Tan hoang những vườn hoa ngập lũ

Những ngày cuối tháng 11, thay vì bước vào vụ hoa nhộn nhịp nhất, nông dân Nam Trung bộ thở dài nhìn các vườn mai, cúc trơ trụi sau bão lũ.

MAI CƯỜI, NGƯỜI KHÓC

Nhắc đến mai tết, người chơi cả nước đều biết đến thương hiệu "mai Bình Định". Toàn tỉnh Bình Định cũ (nay thuộc tỉnh Gia Lai) có hơn 400 ha trồng mai, mỗi năm mang lại doanh thu hàng trăm tỉ đồng. Riêng TX.An Nhơn cũ, được mệnh danh "thủ phủ mai vàng miền Trung", với gần 350 ha mai. Vụ Tết Ất Tỵ 2025, người dân An Nhơn bán được 281.884 chậu, thu hơn 140,9 tỉ đồng. Thế nhưng mùa hoa năm nay đã nhuốm một màu xám xịt. Sau Bão Kalmaegi (Bão số 13) và lũ lịch sử, mai bung hoa sớm, cháy lá, trụi cành. Nhiều nhà vườn chỉ biết đứng nhìn mà thở dài.

Trong khu vườn ở thôn Nhơn Thuận (P.An Nhơn Bắc, Gia Lai; trước đây thuộc TX.An Nhơn, Bình Định), ông Đặng Minh Hải (45 tuổi) đứng lặng trước hàng ngàn gốc mai hư hỏng. Suốt 10 năm gắn bó với nghề, ông nói chưa bao giờ gặp cảnh tượng thê thảm như thế. Trong 3.500 gốc mai của ông, có đến 3.000 gốc bị cháy lá hoặc chết kiệt. "Bão số 13 năm nay lạ lắm, gần như không mưa. Gió quật mạnh làm lá mai chà xát vào nhau đến cháy vàng, khô quắt", ông Hải nhớ lại.

Sau bão, ông dồn hết công sức hồi sức cho những cây còn sót, hy vọng kịp vụ tết. Tuy nhiên, đúng lúc mọi thứ vừa tạm ổn thì trận lũ giữa tháng 11 ập đến, nhấn chìm toàn bộ vườn mai. Mai không chết, nhưng nước lên cao khiến cây kết nụ sớm. "Chỉ 10 ngày nữa là nở. Vậy là vụ tết này coi như bỏ", ông Hải nghẹn lời.

Mọi năm, ông bán được 200 - 300 chậu mai, đủ để trang trải chi phí nhân công, phân bón, rồi dành ít tiền để gia đình đón tết. Năm nay, ông mất trắng hơn 100 triệu đồng chi phí đầu tư, chưa kể tiền thuê đất, điện nước.

Cách đó không xa, ông Trương Hồng Vinh (61 tuổi) cũng rơi vào cảnh tương tự. 3.000 gốc mai chuẩn bị cho Tết Nguyên đán năm nay đã đồng loạt bung nụ sớm. Hơn 30 năm làm nghề, ông chưa bao giờ chứng kiến cảnh thiên tai kép tàn phá khủng khiếp đến vậy. "Đầu tháng 12 mới đến thời điểm bứt lá. Vậy mà tháng 9 bão đã bứt hộ rồi. Không tốn công, nhưng hoa nở sớm thì cũng thành công cốc", ông Vinh cười mà như mếu.

Với người trồng mai, thu nhập cả năm phụ thuộc gần như hoàn toàn vào vụ tết. Trước bão, người dân phải đưa mai đi tránh. Sau bão, họ lại hối hả chăm mai. Rồi đến lũ, họ lại hì hục chuyển mai lên nơi cao. Nhưng chuỗi thiên tai bất thường năm nay đã bóp nghẹt mọi nỗ lực. Những vườn mai lừng danh từng cung ứng cho thị trường cả nước giờ thất thu nặng nề. Nhiều hộ mất vốn, không thể tái đầu tư vụ mới.

