Tăng chiều cao người Việt như thế nào?

Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị “Về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân” đặt mục tiêu nâng thể lực, trí lực, tầm vóc và tuổi thọ khỏe mạnh của người Việt. Đến năm 2030, tăng chiều cao trung bình của trẻ em và thanh thiếu niên 1-18 tuổi thêm tối thiểu 1,5 cm. Tuổi thọ trung bình đạt 75,5 tuổi, trong đó số năm sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm.

Trong bài viết này, tôi muốn bàn về mục tiêu tăng chiều cao của thanh niên Việt Nam. Có thể nói chiều cao của thanh niên là một trong các chỉ số tổng quát nhất đánh giá sức khỏe nòi giống.

Chiều cao gắn liền với thể lực, với năng suất lao động. Một ví dụ nhỏ không phản ánh toàn bộ vấn đề nhưng dễ cho chúng ta hình dung: Đó là cứ nhìn cái bay trát vữa của thợ xây bên Tây to “khổng lồ” so với cái bay trát vữa bé tẹo của thợ Việt Nam thì sẽ thấy vấn đề. Nhiều phương tiện, thiết bị công nghiệp, xây dựng nhập từ phương Tây về thợ Việt Nam khó sử dụng vì tầm vóc quá nhỏ bé.

Trong thể thao tầm vóc nhỏ bé khiến vận động viên thua thiệt về thành tích. Trong cuộc sống hiện đại, những người có tầm vóc to cao hơn thường có lợi thế nhất định, không phải tự nhiên mà nhiều thông báo tuyển dụng thường kèm theo yêu cầu về chiều cao, ngoại hình… Tất nhiên là luôn có ngoại lệ, nhưng ở đây tôi chỉ nói về bối cảnh chung.

Điều gì quyết định đến chiều cao của một con người?

Trước hết là bộ gen di truyền. Thật vậy, từ thời xa xưa, con người đã phải chống chọi với sự khắc nghiệt của khí hậu, nên dần có sự chọn lọc tự nhiên để sinh tồn. Ở phương Bắc khí hậu lạnh, con người có xu hướng to hơn để giữ nhiệt, còn phương Nam khí hậu nóng bức, con người có xu hướng nhỏ hơn để dễ thoát nhiệt vì ta biết diện tích da trên trọng lượng có tỷ lệ nghịch. Người càng nhỏ thì tỷ lệ diện tích da càng lớn, càng dễ thoát nhiệt và ngược lại.

Gen di truyền là cái gốc quyết định chiều cao. Tuy nhiên trong cùng chủng tộc thì vẫn có gia đình cao, gia đình thấp do sự khác biệt chút ít về gen di truyền và đây cũng chỉ là “tiềm năng”, chiều cao thật sự của một người khi trưởng thành còn bị ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố khác. Tìm hiểu và khắc phục các nguyên nhân ảnh hưởng đến chiều cao sẽ cho phép con người đạt tối đa chiều cao mà bộ gen đã cho phép.

Dinh dưỡng có ảnh hưởng lớn nhất đến phát triển chiều cao, vì mô xương có thành phần từ protein, nên cơ thể cần rất nhiều protein để phát triển chiều cao. Từ mô xương này các tế bào hấp thu canxi để tạo thành xương hoàn chỉnh. Rồi để chuyển hóa các canxi này suôn sẻ thì lại cần vitamin D và nhiều vi chất khác nữa. Như vậy nếu thiếu dinh dưỡng chắc chắn không thể phát triển chiều cao.

Tiếp nữa việc phát triển chiều cao hầu như chỉ diễn ra vào mấy giai đoạn của một đời người, giai đoạn 1.000 ngày đầu đời (9 tháng mang thai và hai năm đầu đời), giai đoạn tiền học đường và dậy thì. Trong đó quan trọng nhất là giai đoạn người mẹ mang thai và 2 năm đầu tiên của con. Một người mẹ sinh con nhẹ cân, con 2 năm đầu tiên bị suy dinh dưỡng thì đứa trẻ đó khả năng cao sẽ thấp còi, cho dù bố mẹ có cao đi chăng nữa. Và ngược lại, ta thấy có những ông bố bà mẹ tuy thấp mà con lại cao hơn nhiều do sau này các con được nuôi dưỡng tốt hơn.

Việc phát triển của trẻ trong 2 năm đầu tiên ngoài việc ăn uống đủ chất còn phải giữ vệ sinh, không ốm vặt. Nếu trẻ thường xuyên bị bệnh thì dù nuôi dưỡng tốt cũng không hấp thu được và sẽ ảnh hưởng đến chiều cao.

