Tôm hùm Việt Nam trước thách thức từ lũ lụt và quy định mới xuất khẩu

Dù xuất khẩu tôm hùm tiếp tục lập kỷ lục và trở thành điểm sáng nổi bật nhất của ngành thủy sản trong năm 2025, người nuôi ở nhiều địa phương vẫn đối mặt với hàng loạt khó khăn về giá, nguồn cung sau mưa lũ và tiêu chuẩn mới từ Trung Quốc.

Tôm hùm tổn thất sau lũ, nguy cơ thiếu hàng

Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết hiện tượng tôm chết hàng loạt ở tỉnh Phú Yên cũ (nay tỉnh Đắk Lắk) khiến nguồn cung "suy giảm đáng kể". Vùng nuôi trọng điểm tại tỉnh Phú Yên cũ, nhất là khu vực vịnh Xuân Đài chịu thiệt hại nặng nề do mưa lũ xảy ra vào tháng 11-2025.

Ở Phú Yên cũ hiện có hơn 27.000 lồng nuôi và là một trong những vùng cung cấp tôm hùm lớn nhất cả nước.

"Thiệt hại trong đợt mưa lũ này chưa ảnh hưởng ngay đến các hợp đồng cuối năm, do doanh nghiệp đã chuẩn bị nguồn hàng từ trước.

Về trung hạn, sản lượng tôm hùm sắp thu hoạch bị mất sẽ làm giảm nguồn cung vào đầu năm 2026, tiềm ẩn nguy cơ biến động giá" - VASEP đánh giá.

Thực tế giá tôm hùm từng giảm mạnh do nguồn cung vượt cầu sau mùa lễ Tết, cùng với cạnh tranh gay gắt từ Úc, Canada, Mỹ và các nước Đông Nam Á như Philippines, Indonesia hay Malaysia, đã tạo áp lực rất lớn lên giá thu mua trong nước.

Xuất khẩu đối mặt rủi ro từ quy định mới

Trong 10 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu tôm hùm sang các thị trường Trung Quốc và Hong Kong đạt 702 triệu USD, tăng 135% so với cùng kỳ và gần như chiếm toàn bộ kim ngạch xuất khẩu của ngành.

Đây là kết quả nối tiếp đà tăng mạnh từ năm 2024, khi xuất khẩu sang thị trường này tăng tới 186% so với năm 2023.

Theo VASEP, số liệu tham khảo từ phía Trung Quốc cho thấy nước này nhập gần 49.900 tấn tôm hùm trong ba quý đầu năm, tăng 13%. Trong đó Việt Nam là nguồn cung nổi bật nhất với hơn 17.365 tấn, gấp gần ba lần cùng kỳ, đạt giá trị 556 triệu USD. Lợi thế thuế quan giúp tôm hùm Việt Nam cạnh tranh tốt hơn so với Canada và Mỹ vì chịu mức thuế từ 17-32%.

Tuy nhiên bên cạnh những tín hiệu tích cực, doanh nghiệp xuất khẩu đang đối mặt với rủi ro lớn từ các quy định mới mà Trung Quốc dự kiến áp dụng trong thời gian tới.

Nhiều cảnh báo cho thấy nước này sẽ siết chặt kiểm nghiệm, truy xuất nguồn gốc và đăng ký cơ sở chế biến, trong đó đáng chú ý là Lệnh 280 thay thế Lệnh 248, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1-6-2026.

Ông Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho biết Lệnh 280 bổ sung nhiều quy định khắt khe hơn, yêu cầu doanh nghiệp xuất khẩu phải đảm bảo kiểm soát chất lượng ở toàn bộ chuỗi sản xuất.

Đáng chú ý, Trung Quốc sẽ ban hành danh mục sản phẩm bắt buộc đăng ký qua cơ quan thẩm quyền của nước xuất khẩu, thay vì cơ chế tự đăng ký như trước.

Những nhóm hàng nằm ngoài danh mục phê duyệt sẽ không được thông quan, buộc doanh nghiệp phải cập nhật thường xuyên để tránh nguy cơ sản xuất hàng hóa không đáp ứng điều kiện nhập khẩu.

Theo các doanh nghiệp, nếu các quy định mới được triển khai đồng loạt và nghiêm ngặt, thời gian kiểm tra có thể kéo dài, chi phí tăng lên, gây ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu tôm hùm tươi sống mặt hàng phụ thuộc mạnh vào tốc độ thông quan.