Tôi ngăn đứa cháu mê game học Công nghệ thông tin

Gần đây, tôi có nhận một đề nghị tư vấn cho cháu họ (bên ngoại của mẹ tôi) đang học lớp 11 về định hướng nghề nghiệp. Tôi thấy lạ là cháu tôi học một trường THPT thuộc top cuối, nhiều người vẫn nói vui là "dự bị cho xuất khẩu lao động", thi vào 10 cũng chỉ được trung bình 4 điểm mỗi môn, nhưng lại có ý định học ngành Công nghệ thông tin và mong muốn trở thành một lập trình viên lĩnh vực game.

Cháu bảo bản thân đam mê và muốn làm game, trong khi năng lực của cháu chỉ có thể lập trình những chương trình cơ bản bằng C, C++ tự học trên mạng. Sở dĩ cháu muốn trở thành lập trình viên là vì nghiện game (từng chơi game quên ăn, quên ngủ, phải nhập viện vì đau dạ dày và tụt đường huyết). Cháu cũng từng thấy một người anh trong xóm trở lên giàu có, thành đạt nhờ nghề này nên cũng ham. Trước đây, tôi có ở nhà cháu một thời gian khi còn học lớp 7, cháu thậm chí còn không giải một bài toán lớp 3 của em gái, phải nhờ tôi trợ giúp.

Vậy thành công sinh ra đam mê, hay đam mê tạo ra thành công? Với tôi, thành công tạo ra đam mê. Cháu họ tôi sở dĩ có một chút "đam mê" trở thành lập trình game là vì thành công của người anh hàng xóm kia. Chứng kiến sự thành công về tiền bạc, các giải thưởng treo đầy trong nhà của anh ta nên cháu tôi muốn được như vậy. Vậy là ngay từ đầu thành công (dù là của người khác) đã tạo ra cái đam mê nửa vời đó. Và khi học được lập trình cơ bản bằng C, C++, python từ nhà trường, giải quyết được một số bài toán cơ bản trong lập trình - sự thành công bước đầu này tiếp tục củng cố niềm đam mê của cháu.

Nhưng nếu theo đuổi một lĩnh vực mà không có sự thành công thì lâu dần cháu sẽ chán nản vì mòn mỏi chờ đợi, dẫn tới thất vọng. Ngược lại khi tạo ra các thành công liên tiếp nhau sẽ kích thích hành động, đổ nhiều công sức hơn dẫn tới thành công. Cũng như một đứa trẻ vô tình được giải được bài toán nào đó, rồi được người lớn khen ngợi là thông minh, nên càng cố gắng, nỗ lực hơn. Nhưng ở lớp bên cạnh có một cậu bé vì không tập trung nên không giải được một bài toán, rồi bị cha mẹ, thầy cô phê bình, khiển trách... trở nên chán nản, không thích học Toán nữa.

>> Chê cao đẳng, chọn đại học nhưng 4 năm sau thất nghiệp

Mỗi người muốn thành công phải giải quyết được vấn đề nào đó mà xã hội, loài người đang gặp khó khăn, sau đó bán giải pháp, sản phẩm, dịch vụ liên quan cho nhiều người trong xã hội, trở thành người có khả năng tích lũy tài sản, tiền bạc và nhận được sự công nhận. Mà vấn đề của xã hội phải xuất phát từ xã hội chứ không phải từ cháu.

Do đó, tôi khuyên cháu phải tìm hiểu nhu cầu của xã hội. Tiếp đó là tìm được năng lực của mình, xem bản thân có giải quyết được vấn đề đó không? Nếu không thể làm được thì tốt nhất là không nên cố chấp. Game là một nhu cầu của xã hội khi loài người cần các hình thức giải trí. Nhưng để xây dựng một sản phẩm, hệ thống game cần phải mất nhiều tháng, nhiều năm. Đấy là khi bạn đã thành thạo kỹ năng để xây dựng sản phẩm. Còn trước đó là 5 năm học đại học lĩnh vực lập trình, và thêm tầm 5 năm rèn luyện trong môi trường công việc chuyên nghiệp để trở thành bậc thầy.

Lĩnh vực kỹ thuật vốn là lĩnh vực thử rồi sai, sai lại sửa, sửa xong lại tiếp tục thử và vòng lặp gần như vô hạn cho tới khi cái sai đủ nhỏ để bỏ qua hoặc không còn sai nữa. Cái sai trong ngành nghề khác có thể dễ thấy bằng mắt, nhưng sai trong lập trình vốn là một kết quả không rõ ràng, thậm chí nó chỉ ở trong trí tưởng tượng, do cảm nhận mà tìm ra, do một quá trình phân tích, tổng hợp mới có thể nhìn ra. Lập trình có những lỗi cú pháp có thể được chỉ ra bằng các trình soạn thảo code (IDE), nhưng có những lỗi logics không thể chỉ ra, nhìn ra bằng mắt mà phải dùng tư duy, và kiến thức từ hàng chục quyển sách lập trình.

Thêm vào đó, AI hiện tại ai cũng có thể tạo game, lập trình game, nhưng để tạo ra một hệ thống có thể bán, phục vụ lâu dài, có được doanh thu thì không thể chỉ đơn giản là dùng AI. Những người không thể giải quyết được một bài toán thì làm sao có thể giải quyết một ma trận các vấn đề phức tạp, liên hoàn có tính hệ thống?

Những ngành nghề như thợ thủ công, công nhân có thể làm ra một sản phẩm vật lý trên tay, trong một lát, một buổi, một vài ngày, thậm chí kể cả xây nhà cũng chỉ trong vài ba tháng, nửa năm... Nhưng lĩnh vực lập trình game là cuộc chiến hàng năm ròng, một đội ngũ khổng lồ mới có thể tạo ra các sản phẩm để nhiều người dùng có thể sử dụng. Đương nhiên có nhiều sản phẩm game có thể tạo ra trong một thời gian ngắn, nhưng những thứ đó không thể phục vụ cộng đồng vì nó quá đơn giản, chất lượng thấp, chỉ để học tập mà thôi.

Những ngành nghề với các sản phẩm đơn giản trong một buổi như công nghệ thực phẩm dùng để bảo quản thực phẩm tạo ra bánh, trái cây sấy khô, hay công nghệ hóa học tạo ra các sản phẩm sữa tắm, hay đầu bếp chỉ tạo ra món ăn trong một buổi... vẫn sẽ là lựa chọn tốt hơn cho những người có sức học vừa phải như cháu tôi.

Tuệ