chỉ còn 3,2 tỷ USD ước tính năm 2025.

Điều đáng chú ý là 90% vốn này đổ vào Singapore, bỏ qua các thị trường như Việt Nam, Indonesia hay Philippines.

Báo cáo chỉ ra rằng, các nhà đầu tư vào các thị trường này đã "bỏng tay" bởi chi phí sở hữu khách hàng (Customer Acquisition Cost- CAC) cao ngất ngưởng khi chạy theo các mô hình sao chép từ Trung Quốc hay Mỹ, dẫn đến sự chuyển dịch sang lĩnh vực enterprise và B2B.

Nhưng Lightspeed Venture Partners cũng khẳng định: "Không nhắm đến công nghệ tiêu dùng là cơ hội bị bỏ lỡ lớn nhất".

Với tăng trưởng GDP dự kiến 6-7%/năm – cao nhất khu vực – Việt Nam đang trở thành "ngôi sao" tiềm năng, nhưng chỉ khi các startup biết tận dụng mô hình "barbell": tập trung vào hai cực – người giàu (affluent) và đại chúng (lower-middle).

Một trong những điểm nổi bật nhất của báo cáo là dữ liệu về phân hóa thu nhập. Trong thập kỷ 2014-2024, thu nhập danh nghĩa của top 10% người giàu nhất Việt Nam tăng 522 USD/tháng, đạt mức 1.075 USD/tháng. Trong khi đó, 90% còn lại chỉ tăng 138 USD, lên 306 USD/tháng. Tốc độ tăng trưởng của nhóm giàu cao gấp 3,8 lần nhóm còn lại – mức chênh lệch lớn nhất Đông Nam Á.

Tại Malaysia và Indonesia, con số này là 3,3 lần, tại Philippines là 2,7 lần, Singapore là 2,6 lần và Thái Lan là 2 lần.

Như vậy, câu chuyện về "tầng lớp trung lưu đang lên" – một lập luận “huyền thoại” đã dẫn dắt nhiều startup, có thật sự đúng hay không?

Lightspeed Venture Partners giới thiệu khái niệm "barbell" như một chiến lược đột phá: Thị trường tiêu dùng Đông Nam Á giống hình quả tạ, với hai đầu đáng đầu tư – top-end (giàu có) và bottom-end (đại chúng) , trong khi nhóm giữa lại khó tiếp cận do sức mua không đủ cao, quy mô lại không lớn.

Ở phân khúc top-end, nhóm kiếm hơn 1.000 USD/tháng chiếm 11% dân số Việt Nam năm 2024 (khoảng 11 triệu người), dự kiến tăng lên 17% năm 2030 – thêm 6,7 triệu người, cao thứ hai khu vực sau Indonesia (13,2 triệu).

So với Philippines (6,3 triệu), Malaysia (4,3 triệu) và Thái Lan (1 triệu), Việt Nam có tốc độ tăng trưởng người thu nhập cao nhanh hơn nhờ đô thị hóa và dân số trẻ. Chi tiêu của nhóm này tập trung vào sức khỏe, tài chính, du lịch và giáo dục – các lĩnh vực chiếm tỷ trọng cao trong ngân sách hộ gia đình.

Ngược lại, nhóm bottom-end – chiếm 89% dân số Việt Nam chỉ có thu nhập trung bình 306 USD/tháng – lại nắm tới 72% tổng thu nhập quốc gia (cao hơn Philippines 68%, tương đương Indonesia 71%).

Thu nhập trung bình của nhóm bottom-end ở khu vực Đông Nam Á, theo Lightspeed Venture Partners, phù hợp với các sản phẩm giá rẻ (1-3 USD/đơn vị), CAC dưới 3 USD.

Các báo cáo giật gân trước đây về "tầng lớp trung lưu" Đông Nam Á thực ra đang đề cập đến phân khúc bottom-end này. Không tính Singapore, phân khúc này có mức chi tiêu bình quân đầu người khoảng 100 - 300 đô la mỗi tháng.

