Toàn án Mỹ: Phần lớn thuế quan của ông Trump trái luật

Ngày 29/8, tờ Reuters đưa tin một tòa phúc thẩm Mỹ đã kết luận phần lớn thuế quan do Tổng thống Donald Trump áp đặt là bất hợp pháp.

Tổng thống Donald Trump phát biểu về thuế quan tại Washington, ngày 2/4/2025. Ảnh: Reuters.

Tòa cho phép giữ nguyên các mức thuế đến ngày 14/10 để chính quyền Trump có thời gian kháng cáo lên Tòa án Tối cao.

Phán quyết này xuất hiện trong bối cảnh cuộc chiến pháp lý về tính độc lập của Cục Dự trữ Liên bang có khả năng được đưa lên Tòa án Tối cao, tạo nên một cuộc đối đầu pháp lý chưa từng có trong năm nay với toàn bộ chính sách kinh tế của Tổng thống Trump.

Trong nhiệm kỳ thứ 2, Tổng thống Mỹ Donald Trump xem thuế quan là một phần quan trọng trong chính sách đối ngoại để gây sức ép chính trị và tái đàm phán thương mại với các quốc gia xuất khẩu hàng hóa sang Mỹ.

Thuế quan đã mang lại lợi thế cho chính quyền Trump nhưng đồng thời khiến thị trường tài chính thêm biến động.

Ông Trump tỏ ra bất bình trước quyết định của tòa và viết trên mạng xã hội Truth Social: “Nếu những mức thuế này biến mất, đất nước sẽ rơi vào thảm họa”.

Dù vậy, ông vẫn tin Tòa án Tối cao sẽ đảo ngược phán quyết và cho rằng thuế quan sẽ tiếp tục có lợi cho nước Mỹ.

Phán quyết 7-4 từ Tòa Phúc thẩm Liên bang Mỹ tại Washington D.C xem xét lại tính hợp pháp của thuế quan mà ông Trump gọi là “có qua có lại” trong cuộc chiến thương mại tháng 4, cũng như hàng loạt các loại thuế đã áp dụng hồi tháng 2 với Trung Quốc, Canada và Mexico.

Các tổng thống Đảng Dân chủ bổ nhiệm 6 thẩm phán trong nhóm đa số và 2 thẩm phán bất đồng quan điểm, trong khi các tổng thống Đảng Cộng hòa bổ nhiệm 1 thẩm phán trong nhóm đa số và 2 thẩm phán bất đồng quan điểm.

Tổng thống Mỹ giải thích các đợt thuế trên và cả các mức thuế gần đây dựa theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA). Luật năm 1977 trao cho tổng thống quyền đối phó với các mối đe dọa “bất thường và nghiêm trọng” trong tình trạng khẩn cấp quốc gia.

Tuy nhiên, tòa khẳng định luật không hề trao quyền áp thuế hay đánh thuế. Theo phán quyết, khó có khả năng Quốc hội lại muốn trao cho tổng thống thẩm quyền không giới hạn như vậy.

Từ trước đến nay, IEEPA chủ yếu dùng để trừng phạt kẻ thù hoặc phong tỏa tài sản. Ông Donald Trump là tổng thống đầu tiên viện dẫn luật này để áp thuế.

Bộ Tư pháp của chính quyền Trump lập luận rằng IEEPA cho phép áp thuế vì luật cho phép tổng thống “kiểm soát” hoặc ngăn cấm nhập khẩu trong tình huống khẩn cấp. Tổng thống tuyên bố tình trạng khẩn cấp hồi tháng 4 với lý do Mỹ nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu trong nhiều thập kỷ, ông cho rằng điều này làm suy yếu sản xuất và khả năng quân sự.

Ông còn nói mức thuế tháng 2 đối với Trung Quốc, Canada và Mexico là cần thiết, vì các nước này đã không quyết liệt ngăn chặn dòng chảy fentanyl trái phép vào Mỹ dù cả 3 quốc gia đã bác bỏ cáo buộc này.

William Reinsch, cựu quan chức cấp cao Bộ Thương mại, cho biết chính quyền Trump đã chuẩn bị sẵn cho kịch bản này và đang có kế hoạch dùng các đạo luật khác để duy trì thuế.

Ông Trump cũng đang vướng vào vụ kiện nhằm loại bỏ Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Lisa Cook. Theo Josh Lipsky, chuyên gia kinh tế quốc tế thuộc Atlantic Council, toàn bộ chương trình nghị sự kinh tế của tổng thống đang đứng trước nguy cơ đối đầu trực diện với Tòa án Tối cao, một điều chưa từng xảy ra.

Hiện, Tòa án Tối cao với đa số bảo thủ 6-3 đã nhiều lần ra phán quyết ủng hộ chương trình nghị sự của Trump, nhưng trong những năm gần đây lại phản đối cách diễn giải luật cũ quá rộng để mở rộng quyền lực tổng thống.

Phán quyết của tòa phúc thẩm bắt nguồn từ 2 vụ kiện: một do 5 doanh nghiệp nhỏ tại Mỹ khởi kiện; và một do 12 bang do đảng Dân chủ lãnh đạo đứng đơn. Họ lập luận rằng IEEPA không cho phép tổng thống áp thuế. Theo Hiến pháp Mỹ, Quốc hội mới có quyền ban hành thuế và thuế quan, bất kỳ sự ủy quyền nào cũng phải rõ ràng và giới hạn.

Trước đó, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ tại New York đã phán quyết ngày 28/5 tổng thống Trump đã vượt quá thẩm quyền khi áp đặt cả hai loạt thuế. Một trong ba thẩm phán đưa ra phán quyết này chính là người được ông Trump bổ nhiệm.

Một tòa khác tại Washington cũng ra phán quyết rằng IEEPA không cho phép Trump áp thuế nhưng chính phủ đã kháng cáo.

Tính đến nay, có ít nhất 8 vụ kiện chống lại chính sách thuế quan của Trump, trong đó có một vụ do bang California khởi kiện.