Tìm thấy 6.000 hành tinh ngoài Hệ Mặt trời, nơi nào sẽ là 'Trái đất thứ hai'?

Sau 30 năm kể từ ngoại hành tinh đầu tiên được phát hiện, nhân loại đã xác nhận tới 6.000 thế giới xa xôi. Cột mốc này không chỉ mở rộng tấm bản đồ vũ trụ, mà còn đưa chúng ta tiến gần hơn đến câu hỏi: Liệu có sự sống nào khác ngoài Trái đất?

Ngoại hành tinh là những thế giới nằm ngoài Hệ Mặt trời, quay quanh các ngôi sao khác. Con số 6.000 ngoại hành tinh không chỉ gây ấn tượng về số lượng mà còn cho thấy sự đa dạng đáng kinh ngạc của vũ trụ: từ những hành tinh nóng bỏng với bề mặt phủ dung nham, những "quả bóng khí khổng lồ" quay sát ngôi sao mẹ, đến những hành tinh nhẹ như… xốp, thậm chí có cả những nơi với mây được tạo thành từ đá quý.

Điều thú vị là trong khi Hệ Mặt trời của chúng ta cân bằng giữa hành tinh đá và hành tinh khí, thì quan sát vũ trụ cho thấy các hành tinh đá có vẻ phổ biến hơn nhiều. Ngoài ra, các nhà thiên văn còn phát hiện những trường hợp khác thường: hành tinh quay quanh hai ngôi sao, hành tinh "mồ côi" không có sao mẹ, hay thậm chí xoay quanh những ngôi sao đã chết.

30 năm: từ con số 1 đến 6.000

Hành trình tìm kiếm ngoại hành tinh mới chỉ bắt đầu từ năm 1995, khi hành tinh đầu tiên được xác nhận quanh một ngôi sao giống Mặt trời. Trong vòng 3 thập kỷ, với sự trợ giúp của nhiều kính thiên văn không gian và mặt đất, các nhà khoa học đã biến điều tưởng chừng viễn tưởng thành con số cụ thể: 6.000 thế giới xa xôi đã được ghi nhận, trong khi còn hơn 8.000 ứng viên khác đang chờ xác nhận.

Để phát hiện ra các hành tinh này, giới khoa học chủ yếu dùng các phương pháp gián tiếp, như quan sát hiện tượng một ngôi sao mờ sáng đi đôi chút khi hành tinh đi ngang qua (phương pháp quá cảnh). Chỉ có chưa đến 100 ngoại hành tinh được chụp trực tiếp, bởi ánh sáng mờ nhạt của chúng thường bị lấn át bởi ngôi sao chủ.

Dù sự ra đời của kính viễn vọng không gian James Webb Space Telescope đã giúp phân tích thành phần khí quyển của hơn 100 ngoại hành tinh, nhưng việc nghiên cứu những hành tinh có kích thước và nhiệt độ tương tự Trái đất vẫn là một thách thức lớn. Nguyên nhân là bởi ngôi sao chủ thường sáng gấp hàng tỉ lần so với hành tinh.

Để vượt qua rào cản này, các dự án tiếp theo như Kính viễn vọng không gian Roman và Đài quan sát thế giới có thể ở được (Habitable Worlds Observatory) đang được phát triển. Chúng sẽ trang bị công nghệ che chắn ánh sáng sao (coronagraph) tiên tiến, giúp "lọc" ánh sáng rực rỡ của ngôi sao để thấy được những hành tinh nhỏ bé bên cạnh.

Các nhà khoa học kỳ vọng trong vài thập kỷ tới, chúng ta có thể phát hiện và phân tích khí quyển của những hành tinh giống Trái đất, tìm ra những dấu hiệu sinh học (biosignatures), yếu tố cho thấy sự sống có thể tồn tại.

Ý nghĩa của cột mốc 6.000

Con số 6.000 không chỉ là một mốc thống kê khô khan, mà là dấu ấn cho thấy hành trình khám phá vũ trụ của nhân loại đã đi được một chặng đường dài. 

Mỗi ngoại hành tinh được xác nhận giống như một mảnh ghép mới trong bức tranh rộng lớn về vũ trụ: có hành tinh nóng bỏng phủ đầy dung nham, có hành tinh nhẹ bẫng như xốp, hay những thế giới trôi lơ lửng không cần ngôi sao mẹ.

Sự đa dạng này giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn cách các hành tinh được hình thành, tiến hóa và tương tác với môi trường xung quanh.

Đặc biệt, việc phát hiện ra nhiều hành tinh nhỏ, đá rắn và nằm trong "vùng có thể sống được" mở ra hy vọng rằng đâu đó ngoài kia, có những thế giới mang điều kiện gần giống Trái đất. 

Mỗi bước tiến trong quá trình khám phá không chỉ làm phong phú thêm kiến thức khoa học, mà còn chạm đến khát vọng lớn nhất của loài người: tìm câu trả lời cho câu hỏi muôn thuở: "Liệu chúng ta có đơn độc trong vũ trụ, hay sự sống đã và đang nảy nở ở những nơi khác?".