Tổng thống Putin hé lộ “lợi thế quân sự” của Nga tại Bắc Cực

Tổng thống Putin ngày 22/8 khẳng định các tàu ngầm hạt nhân chiến lược của Nga có khả năng di chuyển dưới lớp băng Bắc Cực mà không bị radar phát hiện.

Tàu phá băng hạt nhân Yamal của Nga đang hoạt động tại Bắc Cực (Ảnh: theshipyardblog)

Phát biểu được đưa ra trong cuộc gặp với các kỹ sư và nhân viên ngành hạt nhân tại thành phố Sarov, phía Đông thủ đô Moscow, trong bối cảnh cạnh tranh ảnh hưởng tại Bắc Cực giữa các cường quốc đang ngày càng gia tăng.

"Các tàu ngầm hạt nhân chiến lược của chúng ta lặn dưới lớp băng Bắc Cực và biến mất khỏi radar. Đây là lợi thế quân sự của chúng ta", ông Putin nhấn mạnh. Nhà lãnh đạo Nga cũng cho rằng Bắc Cực giữ vai trò then chốt đối với chiến lược quốc phòng quốc gia và là khu vực có tầm quan trọng đặc biệt trong tương lai thương mại toàn cầu khi băng tan mở ra các tuyến hàng hải mới. "Đây là lợi thế cạnh tranh của chúng ta, bởi nhiều quốc gia quan tâm đến việc sử dụng các tuyến đường này", ông nói thêm.

Nga mở rộng hiện diện quân sự và công nghệ tại Bắc Cực

Kể từ đầu những năm 2000, Nga đã xây dựng 8 tàu ngầm hạt nhân lớp Borei, trang bị tên lửa đạn đạo Bulava với tầm bắn lên tới 8.000 km. Chiếc mới nhất - Knyaz Pozharsky - được hạ thủy năm 2024, trong khi 2 chiếc khác đang trong quá trình hoàn thiện. Đây được coi là xương sống của lực lượng răn đe chiến lược Nga.

Ngoài ra, Nga hiện là quốc gia duy nhất trên thế giới vận hành một hạm đội tàu phá băng chạy bằng năng lượng hạt nhân, cho phép duy trì hoạt động quanh năm tại vùng biển Bắc Cực. Nga cũng đã xây dựng nhiều căn cứ, sân bay và hệ thống radar mới tại khu vực này, đồng thời triển khai vũ khí chuyên dụng như tên lửa phòng thủ bờ biển Bastion-P.

Sự hiện diện quân sự mạnh mẽ này dường như phản ánh ưu tiên của Moscow trong việc bảo vệ lợi ích chiến lược tại Bắc Cực - nơi không chỉ có trữ lượng tài nguyên dầu khí khổng lồ mà còn là tuyến vận tải tiềm năng rút ngắn đáng kể hành trình giữa châu Á và châu Âu so với kênh đào Suez.

Mỹ không muốn bị "bỏ lại phía sau"

Trước bước tiến của Nga, Mỹ và các đồng minh cũng không đứng ngoài cuộc. Quân đội Mỹ gần đây tiến hành cuộc tập trận Arctin Edge 2025 tại Alaska, trong đó thử nghiệm thành công khinh khí cầu tầm cao nhằm phục vụ giám sát và liên lạc trong điều kiện khắc nghiệt. Theo Bộ Tư lệnh Phương Bắc của Mỹ, hệ thống này có thể đóng vai trò như "lính gác" tại các điểm chiến lược như Eo biển Bering, cung cấp dữ liệu liên tục mà các phương tiện truyền thống khó đảm bảo.

Động thái này cho thấy Mỹ ngày càng phụ thuộc vào các nền tảng hoạt động ở tầng bình lưu để duy trì khả năng giám sát tại Bắc Cực - khu vực vốn gây thách thức lớn cho các hệ thống tình báo, trinh sát và giám sát (ISR) truyền thống.

Ngoài ra, mới đây chính quyền Tổng thống Donald Trump đã phê duyệt khoản ngân sách hàng chục tỷ USD để hiện đại hóa đội tàu phá băng của Lực lượng Tuần duyên Mỹ. Dự kiến đến năm 2029, Mỹ sẽ bổ sung 16 tàu phá băng hạng nặng và 10 tàu phá băng hạng trung và nhẹ. Đây được coi là "khoản đầu tư lớn nhất trong lịch sử lực lượng Tuần duyên Mỹ" và là bước đi nhằm thu hẹp khoảng cách so với Nga - quốc gia hiện sở hữu hơn 50 tàu phá băng, trong đó nhiều chiếc chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Phó Tổng thống Mỹ J.D. Vance hồi tháng 3/2025 cũng khẳng định Washington phải "đóng vai trò dẫn dắt tại Bắc Cực", nhất là trong bối cảnh Nga và Trung Quốc mở rộng hiện diện rõ rệt.

Bắc Cực - "điểm nóng" cạnh tranh mới

Bắc Cực là lãnh thổ chung của 8 quốc gia: Nga, Mỹ, Canada, Đan Mạch, Phần Lan, Iceland, Na Uy và Thụy Điển. 7 trong số đó (ngoại trừ Nga) là thành viên NATO. Kể từ khi xung đột Nga -Ukraine bùng phát năm 2022, Bắc Cực ngày càng trở thành tâm điểm đối đầu địa chính trị.

Không chỉ có Nga và Mỹ, Trung Quốc - dù không có lãnh thổ tại Bắc Cực - cũng tự nhận là "quốc gia cận Bắc Cực", tham gia nhiều dự án nghiên cứu, khai thác khoáng sản và đầu tư vào các tuyến hàng hải xuyên Bắc Băng Dương.

Theo các chuyên gia, sự thay đổi khí hậu toàn cầu, đặc biệt là tình trạng băng tan nhanh, đã biến Bắc Cực từ một vùng đất xa xôi thành "mặt trận chiến lược mới". Các tuyến đường biển dọc Bắc Cực có thể rút ngắn tới 40% thời gian vận chuyển giữa châu Á và châu Âu, đồng thời mở ra khả năng tiếp cận nguồn tài nguyên thiên nhiên khổng lồ.

Trong khi Tổng thống Putin nhấn mạnh năng lực tàu ngầm và tàu phá băng hạt nhân của Nga là lợi thế vượt trội, các động thái gần đây của Mỹ cho thấy Washington không muốn bị "bỏ lại phía sau" trong cuộc đua Bắc Cực. Cả hai bên đều tăng cường đầu tư quân sự, hạ tầng và nghiên cứu, khiến khu vực này trở thành một trong những "điểm nóng" địa chính trị quan trọng trong thế kỷ 21. Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng sự gia tăng hiện diện quân sự có thể dẫn đến rủi ro xung đột ngoài ý muốn. Bắc Cực vốn được kỳ vọng là khu vực hợp tác khoa học và bảo vệ môi trường, nay đang bị cuốn vào vòng xoáy cạnh tranh chiến lược toàn cầu.