Thủ tướng Nhật Bản Takaichi xem xét điều chỉnh nguyên tắc phi hạt nhân

Theo Kyodo News, các nguồn tin chính phủ hôm 14/11 cho biết Thủ tướng Sanae Takaichi đang cân nhắc xem xét lại các nguyên tắc phi hạt nhân lâu nay của Nhật Bản.

Tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi phát biểu họp báo tại thủ đô Tokyo ngày 21/10/2025. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Kyodo News cho biết Nhật Bản, quốc gia duy nhất từng hứng chịu các vụ ném bom nguyên tử, từ lâu đã duy trì ba nguyên tắc: không sở hữu, không sản xuất và không cho phép đưa vũ khí hạt nhân vào lãnh thổ. Tuy nhiên, theo các nguồn tin, nguyên tắc thứ ba bị xem là làm suy yếu khả năng răn đe hạt nhân do đồng minh Mỹ cung cấp.

Việc xem xét đang được nghiên cứu khi chính phủ do Thủ tướng Takaichi lãnh đạo, người muốn tăng cường khả năng phòng thủ của Nhật Bản, có kế hoạch cập nhật Chiến lược An ninh Quốc gia dài hạn và chương trình tăng cường quốc phòng lần đầu tiên kể từ năm 2022, trong bối cảnh lo ngại gia tăng về các hoạt động quân sự của Trung Quốc, Triều Tiên và Liên bang Nga - những quốc gia đang sở hữu vũ khí hạt nhân.

Dù vẫn duy trì Hiến pháp hòa bình, trong khoảng hơn một thập kỷ qua, Nhật Bản đã dần nới lỏng các hạn chế quốc phòng thời hậu chiến. Nước này cũng phụ thuộc vào răn đe hạt nhân của Mỹ để bảo vệ, điều mà một số nhà phê bình cho là mâu thuẫn với Ba Nguyên tắc Phi Hạt nhân.

Tuy nhiên, việc tìm cách thay đổi chính sách hạt nhân cơ bản chắc chắn sẽ vấp phải phản ứng mạnh mẽ trong và ngoài nước, vì đi ngược lại nỗ lực hướng tới một thế giới không vũ khí hạt nhân - nguyện vọng tha thiết của những người sống sót sau khi bom nguyên tử thả xuống tại Nhật Bản vào năm 1945 đang ngày một già đi.

Ba Nguyên tắc Phi Hạt nhân lần đầu tiên được tuyên bố vào năm 1967 tại Quốc hội bởi cố Thủ tướng Eisaku Sato và dần được xem như một tín điều quốc gia. Ông Sato đã nhận Giải Nobel Hòa bình năm 1974 nhờ tuyên bố này và những đóng góp của min hf cho hòa bình.

Theo các nguồn tin, xét đến việc Nhật Bản là thành viên của Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT), Thủ tướng Takaichi không có ý định sửa đổi hai nguyên tắc “không sở hữu” và “không sản xuất” vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên, các nguồn tin cho biết Thủ tướng Takaichi lo ngại rằng tuân thủ nguyên tắc “không cho phép đưa vũ khí hạt nhân vào Nhật Bản” có thể cản trở việc các tàu có trang bị hạt nhân của Mỹ ghé cảng, từ đó làm suy yếu khả năng răn đe hạt nhân trong trường hợp khẩn cấp.

Một số thành viên trong chính phủ và đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền cho rằng Chiến lược An ninh Quốc gia mới không nên tiếp tục xác định cam kết tuyệt đối với ba nguyên tắc này, hoặc cần sử dụng cách diễn đạt khác đối với nguyên tắc “không đưa vào”.

LDP dự kiến sớm bắt đầu thảo luận nhằm cập nhật chiến lược an ninh và các tài liệu liên quan, với mục tiêu đưa ra đề xuất vào khoảng mùa xuân năm sau. Các cuộc thảo luận này sẽ đặt nền tảng để chính phủ sửa đổi các tài liệu an ninh vào cuối năm sau.

Chiến lược năm 2022 nêu rõ Nhật Bản “sẽ tuân thủ chính sách cơ bản duy trì đường lối thuần túy phòng thủ, không trở thành cường quốc quân sự gây đe dọa cho các nước khác, và tuân thủ Ba Nguyên tắc Phi Hạt nhân”.

Thủ tướng Takaichi, người nhậm chức thủ tướng vào ngày 21/10, đã từ chối trả lời trong Quốc hội về việc liệu cam kết đối với ba nguyên tắc này có tiếp tục được giữ trong các tài liệu chính sách an ninh mới hay không, nói rằng “chưa phải thời điểm thích hợp để đưa ra bình luận”.

Ba Nguyên tắc Phi Hạt nhân từng bị soi xét kỹ lưỡng hơn một thập kỷ trước, khi một ban nghiên cứu của Bộ Ngoại giao Nhật Bản thừa nhận sự tồn tại của một thỏa thuận mật thời Chiến tranh Lạnh giữa Nhật Bản và Mỹ, theo đó Tokyo cho phép các tàu Mỹ mang vũ khí hạt nhân vào cảng Nhật Bản mà không cần tham vấn trước như quy định.

Khi đó, Ngoại trưởng Katsuya Okada – người đã nỗ lực làm rõ thỏa thuận trong giai đoạn LDP không nắm quyền – phát biểu tại Quốc hội năm 2010 rằng “cần đưa ra một quyết định” về những hoàn cảnh an ninh quốc gia nào có thể cho phép một tàu mang vũ khí hạt nhân ghé cảng Nhật Bản.

Vì những phát biểu này có thể được diễn giải một cách lỏng lẻo rằng cho phép tàu vũ trang hạt nhân cập cảng trong trường hợp khẩn cấp, một số thành viên LDP đã đặt câu hỏi liệu có cần thiết phải đi xa đến mức sửa đổi Ba Nguyên tắc Phi Hạt nhân hay không.