Tái cấu trúc không gian công nghiệp từ hợp nhất ba tỉnh, thành để TP.HCM thay áo mới

Việc sáp nhập TP.HCM với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu thành một thực thể hành chính - kinh tế duy nhất đang mở ra cơ hội chưa từng có để tái cấu trúc không gian phát triển thành phố.

Đây không đơn thuần là một sự thay đổi về địa giới hành chính, mà là một bước đi chiến lược để hình thành một trung tâm công nghiệp - dịch vụ có sức cạnh tranh khu vực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương và quốc gia trong bối cảnh mới.

TP.HCM sau sáp nhập có quy mô GRDP hơn 2,5 triệu tỉ đồng (tương đương hơn 100 tỉ USD), chiếm gần 1/4 GDP cả nước. Những con số này không chỉ nói lên sức mạnh kinh tế của từng địa phương trước sáp nhập, mà quan trọng hơn, phản ánh tiềm năng cộng hưởng khi ba "cực tăng trưởng" được kết nối. 

Nhận diện điểm nghẽn cần tháo gỡ 

Vì vậy nếu được quy hoạch và vận hành hợp lý, cấu trúc "kiềng ba chân" này sẽ tạo nên chuỗi sản xuất - dịch vụ vững chắc, tạo ra giá trị gia tăng mới, mở rộng không gian phát triển để đưa thành phố trở thành một siêu đô thị công nghiệp xanh hiện đại trong khu vực.

Để tăng sức cộng hưởng, tăng hiệu quả đầu tư công, giảm chồng chéo quy hoạch và đồng bộ hạ tầng, hành chính, chính sách, cấu trúc "kiềng ba chân" phải tận dụng được triệt để lợi thế sẵn có của ba địa phương trước đây. 

Đồng thời tạo mạng lưới liên kết chặt chẽ, bổ trợ lẫn nhau khi trở thành một thực thể thống nhất, phân vai chức năng rõ ràng không gian công nghiệp, tháo gỡ các điểm nghẽn giữa các công đoạn của chuỗi giá trị trong nước.

Trước khi hợp nhất, trung tâm thành phố (TP.HCM cũ) đang bị quá tải hạ tầng giao thông, thiếu không gian mở rộng sản xuất, quy hoạch các khu công nghiệp phân tán. 

Trong khi đó, khu vực phía bắc thành phố (tiền thân là tỉnh Bình Dương) chịu áp lực lớn về hạ tầng xã hội, phụ thuộc nhiều vào đầu tư nước ngoài, giá trị gia tăng thấp do tập trung chủ yếu vào hoạt động gia công và các ngành công nghiệp thâm dụng lao động như dệt may, da giày, đồ gỗ...

Bà Rịa - Vũng Tàu theo đánh giá trước đây tuy là trung tâm về logistics cảng biển, năng lượng và du lịch nhưng lại thiếu kết nối với hoạt động sản xuất trong tỉnh và các tỉnh lân cận.

Sau sáp nhập, thành phố được mở rộng không gian phát triển với các vùng chức năng được phân định rõ ràng, giảm chồng chéo, lãng phí nguồn lực và cạnh tranh không cần thiết. 

Nhờ đó nguồn lực được tập trung vào việc cải thiện kết nối hạ tầng giữa các vùng chức năng và giữa các công đoạn trong chuỗi giá trị, đa dạng hóa hoạt động sản xuất, dịch vụ để mang lại giá trị gia tăng mới.

Kết nối ba vùng chức năng tạo thế kiềng ba chân

Phía bắc thành phố (tiền thân là tỉnh Bình Dương) sẽ tiếp tục là động lực công nghiệp với định hướng trở thành trung tâm sản xuất của thành phố, hình thành các cụm liên kết ngành - là sự liên kết chặt chẽ giữa các doanh nghiệp sản xuất, các cơ sở đào tạo, nghiên cứu trong lĩnh vực thời trang, đồ nội thất, cơ khí chính xác, và công nghiệp hỗ trợ. 

Vì thế các khu công nghiệp hiện hữu cần đổi mới theo mô hình kinh tế tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, để trở thành các khu công nghiệp xanh, thông minh.

Khu vực ven biển (tiền thân là tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) được quy hoạch trở thành trung tâm logistics cảng biển, năng lượng và du lịch, kết nối và liên thông trực tiếp với các khu công nghiệp phía bắc, tạo thuận lợi cho việc lưu thông hàng hóa và kết nối chuỗi giá trị toàn cầu.

Đặc biệt, các cảng biển cần tăng cường kết nối với các khu công nghiệp phía bắc nhờ có mạng lưới logistics vận hành hiệu quả, cắt giảm tối đa chi phí logistics cho doanh nghiệp, đồng thời giảm áp lực lưu thông hàng hóa trong khu vực trung tâm.

Khu vực trung tâm (TP.HCM cũ) sẽ giữ vai trò trung tâm dịch vụ thương mại, tài chính, đổi mới sáng tạo và điều phối. Các khu công nghiệp tại đây cần được chuyển đổi chức năng sang R&D, thiết kế sản phẩm, chuyển giao công nghệ, kết nối chặt chẽ với vùng sản xuất ở phía bắc để hình thành chuỗi giá trị trong nước hoàn chỉnh. 

Để nối dài chuỗi giá trị cho các ngành sản xuất truyền thống, như dệt may, da giày, thực phẩm, đồ gỗ… trung tâm thành phố phải tăng cường các dịch vụ hỗ trợ về thời trang, thương mại, đổi mới sáng tạo mang tầm khu vực và thế giới để đưa thành phố trở thành trung tâm thời trang, ẩm thực trong khu vực.