Thầy cô giáo ‘nhàn’ hơn khi bỏ bắt lỗi bằng chào đón học trò

Theo các chuyên gia tâm lý, khi bị trừng phạt hay bắt lỗi, học sinh thường có xu hướng chống đối, dễ tái phạm. Ngược lại, nếu các em cảm nhận được sự ghi nhận, chào đón, sẽ hợp tác, muốn tự sửa sai và hứng thú hơn trong học tập.

Như trong bài viết Thầy hiệu phó và 'cuộc cách mạng nhỏ' bỏ giám thị, đón học trò bằng cái bắt tay của VietNamNet, nhiều năm qua, thầy Vũ Văn Bền - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Trần Nhân Tông (Ninh Bình) - đón học sinh mỗi sáng bằng nụ cười và cái bắt tay, thay cho việc dò lỗi ở cổng trường. Điều này tạo nên những thay đổi rõ rệt về cảm xúc và hành vi của học sinh, mở ra nhiều gợi ý cho các nhà giáo dục.

Từ năm 2018, một nghiên cứu của Cook và cộng sự cũng cho thấy việc chào đón học sinh ngay tại cửa lớp giúp tăng gắn kết 20%, giảm hành vi quậy phá 9% và mang lại lợi ích tương đương một giờ học mỗi ngày.

Giáo dục bằng chào đón, yêu thương: Học sinh thích đến trường, giáo viên nhàn hơn

Theo Tiến sĩ xã hội học - Thạc sĩ tâm lý trị liệu Phạm Thị Thúy (TPHCM), thay thế “bắt lỗi - xử phạt” bằng “chào đón - ghi nhận - hỗ trợ” có tác động tích cực tới cảm xúc, động lực học tập và hành vi của học sinh.

“Thực ra, việc bắt lỗi chỉ khiến học trò, nhất là tuổi teen, dễ xấu hổ, chống đối, thách thức và có nguy cơ tái phạm. Ngược lại, được yêu thương, chào đón, ghi nhận khiến trẻ vui đến trường, thấy an toàn, yêu thương và có ý thức tự giác sửa lỗi hơn. Đây chính là biểu hiện cụ thể của trường học hạnh phúc”, bà Thúy chia sẻ.

Bà cũng nhấn mạnh, phương pháp này tác động tích cực ở mọi lứa tuổi, từ mầm non đến trung học, thậm chí cả người lớn. Trẻ tiểu học học qua kết nối với giáo viên và khi yêu quý thầy cô, trẻ sẽ học vui vẻ, hiệu quả hơn. Ở cấp 2, trẻ muốn được tôn trọng và khẳng định bản thân. Khi bị cấm đoán hay bắt lỗi, trẻ dễ chống đối. Ngược lại, khi được lắng nghe và tôn trọng, các em thường tự điều chỉnh hành vi và phát triển tích cực hơn.

Nguyên tắc triển khai và những thách thức thực tế

Theo bà Phạm Thị Thúy, để áp dụng phương pháp giáo dục tích cực, trước hết nhà trường cần giúp giáo viên hiểu giá trị của kỷ luật tích cực. Thay vì phạt và bắt lỗi, giáo viên sẽ học cách vui vẻ chào đón, ghi nhận và hỗ trợ học sinh. Việc này có thể triển khai qua chủ trương chung của ngành, kết hợp các khóa tập huấn kỹ năng giao tiếp, kiểm soát cảm xúc và kỷ luật tích cực. Sự thống nhất từ ban giám hiệu đến giáo viên và học sinh là yếu tố then chốt; nếu ban giám hiệu không ủng hộ, giáo viên khó thực hiện hoặc dễ cảm thấy lạc lõng. Đồng thời, nhà trường cần trao đổi nguyên tắc với học sinh, giúp các em hiểu quyền lựa chọn, trách nhiệm và vai trò của mình trong môi trường học tập, tránh áp đặt cứng nhắc chỉ để kiểm soát hành vi.