Đầu thanh tạ này rất chú trọng đến giá trị. Khi dòng vốn chảy vào khu vực từ năm 2015 đến 2021, hầu hết người dùng được tiếp cận đều thuộc nhóm này, với ý tưởng rằng đây sẽ là tầng lớp tiêu dùng lớn và tạo ra lợi nhuận.

Đáng tiếc là khi các chương trình khuyến mãi bị loại bỏ, nhiều người dùng botton-end chỉ thỉnh thoảng sử dụng hoặc hoàn toàn không sử dụng sản phẩm công nghệ nữa. Nhóm này hiện nay đại diện cho đối tượng chưa thực sự quan tâm đến công nghệ tiêu dùng ngoài các sản phẩm giải trí và mua sắm cơ bản.

Để đáp ứng được sức mua của nhóm bottom-end với mức lợi nhuận hợp lý, các công ty khưởi nghiệp phải suy nghĩ lại về cách tiếp cận của họ. Mà cách tiếp cận mới này, có thể sẽ trái ngược hoàn toàn trực giác của những founder vốn không thấu hiểu được văn hóa bản địa , đặc biệt là những người được đào tạo ở nước ngoài.

Báo cáo cũng chỉ ra sự khác biệt lớn của các thị trường Đông Nam Á với Trung Quốc về mức chi tiêu. Ví dụ ở các nước Đông Nam Á, thị trường "mass" ở đây là cà phê vỉa hè 0,5 USD hay taxi xe máy 1 USD, không phải Starbucks 3 USD. Nên nếu áp dụng một cách máy móc chiến lược thành công ở Trung Quốc vào Đông Nam Á, khả năng thành công sẽ ngày càng bị thu hẹp.

Lightspeed đề xuất "cheap dopamine" – sản phẩm tạo khoái cảm giá rẻ để tiếp cận thị trường này, như social media, đồ uống giải khát hoặc game free-to-play với microtransaction. Đây sẽ là thách thức lớn nếu như các founder thiếu sự nhạy cảm văn hóa với nhóm này.

Báo cáo kết luận: Để thành công, sản phẩm phải đạt ba yếu tố – giá rẻ, giá trị cao và lợi nhuận bền vững – nếu không sẽ thất bại như nhiều công ty trước đây.

Bình luận về đề xuất này, ông Nguyễn Thế Trung – Chủ tịch FranchiseVN, Tổng Giám đốc Capigrow, chuyên gia tư vấn tài chính và khởi nghiệp đánh giá: “Cheap dopamine chắc chắn hiệu quả ở giai đoạn đầu. Người dùng mass rất nhạy với ưu đãi nhỏ, họ sẵn sàng tham gia minigame, săn voucher hay nhận free shipping vì chi phí gần như bằng 0, trong khi cảm giác “được thưởng” rất rõ ràng. Đây là công cụ thu hút nhanh, mở rộng tệp khách hàng và tạo thói quen sử dụng. Tuy nhiên, nó không thể là chiến lược dài hạn nếu doanh nghiệp chỉ dựa vào khuyến mãi (tốn cash/burn cash)”.

Theo chuyên gia này, người dùng mass đổi ứng dụng rất nhanh khi nơi khác có ưu đãi tốt hơn. Muốn phát triển bền vững, doanh nghiệp chỉ nên coi cheap dopamine là “cửa ngõ” dẫn khách hàng đến trải nghiệm thật sự có giá trị: sản phẩm đáng tin cậy, dịch vụ ổn định, giá cả minh bạch.

Với dự báo thêm 6,7 triệu người giàu đến 2030, Việt Nam có thể thúc đẩy lĩnh vực tiêu dùng cao cấp. Nhưng để tận dụng cơ hội này, cần có sự cải thiện rõ rệt về môi trường kinh doanh, tăng tính minh bạch và các chương trình hỗ trợ phù hợp cho startup, và quan trọng là tiếp cận đúng nhu cầu của thị trường. Nếu không, "mùa đông" sẽ còn tiếp tục kéo dài, và tại Việt Nam – dù tăng trưởng cao – các công ty khởi nghiệp có thể sẽ bỏ lỡ cơ hội phát triển thực sự.