Tổng thống Putin tiếp đặc phái viên Mỹ bàn về hòa bình

Hôm nay, 2/12, đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump, ông Steve Witkoff, đã tới Moscow để chuẩn bị cho cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình cho Ukraine.

Tổng thống Putin tiếp đặc phái viên Steve Witkoff hồi tháng 4. Ảnh: BBC

Theo truyền thông nhà nước Nga RIA Novosti, đoàn xe chở ông Witkoff và đặc phái viên của Tổng thống Putin, ông Kirill Dmitriev, rời sân bay Vnukovo, trong khi video của TASS trước đó cho thấy xe mang biển ngoại giao Mỹ di chuyển vào khu vực sân bay.

Điện Kremlin xác nhận Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ tiếp đặc phái viên của Mỹ Steve Witkoff và con rể Tổng thống Donald Trump, Jared Kushner, tại Moscow sau 5 giờ chiều thứ Ba (2/12 giờ địa phương), nhằm thảo luận về thỏa thuận chấm dứt chiến tranh Ukraine. Cả hai gây nhiều tranh cãi trên truyền thông vì chưa từng được Thượng viện phê chuẩn cho vị trí ngoại giao.

Theo CNN, đây là cuộc gặp kín, chỉ có các bên tham dự và phiên dịch. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết ông Witkoff là “trưởng đoàn đàm phán của Mỹ về Ukraine”, còn Kushner sẽ tham gia trao đổi. Theo Kremlin, hai nhân vật này từng đóng vai trò quan trọng trong thỏa thuận ngừng bắn Israel-Hamas và hiện được giao nhiệm vụ trung gian tại Ukraine.

Ông Peskov đánh giá cao vai trò của Mỹ trước thềm cuộc gặp, gọi kế hoạch của Trump là “cơ sở tốt” cho một thỏa thuận hòa bình và nói Washington đang đóng vai trò “rất hiệu quả”. Nga “sẵn sàng đóng góp vì hòa bình”, ông nói.

Tuy nhiên, ông Peskov nhấn mạnh Nga chỉ chấp nhận thỏa thuận nếu các mục tiêu của chiến dịch quân sự được bảo đảm và “các nguyên nhân ban đầu” của cuộc chiến được xử lý. “Chúng tôi muốn hòa bình, nhưng việc đạt được thỏa thuận ngay lập tức là rất khó”, ông nói.

Theo nguồn tin, bản kế hoạch mới của Mỹ đã được sửa đổi sau khi đàm phán với Ukraine. Trước đó, bản đề xuất ban đầu công bố tháng trước bị Kyiv và các nước châu Âu chỉ trích vì quá giống với các yêu cầu mà Nga đưa ra từ khi cuộc chiến diễn ra từ năm 2022.

Chuyến đi của ông Witkoff đến Moscow - lần thứ sáu kể từ tháng 1 - diễn ra hai ngày sau cuộc gặp giữa phái đoàn Mỹ và Ukraine tại Miami để thảo luận chi tiết về kế hoạch hòa bình. Hai bên mô tả cuộc họp mang tính xây dựng nhưng thừa nhận còn bất đồng, không công bố cụ thể.

Đoàn xe chở đặc phái viên Mỹ và Nga. Ảnh: Reuters

Triển vọng đột phá thấp?

Trong khi đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang tìm kiếm sự ủng hộ của châu Âu. Hôm qua (1/12) ông đã gặp Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại Paris và dự kiến tới Ireland trong ngày thứ Ba (giờ địa phương).

Nhà Trắng đang gây áp lực để Ukraine đồng ý với một thỏa thuận, dù Nga chưa thể hiện rõ thiện chí. Trước những thắng lợi về quân sự gần đây và các vụ bê bối tham nhũng làm Ukraine suy yếu, ông Putin cho rằng Mỹ nên ép Kyiv chấp nhận các yêu cầu của Nga.

Nga yêu cầu Ukraine phải nhượng lại phần lãnh thổ còn lại ở Donbas, từ bỏ kế hoạch gia nhập NATO, và bảo đảm vị thế của tiếng Nga, văn hóa Nga và Giáo hội Chính thống giáo Nga tại Ukraine. Kyiv bác bỏ toàn bộ.

Phát biểu tại họp báo tuần trước, ông Putin khẳng định chiến sự chỉ chấm dứt khi quân đội Ukraine rút lui: “Nếu họ không rút, chúng tôi sẽ đạt được điều đó bằng quân sự”.

Trước thềm cuộc gặp ông Witkoff, Điện Kremlin công bố đoạn video cho thấy ông Putin thăm sở chỉ huy tiền tuyến.

Các nhà phân tích đánh giá triển vọng đột phá từ chuyến thăm của ông Witkoff là thấp, song coi việc duy trì kênh đối thoại cấp cao là quan trọng để tránh leo thang.