Người ta đã có phép tính ước lượng như sau: lấy chiều cao của trẻ 2 tuổi nhân với 2 sẽ ra chiều cao của trẻ khi trưởng thành.

Yếu tố tiếp theo ảnh hưởng đến chiều cao là hoạt động thể lực. Hoạt động thể lực vừa phải sẽ kích thích các đầu xương phát triển. Tuy nhiên chú ý không nên cực đoan mà ép trẻ tập quá nhiều, sẽ có tác dụng ngược lại. Tập luyện quá sức sẽ sớm phát triển cơ bắp và cốt hóa sớm các đầu sụn, kết thúc tăng trưởng chiều cao. Điều này ta cũng thấy ở những trẻ phải tham gia lao động sớm, sẽ không tăng chiều cao được như trẻ khác.

Tiếp nữa trẻ cần ngủ đủ giấc, vì trong giấc ngủ trẻ tiết ra hormone giúp tăng trưởng chiều cao. Cũng như vậy, trẻ cần có những giờ ngoại khóa chơi đùa dưới ánh sáng mặt trời để cơ thể tổng hợp vitamin D.

Dựa trên những phân tích khoa học trên, ta thấy để phát triển chiều cao cho thanh niên Việt Nam thì cần quan tâm những vấn đề sau.

Trước hết là về bộ gen, chúng ta còn khả năng phát triển chiều cao hay không? Câu trả lời là còn. Theo một số nghiên cứu công bố năm 2024, chiều cao trung bình của các nước châu Á là 170,5cm (nam) và 157,2cm (nữ). Thanh niên Việt Nam hiện nay có chiều cao trung bình của nam đạt 168,1cm, trong khi nữ là 156,2cm, như vậy còn dư địa để phát triển chiều cao.

Việc tiếp theo là tập trung dinh dưỡng tốt cho các bà mẹ và trẻ em. Các bà mẹ cần ăn uống đủ chất, đủ protein và các vi chất, nhất là sắt và kẽm. Bà mẹ cần được khám thai định kỳ để sớm phát hiện các chậm phát triển của thai và can thiệp kịp thời. Thai nhi phát triển tốt, sinh đủ cân nặng là cơ sở rất tốt cho giai đoạn sau.

Ngoại trừ trường hợp bất khả kháng, trẻ em cần được nuôi bằng sữa mẹ trong những tháng đầu. Khi đến giai đoạn trẻ ăn dặm và trên 1 tuổi cần chú ý đảm bảo đủ lượng chất đạm từ thịt, cá, tôm để cung cấp đủ protein cho trẻ. Với những bà mẹ không đủ sữa thì cần mạnh dạn cho trẻ uống sữa công thức, tuy không tốt bằng sữa mẹ nhưng sữa công thức cũng rất tốt cho trẻ vì protein trong sữa là dễ hấp thu nhất. Khi trẻ lớn hơn cũng nên thường xuyên cho trẻ uống sữa bổ sung.

Cha mẹ cần chú ý cho trẻ tiêm chủng đầy đủ và giữ vệ sinh, tránh bị bệnh vì mỗi lần trẻ bệnh là một lần ảnh hưởng phát triển chiều cao.

Trẻ ở độ tuổi tiền học đường và tuổi dậy thì cần tiếp tục chế độ dinh dưỡng tốt, có đủ chất đạm động vật, hạn chế chất ngọt và chất béo, dễ gây béo phì. Ở độ tuổi này ngoài dinh dưỡng ra còn cần chú ý cho trẻ ngủ đủ giấc và sinh hoạt thể thao ngoài trời đủ thời gian.

Ngoài ra, để đạt được con số trung bình chiều cao của cả nước tăng thêm 1,5 cm trong 5 năm tới, cần chú ý sự khác biệt về vùng miền. Số đông trẻ em ở thành thị thời gian gần đây đã được đảm bảo tốt về dinh dưỡng để phát triển chiều cao, thậm chí nhiều em béo phì.

Chúng ta cần tập trung triển khai chăm sóc thai phụ ở vùng sâu vùng xa, vùng núi cao, giảm tỷ lệ trẻ sinh nhẹ cân. Chăm sóc trẻ tốt, tránh các bệnh những năm đầu đời và tiếp tục cải thiện dinh dưỡng cho các cháu. Mục tiêu tăng chiều cao trung bình cho thanh niên Việt Nam thêm 1,5 cm trong 5 – 6 năm và cao hơn nữa trong thời gian tới tuy khá thách thức nhưng khả thi nếu chúng ta triển khai đồng bộ các giải pháp, phối hợp giữa y tế, giáo dục và chính quyền.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!