LÀM THUÊ KIẾM TẾT

Không chỉ người trồng mai, vùng trồng hoa cúc tại thôn Bình Lâm (xã Tuy Phước Đông, Gia Lai; thuộc H.Tuy Phước, Bình Định cũ) cũng chìm trong ngổn ngang. Làng hoa có hơn 200 hộ với 7 ha đất, tạo việc làm cho hơn 1.000 lao động. Năm nào người dân cũng kỳ vọng vào vụ cúc dịp tết, nhưng năm nay hy vọng ấy bị cuốn trôi chỉ sau vài ngày mưa bão.

Ngồi bên đống hoa cúc vừa phải nhổ bỏ vì thối rễ, ông Nguyễn Hạn (56 tuổi) không giấu được nỗi nghẹn ngào. Tháng 6, ông xuống giống 700 chậu cúc trên khu đất thuê rộng 800 m² với giá 5 triệu đồng. Ông đầu tư thêm 1,2 triệu đồng tiền điện mỗi tháng để thắp đèn kích thích tăng trưởng, mua nợ 40 triệu đồng tiền phân thuốc theo thỏa thuận "bán được hoa rồi trả".

Bão Kalmaegi tràn qua, xé rách lá, nhổ bật từng chậu cúc. Ông Hạn dựng lại từng gốc, xịt thuốc dưỡng, cố cứu. Vài ngày sau, vườn hoa đã hồi phục phần nào nhưng cơn lũ lịch sử lại nhấn chìm tất cả. "Ngâm trong nước lũ 4 ngày 4 đêm thì còn gì nữa", ông Hạn nói.

Khi nước rút, ông phải thuê người nhổ bỏ gần như toàn bộ vườn cúc chăm bẵm suốt 3 tháng, thiệt hại hơn 150 triệu đồng. "Đóng cửa vườn, ra ngoài làm thuê kiếm ít tiền tiêu tết. Nợ đại lý để đó, qua năm trồng lại rồi tính. Biết làm sao giờ", ông Hạn thở dài.

CÚC NINH GIANG "THẤT THỦ"

Không khí u buồn ấy càng đậm đặc hơn ở vùng "thủ phủ hoa cúc Ninh Giang" thuộc P.Hòa Thắng, tỉnh Khánh Hòa (trước đây thuộc P.Ninh Giang, TX.Ninh Hòa cũ). Đây là làng nghề truyền thống được công nhận từ năm 2016, sở hữu nhãn hiệu tập thể "Hoa cúc Ninh Giang" từ năm 2017. Cúc Ninh Giang vốn nổi tiếng bởi màu hoa tươi sáng, bông to, lâu tàn, bộ lá xanh mướt, biểu tượng của sung túc đoàn viên.

Vụ Tết Ất Tỵ 2025, làng hoa cúc Ninh Giang cung ứng ra thị trường khoảng 30.000 chậu. Dựa vào đà thắng lợi đó, người dân tiếp tục đầu tư cho vụ Tết Bính Ngọ 2026 với nhiều kỳ vọng, nhưng lũ cuối tháng 11 đã cuốn phăng tất cả. Hàng ngàn chậu hoa sắp đến thời kỳ vào nụ giờ chìm trong bùn non.

Tại tổ dân phố Phú Thạnh (P.Hòa Thắng), nơi được xem là "vựa hoa" của vùng Ninh Giang, cảnh tượng càng tan hoang. Sáng 30.11, anh Nguyễn Phú Tiên dẫn chúng tôi lội vào khu vườn trũng thấp, bùn non bám chặt dưới chân. Trước mắt không phải những luống hoa xanh mướt quen thuộc, mà là bãi đất ngổn ngang. 500 chậu cúc đại đóa và pha lê, niềm hy vọng của cả gia đình, giờ rũ rượi, thối rễ, nằm chỏng chơ. "Gần 20 năm làm nghề rồi, chưa khi nào thấy lụt lớn như vầy. Mưa gió thường niên thì chịu được, chứ kiểu này thì bó tay", anh Tiên nghèn nghẹn.