Bên cạnh đó, cần phối hợp chặt chẽ với gia đình. Nhà trường nên tổ chức các buổi sinh hoạt phụ huynh để thống nhất quy tắc ứng xử, tạo sự đồng thuận trong phương pháp giáo dục. Ban giám hiệu làm gương, giáo viên triển khai, phụ huynh tiếp nhận và ủng hộ. 

Tuy nhiên, việc triển khai trong thực tế gặp không ít khó khăn. Theo bà Thúy, lâu nay nhiều giáo viên và phụ huynh đã quen với việc trừng phạt, cho rằng phải phạt trẻ mới ngoan. Tại nhiều trường, giám thị hay sao đỏ đôi khi lạm quyền, phạt học sinh với thái độ bề trên. Nhận thức này không dễ thay đổi, đòi hỏi thời gian và quá trình từ ban giám hiệu, giáo viên đến phụ huynh.

Thứ hai là yêu cầu về thời gian, sự kiên nhẫn và khả năng kiểm soát cảm xúc. Nhiều giáo viên tâm huyết muốn áp dụng cách yêu thương, gần gũi học trò nhưng gặp áp lực quản lý, hành chính, công việc bận hay kỳ vọng phụ huynh muốn con “ngoan ngay”. Bà Thúy nhấn mạnh, cần giảm áp lực cho giáo viên, cởi trói khỏi các công việc hành chính, đồng thời tạo điều kiện cho họ tham gia các khóa tập huấn kỹ năng điều hòa cảm xúc, giao tiếp tích cực với học trò.

Khi được áp dụng đồng bộ, phương pháp này mang lại lợi ích rõ rệt. Học sinh cảm thấy an toàn, được yêu thương, tôn trọng, từ đó giảm thiểu hành vi sai, tăng hợp tác và yêu thích học tập. Giáo viên vì vậy cũng dạy “nhàn” hơn, không phải căng thẳng đương đầu với các hành vi chống đối hay quậy phá.

Cùng quan điểm này, chuyên gia tâm lý Phương Hoài Nga cho rằng, môi trường phát triển thuận lợi luôn đi kèm cảm giác an toàn. Khi trẻ cảm thấy được chào đón và thuộc về, chúng gắn bó hơn với việc học và con người xung quanh. Nhờ đó, nguy cơ mất động lực, bạo lực hay bỏ học ở trẻ giảm đi đáng kể.

Theo Tiến sĩ Trần Kiều Như, chuyên nghiên cứu gia đình và trẻ em, việc đặt ra kỷ luật hay bỏ qua những lỗi nhỏ không phải yếu tố quyết định. Cốt lõi là giao tiếp giữa giáo viên và học sinh cần có sự ấm áp, động viên, công bằng. Khi trẻ gặp vấn đề, giáo viên cùng trẻ giải quyết một cách thấu hiểu, tôn trọng. Ngay trong một trường, phản ứng của học sinh khác hẳn tùy cách giáo viên giao tiếp: Căng thẳng hay khích lệ.

Bà lưu ý, các trường cần linh hoạt trong áp dụng, phù hợp với tâm lý lứa tuổi, bối cảnh và điều kiện cụ thể. Trường quốc tế với ít học sinh và nhiều giáo viên, có bộ phận tâm lý hỗ trợ, thuận lợi hơn trong việc giảm hình thức kỷ luật, tăng các tương tác tích cực. Ngược lại, trường công với sĩ số đông, giáo viên ít và kiêm nhiệm nhiều việc dễ gặp nhiều thách thức hơn.

Theo các chuyên gia, điểm then chốt là áp dụng phương pháp giáo dục yêu thương, tích cực là xuất phát từ tình yêu thương, mong muốn nâng đỡ trẻ tiến bộ cả về trí tuệ và tinh thần. Khi được áp dụng đúng, phương pháp này giúp học sinh tự tin, hợp tác, giảm hành vi tiêu cực, đồng thời giáo viên và phụ huynh cùng cảm nhận hiệu quả tích cực, tạo ra môi trường học tập hạnh phúc và phát triển bền vững.