Thuốc lá điện tử vẫn âm thầm gây hại giới trẻ

Dù đã được đưa vào danh mục hàng cấm và chính thức bị cấm từ ngày 1-1-2025, thế nhưng đến nay thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vẫn đang âm thầm len lỏi trong đời sống, đặc biệt là giới trẻ với nhiều hệ lụy khôn lường đến sức khỏe.

Sau khi Quốc hội thông qua nghị quyết số 173/2024/QH15 thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ 1-1-2025, nhiều cửa hàng kinh doanh mặt hàng này đã đóng cửa hoặc chuyển sang hình thức bán online.

Co giật, tổn thương não vì thuốc lá điện tử

Mới đây, Trung tâm chống độc - Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận thiếu niên 15 tuổi ở Hà Nội trong tình trạng sùi bọt mép, co giật, rối loạn tri giác do ngộ độc thuốc lá điện tử chứa ma túy tổng hợp.

Kết quả xét nghiệm cho thấy tinh dầu mà bệnh nhân sử dụng có chứa chất 5F-ADB - một loại ma túy tổng hợp thế hệ mới, tác động mạnh đến thần kinh, tim mạch và tâm thần. Bệnh nhân bị tổn thương não, suy thận nhẹ, giãn thất trái, rối loạn tâm thần, trầm cảm và hoang tưởng.

Theo bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm chống độc, nhiều ca nhập viện gần đây có biểu hiện tương tự, cho thấy xu hướng "pha ma túy" vào thuốc lá điện tử đang gia tăng.

"Đây là hiểm họa khôn lường, bởi người sử dụng, đặc biệt là trẻ vị thành niên, không hề biết mình đang hít vào chất độc gì", bác sĩ Nguyên nói và cho hay đã tiếp nhận rất nhiều trường hợp tương tự. Thậm chí có trường hợp nhập viện do ngộ độc thuốc lá điện tử đến hai lần hay bệnh nhân tổn thương não gây liệt, mất thời gian dài mới có thể phục hồi.

Bác sĩ Vũ Văn Hoài, Viện sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), cũng cho biết có trường hợp học sinh mới 13 tuổi đã hút thuốc lá điện tử suốt hai năm, thậm chí từng dùng cần sa. "Nhiều em lầm tưởng thuốc lá điện tử vô hại, không gây nghiện. Đây là quan niệm cực kỳ nguy hiểm", bác sĩ Hoài nói.

Theo bác sĩ Nguyên, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các thuốc lá cũ đều có chứa nicotin. Nicotin là một loại chất độc và gây nghiện, gây ung thư với rất nhiều cơ quan của cơ thể.

"Nicotin độc đến nỗi trước đây được dùng làm hóa chất trừ sâu, do thấy độc tính cao nên các nước đã không dùng nicotin làm hóa chất trừ sâu nữa mà thay thế bằng các hóa chất khác. Việt Nam cũng không dùng nicotin làm hóa chất trừ sâu. 

Vậy mà đến nay người ta vẫn cho nicotin vào thuốc lá điện tử để con người hút các loại thuốc lá, hút nicotin vào người. Không hiểu chúng ta đang coi sức khỏe, tính mạng nòi giống con người là thế nào. Rồi rất nhiều hóa chất độc hại là các phụ gia, hương liệu, chất cháy trong khói thuốc lá…", bác sĩ Nguyên nói.

Rối loạn tâm thần, thậm chí tử vong

Bác sĩ Lê Thị Thu Hà, trưởng phòng sử dụng chất và y học hành vi (Viện Sức khỏe tâm thần), cũng cảnh báo não bộ ở tuổi 13-14 chưa hoàn thiện. Khi tiếp xúc với nicotine, vùng điều khiển cảm xúc dễ bị tổn thương khiến trẻ dễ sa vào nghiện ngập. Thuốc lá điện tử chính là con đường dẫn đến các chất gây nghiện mạnh hơn".

Theo CDC (Mỹ), nicotin gây tổn thương não ở người dưới 20 tuổi và đặc biệt nguy hiểm với thai nhi. Nhiều sản phẩm trên thị trường chứa hàm lượng nicotin cao gấp nhiều lần ghi trên nhãn, gây nguy cơ quá liều, rối loạn tâm thần, thậm chí tử vong.

Theo Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), tỉ lệ học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 sử dụng thuốc lá điện tử tăng nhanh, từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023. Trong nhóm tuổi 13-15, tỉ lệ tăng gấp đôi chỉ trong một năm, từ 3,5% (2022) lên 8% (2023).

Đã đến lúc cần chế tài mạnh mẽ

Mặc dù đã thuộc danh mục cấm từ 1-1-2025, tuy nhiên đến nay việc xử phạt người mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa có quy định riêng.

Để triển khai hiệu quả nghị quyết này, theo bà Đinh Thị Thu Thủy - phó vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế, Bộ Y tế đã xây dựng dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của nghị định 117/2020/NĐ-CP, tập trung vào xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, đặc biệt liên quan đến các sản phẩm thuốc lá mới.

Trong đó dự thảo bổ sung hai hành vi, mức phạt từ 3-5 triệu đồng đối với hành vi chứa chấp, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới; phạt tiền từ 5-10 triệu đồng đối với hành vi biết rõ người khác sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác tại địa điểm thuộc quyền sở hữu của mình hoặc do mình quản lý mà không ngăn cản hoặc báo cơ quan có thẩm quyền xử lý.

"Chúng tôi cũng đang đề xuất thẩm quyền xử phạt rất rộng, bao gồm cơ quan thị trường, cơ quan công an, kiểm lâm, hải quan… và một số chức danh trong thanh tra của các cơ quan chuyên môn liên quan. Bên cạnh đó sẽ có những "cộng tác viên" khi phát hiện hành vi vi phạm sẽ báo với cơ quan chức năng để xử phạt theo quy định", bà Thủy nêu rõ.

Tại dự thảo này, Bộ Y tế cũng đề xuất ngoài phạt tiền, người vi phạm còn phải tiêu hủy sản phẩm vi phạm và có thể bị thông báo tới cơ quan, tổ chức, trường học nơi đang công tác hoặc học tập để xử lý theo quy định nội bộ. Các cơ sở kinh doanh như nhà hàng, quán cà phê, trung tâm thương mại… cũng sẽ bị kiểm tra, giám sát chặt chẽ hơn.

Cùng với đó Bộ GD-ĐT, Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam… cần phối hợp chặt chẽ để tuyên truyền trong học đường, tăng cường giáo dục và xử lý nghiêm các vi phạm trong học sinh, sinh viên. Việc công khai các trường hợp vi phạm trên truyền thông được xem là biện pháp răn đe và nâng cao nhận thức hiệu quả.