Mỗi vụ hoa, anh Tiên đầu tư gần 50 triệu đồng, chăm bẵm suốt từ tháng 6. Nếu thuận lợi, vụ này anh có thể bán được 130 - 140 triệu đồng nhưng lũ đã "đánh gục" tất cả. "Chỉ còn 10 ngày nữa là đóng nụ, giai đoạn quyết định. Vậy mà nước ngâm mấy ngày liền, cây đứt hơi hết rồi…", anh Tiên bỏ lửng câu nói.

Cách đó không xa, anh Nguyễn Văn Tảo còn thiệt hại nặng hơn. 900 chậu cúc pha lê, dự kiến mang về hơn 200 triệu đồng, giờ chỉ còn đống lá úa vàng. Ngồi bệt xuống vệ đường, anh kể: "Ở mặt tiền QL1 thì còn đỡ, chứ vùng trũng như tụi tôi thì coi như sạch sành sanh. 6 hộ ở khu này đều mất trắng".

Điều trớ trêu là ngay cả việc dọn dẹp để chuẩn bị trồng rau màu khác, bà con cũng không dám làm mà phải giữ nguyên hiện trạng để chờ chính quyền xuống kiểm đếm. "Dọn sạch rồi ai tin mình thiệt hại bao nhiêu? Đành để vậy, chờ hỗ trợ. Chứ trồng lại thì ra giêng hoa mới nở, ai mà mua", anh Tảo nói, đầu lắc buồn bã.

KHẨN TRƯƠNG RÀ SOÁT, HỖ TRỢ

Trao đổi về tình hình thiệt hại, ông Trịnh Xuân Thanh, Phó chủ tịch UBND P.Hòa Thắng, cho biết địa phương đang khẩn trương rà soát. Ngay sau khi nước rút, phường đã cử cán bộ xuống từng tổ dân phố để ghi nhận. Người dân kê khai thiệt hại, phường xác minh thực tế, lập báo cáo gửi Sở NN-MT để trình UBND tỉnh Khánh Hòa xem xét hỗ trợ.

Còn ông Nguyễn Anh Dũng, Chủ tịch P.An Nhơn Bắc, cho biết sau đợt bão lũ vừa qua, trên địa bàn có khoảng 120.000 cây mai bị ảnh hưởng, hư hại ở nhiều mức độ. "Chúng tôi cũng kiến nghị tỉnh làm việc với các ngân hàng để có chính sách giãn nợ, khoanh nợ, đồng thời mở ra các gói vay vốn ưu đãi, giúp bà con có nguồn lực khôi phục vườn mai, sớm gượng dậy sau thiên tai", ông Dũng nói.

P.An Nhơn Đông có hơn 2.400 hộ canh tác gần 100 ha mai, nhưng đợt bão và lũ vừa qua đã gây thiệt hại đặc biệt nặng. Khoảng 726.450 chậu mai bị ảnh hưởng, nhiều cây cháy lá, nở sớm sau bão và tiếp tục hư hại do ngập lũ. Ông Mai Xuân Tiến, Chủ tịch UBND phường, cho biết địa phương đã kiến nghị tỉnh sớm có chính sách hỗ trợ để người dân kịp phục hồi sản xuất.

Tại xã Tuy Phước Đông, ông Dương Minh Tân, Chủ tịch UBND xã, cho hay Bình Lâm là làng hoa nổi tiếng của Bình Định, thế nhưng "đòn kép" thiên tai liên tiếp đã khiến làng hoa này thiệt hại nặng nề, nhiều hộ dân rơi vào cảnh điêu đứng. Chính quyền đã thống kê thiệt hại, hồ sơ đã được gửi lên cấp thẩm quyền để xem xét, bố trí chính sách hỗ trợ theo quy định chung, với mong muốn bà con sớm ổn định lại sản xuất, không để nghề truyền thống bị mai một sau biến cố.