Theo chuyên gia Ilya Grashchenkov tại Moscow, áp lực kinh tế - với tăng trưởng gần bằng 0 và thâm hụt ngân sách tăng - có thể buộc Nga cân nhắc nhượng bộ trong tương lai, dù hiện tại chính phủ vẫn kiểm soát được tình hình.

Tatiana Stanovaya, Carnegie Russia Eurasia Center, nhận định ông Putin tin rằng “khi Ukraine mất thêm lãnh thổ, tiếng nói phương Tây kêu gọi ngừng chiến sự sẽ tăng”.

Dữ liệu từ DeepState, một nhóm theo dõi chiến trường của Ukraine, cho thấy lực lượng Nga gần như tăng gấp đôi diện tích chiếm được trong tháng 11 so với tháng 9, phản ánh áp lực ngày càng lớn lên quân đội Ukraine.

Châu Âu lo ngại

Theo Reuters, châu Âu lo rằng, dù nỗ lực chấm dứt chiến tranh Ukraine của ông Trump thành công hay không, thỏa thuận cuối cùng có thể không làm Nga suy yếu như họ mong muốn, từ đó khiến an ninh châu Âu rủi ro hơn.

Mặc dù Ukraine và một số nước châu Âu đã ngăn chặn được một số điều khoản trong đề xuất 28 điểm của Mỹ vốn bị xem là thiên về Nga, bất kỳ thỏa thuận nào vẫn được cho là tiềm ẩn rủi ro lớn đối với châu Âu.

Tuy nhiên, khả năng ảnh hưởng của châu Âu là hạn chế, một phần vì họ không có đủ sức mạnh quân sự để định đoạt điều kiện.

Châu Âu không có đại diện tại cuộc họp giữa giới chức Mỹ và Ukraine ở Florida cuối tuần qua, và sẽ chỉ quan sát từ xa khi đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin vào thứ Ba.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói rằng châu Âu sẽ được tham gia thảo luận về vai trò của NATO và Liên minh châu Âu trong bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào.

Tuy nhiên, các nhà ngoại giao châu Âu không mấy yên lòng. Họ nói gần như mọi khía cạnh của thỏa thuận đều ảnh hưởng tới châu Âu - từ khả năng nhượng bộ lãnh thổ đến hợp tác kinh tế Mỹ-Nga.

Nỗ lực mới nhất cũng khơi lại lo ngại về cam kết của Mỹ đối với NATO - từ răn đe hạt nhân, các hệ thống vũ khí, cho đến hàng chục nghìn binh sĩ triển khai ở châu Âu.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius nói tuần trước rằng châu Âu không còn biết “chúng ta có thể tin vào liên minh nào trong tương lai và liên minh nào sẽ bền vững”.

Dù trước đây ông Trump chỉ trích NATO, ông đã tái khẳng định cam kết với Điều 5 vào tháng 6, đổi lại cam kết tăng chi tiêu quốc phòng của châu Âu.

Tuy nhiên, việc ông Rubio dự định bỏ qua cuộc họp ngoại trưởng NATO tại Brussels tuần này khiến châu Âu lo lắng hơn, trong bối cảnh xuất hiện nỗi sợ rằng một nước thành viên ở phía đông có thể trở thành mục tiêu tiếp theo của của Moscow.

Dù đã hỗ trợ Ukraine khoảng 180 tỷ euro từ năm 2022, châu Âu vẫn chưa có nhiều ảnh hưởng đối với tiến trình hòa bình. EU nắm trong tay một lợi thế lớn là tài sản của Nga đang bị đóng băng, nhưng các lãnh đạo vẫn chưa thống nhất việc sử dụng số tài sản này để bảo đảm khoản vay 140 tỷ euro giúp Ukraine duy trì khả năng chiến đấu trong hai năm tới.

Để thể hiện năng lực răn đe, một “liên minh tự nguyện” do Pháp và Anh dẫn đầu đã cam kết triển khai lực lượng bảo đảm an ninh hậu chiến cho Ukraine.

Nga bác bỏ đề xuất này. Và nếu triển khai, lực lượng đó vẫn nhỏ, chỉ nhằm hỗ trợ quân đội Ukraine, không thể tự bảo vệ đất nước, và vẫn cần Mỹ hậu thuẫn.

“Giờ châu Âu đang trả giá vì không đầu tư vào năng lực quân sự trong nhiều năm qua”, Claudia Major, chuyên gia tại Quỹ Marshall Đức, nói.

“Châu Âu không hiện diện trong bàn đàm phán bởi họ không nắm được ‘lá bài’ nào,” bà nói, dẫn lại phát biểu trước đó của ông Trump về Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy hồi tháng Hai.