Thu nhập dưới chuẩn nghèo, vẫn không được tính người phụ thuộc?

Những quy định về thuế thu nhập cá nhân tồn tại hơn 12 năm qua đã lỗi thời, như điều kiện đối với người phụ thuộc có thu nhập dưới 1 triệu đồng, thu nhập vãng lai 2 triệu đồng khấu trừ thuế 10%... gây ra những bức xúc, thiệt thòi cho người nộp thuế.

QUY ĐỊNH BẤT CẬP TỒN TẠI HÀNG THẬP KỶ

Bà N.T.H (ở Quảng Trị) thắc mắc: Mẹ tôi năm nay 90 tuổi, hằng tháng được nhận các khoản trợ cấp gồm: ưu đãi người có công, trợ cấp tuất, trợ cấp người cao tuổi khoảng 4 triệu đồng. Ngoài ra, bà không có nguồn thu nhập nào. Tôi đang công tác tại một cơ quan nhà nước, vậy tôi có được đăng ký mẹ tôi làm người phụ thuộc để giảm trừ gia cảnh không?

Thông qua Cổng thông tin điện tử, Thuế tỉnh Quảng Trị trả lời trường hợp của mẹ bà N.T.H là không đáp ứng đủ các điều kiện đăng ký người phụ thuộc. Bởi theo quy định hiện hành, người phụ thuộc không có thu nhập hoặc có thu nhập bình quân hằng tháng trong năm không vượt quá 1 triệu đồng. Quy định bất cập này tồn tại hàng thập kỷ, gây rất nhiều bức xúc nhưng vẫn chưa được sửa đổi.

TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, phân tích: Quy định mức thu nhập của người phụ thuộc không quá 1 triệu đồng/tháng từ khi luật Thuế thu nhập cá nhân có hiệu lực năm 2009, đến nay 16 - 18 năm nên đương nhiên lạc hậu.

"Người phụ thuộc thường là người thân trong gia đình như ba, mẹ, vợ, chồng, con, anh chị em… Nếu là ba mẹ lớn tuổi thì con cái đều có trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ. Ngay cả luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 còn quy định con cái có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn, hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ, giữ gìn danh dự, truyền thống tốt đẹp của gia đình. Vì thế, cần phải xem xét lại quy định này, bởi như trường hợp nói trên, dù có thu nhập hằng tháng 4 triệu đồng nhưng không thể đủ chi phí", ông Tú nói.

Thậm chí, quy định này còn lạc hậu so với chuẩn nghèo của đất nước. Theo Nghị định số 07/2021 quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 - 2025 thì hộ gia đình có thu nhập bình quân đầu người/tháng từ 1,5 triệu đồng trở xuống và thiếu hụt từ 3 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản trở lên ở khu vực nông thôn thuộc chuẩn nghèo. Hoặc hộ gia đình có thu nhập bình quân đầu người/tháng từ 2 triệu đồng trở xuống và thiếu hụt từ 3 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản trở lên ở khu vực thành thị.

"Trong 16 - 18 năm qua, các chỉ số lạm phát, tăng trưởng kinh tế cũng như thu nhập bình quân đầu người đã tăng hơn 2 lần. Nếu tính theo những chỉ số này thì thu nhập để xác định người phụ thuộc phải lên 3,5 triệu đồng. Vấn đề ở đây là mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc hiện đang là 4,4 triệu đồng/tháng, vậy thử hỏi những người có thu nhập

1 triệu đồng như hiện tại hay có tăng lên vài triệu đồng nữa có đủ sống hay không. Do đó, khi sửa đổi luật Thuế thu nhập cá nhân trong thời gian tới, nếu lấy mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc 4,4 triệu đồng/tháng thì đây là điều kiện để xác định người phụ thuộc", TS Nguyễn Ngọc Tú cho hay.

KIẾN NGHỊ TĂNG LÊN 5 TRIỆU ĐỒNG MỚI KHẤU TRỪ THUẾ

Một quy định lỗi thời khác gây ra những bất cập trong thời gian qua là mức thu nhập vãng lai trên 2 triệu đồng khấu trừ thuế 10%. Nhiều trường hợp tá hỏa khi bị ghi nhận nợ thuế những năm trước đến từ nguồn thu nhập vãng lai.

Ông L.T.H (ở Quảng Ngãi) có 1 nguồn thu nhập chính chịu thuế suất 15 - 20% theo biểu thuế lũy tiến và 2 nguồn thu nhập vãng lai tổng bình quân 1 tháng không quá 10 triệu đồng. Trong đó, nguồn thu nhập vãng lai thứ nhất là 80 triệu đồng/năm đã khấu trừ thuế 10%; nguồn thu nhập vãng lai thứ hai (phát sinh từ năm 2022) có thu nhập phát sinh hằng tháng vài chục ngàn đồng, tổng cả năm là 300.000 đồng. Khi tra cứu trên app eTax Mobile chưa khấu trừ thuế 10% tương ứng với 30.000 đồng (tổng thu nhập phát sinh trong năm 2022 là 3,7 triệu đồng tương ứng khấu trừ thuế là 370.000 đồng). 

Hằng năm, ông L.T.H ủy quyền cho nơi chi trả nguồn thu nhập chính quyết toán và không nhận được thông tin nào từ thuế về việc thực hiện quyết toán không thành công. Giữa tháng 8.2024, cơ quan thuế thông báo còn sót nguồn thu nhập vãng lai thứ hai chưa khấu trừ 10% và hướng dẫn tra cứu trên app eTax Mobile để xem thông tin. Theo quy định, thu nhập vãng lai dưới 2 triệu đồng không bị trừ thuế 10%, ông L.T.H thắc mắc không biết có kê khai thuế thu nhập cá nhân hay không. Nếu thuộc đối tượng kê khai thuế, mà do vô ý sót nguồn thu nhập nhỏ này (nơi chi trả thu nhập không có gửi bất kỳ thông tin thu nhập phát sinh hay khấu trừ gì) thì hướng xử lý như thế nào.

Tương tự, trường hợp chị U.P (ở TP.HCM) phát sinh thu nhập vãng lai từ năm 2015 và năm 2017, thế nhưng đến nay hệ thống eTax hiển thị tiền nợ thuế 1 và 2 triệu đồng. Số nợ thuế này, theo chị U.P nhớ lại, có thể đến từ tiền nhận giải thưởng và làm một chương trình ở một đơn vị khác. Chị U.P cho rằng thời điểm đó đã khấu trừ thuế thu nhập cá nhân 10% rồi nhưng không hiểu sao nay lại có thêm thuế, và cũng do thời gian quá lâu nên không rõ số tiền này là gì.

TS Nguyễn Ngọc Tú nhận xét: Quy định mức thu nhập vãng lai 2 triệu đồng khấu trừ thuế 10% đã triển khai khá lâu nên đã khá lỗi thời. Mấy năm qua, nhiều kiến nghị tăng lên 5 triệu đồng mới khấu trừ thuế.

"Nhiều người nộp thuế sẽ không biết phải kê khai khoản thu nhập này khi quyết toán thuế hằng năm, chính vì vậy cần tuyên truyền cho người nộp thuế khoản thu nhập nào kê khai, khoản nào không kê khai. Hoặc khi đã khấu trừ thuế thu nhập có những khoản vãng lai thì coi như nghĩa vụ thuế đã hoàn tất", ông Tú đề xuất và nhấn mạnh, kiến nghị khi sửa đổi luật Thuế thu nhập cá nhân, cần tăng mức thu nhập vãng lai lên 5 triệu đồng mới khấu trừ thuế 10%. Đồng thời, với hệ thống eTax hiện nay liên tục cập nhật nghĩa vụ các khoản thu nhập phát sinh thì hằng quý khi doanh nghiệp thực hiện kê khai thuế, ứng dụng cũng thể hiện phần này để các cá nhân kiểm tra và phản ánh tức thời. Tránh trường hợp doanh nghiệp khác sử dụng thông tin cá nhân để kê khai thêm chi phí, giảm số thuế phải nộp.

Ông Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, đồng tình rằng khấu trừ thuế 10% cho thu nhập vãng lai 2 triệu đồng đang lạm thu, dẫn đến nhiều trường hợp phải hoàn thuế vì quyết toán thuế năm chưa đến mức nộp thuế hay nộp dư. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến hồ sơ hoàn thuế những năm gần đây tăng mạnh khiến người nộp thuế, doanh nghiệp và cả cơ quan thuế phải thực hiện thủ tục hoàn thuế. Nhiều năm trước, mức này đã được kiến nghị tăng lên 5 triệu đồng nhưng đến nay vẫn chưa được điều chỉnh.