Sự trỗi dậy của Israel và cái giá phải trả

Kể từ khi Hamas mở màn cuộc chiến tại Gaza hai năm trước, Israel chưa bao giờ mạnh mẽ hơn lúc này, nhưng sức mạnh đó đi kèm cái giá của sự cô lập.

Hiếm khi trong lịch sử hiện đại, Israel lại lộ rõ sự tổn thương như ngày 7/10/2023. Ngày hôm đó, hàng nghìn tay súng Phong trào Hamas cùng một số nhóm vũ trang đồng minh bất ngờ tấn công vào miền Nam Israel, khiến 1.200 người thiệt mạng và 251 người bị bắt làm con tin.

Ngày 8/10/2023, chính phủ Israel đã phát động chiến dịch tấn công vào Dải Gaza và bắt đầu những ngày tháng kinh hoàng đối với người Palestine ở vùng đất này.

Hai năm kể từ đó đến nay, Israel trỗi dậy mạnh mẽ hơn bao giờ hết khi chủ động mở rộng 7 mặt trận tấn công, nhưng cũng dễ bị cô lập hơn bao giờ hết.

Người thân đến thăm mộ các thành viên trong gia đình bị Hamas sát hại vào ngày 7/10/2023. Ảnh: Washington Post.

Mạnh mẽ nhưng "cô đơn" hơn

Chỉ 2 tháng sau khi Israel phát động chiến dịch tấn công, vào tháng 10/2024, Israel đã bí mật phá hủy hầu hết hệ thống phòng không của Cộng hòa Hồi giáo Iran, mở đường cho chiến dịch ném bom tháng 6 năm sau. Chiến dịch này kết thúc sau khi Mỹ tiến hành các đợt oanh tạc nhằm vào cơ sở hạt nhân của Iran.

Tại Syria, Tổng thống Bashar al-Assad - một đối thủ lâu năm của Israel - cũng gục ngã. Tháng 12/2024, ông chạy sang Nga khi lực lượng nổi dậy do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn tiến vào Damascus.

Trong thời điểm đó, Iran và Hezbollah không thể đưa quân ứng cứu, khiến chế độ Assad sụp đổ hoàn toàn. Hiện nay, chỉ còn phiến quân Houthi ở Yemen vẫn là mối đe dọa đáng kể trong khu vực.

Còn Hamas, sau hai năm chiến sự, giờ chỉ còn là một lực lượng kiệt quệ. Bị bao vây trong thành phố Gaza, nhóm này buộc phải chấp nhận đàm phán theo các điều kiện đầu hàng của Israel - bao gồm giải giáp vũ khí và từ bỏ vai trò trong chính quyền Palestine tương lai.

Chiến tranh đã khiến Israel tổn thất nặng nề, với 1.152 binh sĩ và nhân viên an ninh thiệt mạng. Phía Palestine chịu thương vong khủng khiếp hơn nhiều, ước tính 67.000 người chết do hỏa lực và không kích tập trung vào các khu dân cư, theo thống kê của chính quyền Gaza. Việc phong tỏa và hạn chế viện trợ nhân đạo càng khiến con số thương vong tiếp tục tăng.

Hai năm chiến sự gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng tại dải Gaza. Ảnh: Reuters.

Trên toàn cầu, cách Israel tiến hành chiến tranh cũng tác động tiêu cực đến uy tín nước này. Tại châu Âu, các cuộc biểu tình ủng hộ Palestine liên tiếp nổ ra, nhiều nơi vang lên khẩu hiệu ủng hộ Hamas.

Nhiều quốc gia hơn bao giờ hết, bao gồm cả Anh và Pháp, công nhận nhà nước Palestine, dù mục tiêu này dường như xa vời. Tâm lý chống Israel gia tăng ngay cả tại Mỹ: 59% người dân nay có cái nhìn tiêu cực với chính phủ Israel, so với 43% vào năm 2022.

Một phần ba dân số cho rằng Mỹ hỗ trợ Israel quá nhiều về quân sự, theo khảo sát mới của Pew Research Center. Sự ủng hộ Israel giảm mạnh ở giới trẻ và đảng Dân chủ, đồng thời chia rẽ cả đảng Cộng hòa, theo Washington Post.

Liên minh châu Âu (EU) - đối tác thương mại lớn nhất của Israel - cũng đã đề xuất áp dụng các biện pháp trừng phạt mới, trong đó có khả năng đình chỉ một phần thỏa thuận thương mại tự do với Tel Aviv, nếu được các nước thành viên thông qua.

Bên cạnh đó, một trong những mục tiêu chiến lược của Hamas là phá vỡ tiến trình bình thường hóa quan hệ giữa Israel và thế giới Ả Rập, đặc biệt là với Saudi Arabia đã phần nào đạt được, song chính Israel đôi khi lại làm tổn hại lợi ích của mình.

Vụ không kích ngày 9/9 nhằm vào mục tiêu Hamas tại Qatar đã khiến tiến trình hòa giải bị đình trệ và Tổng thống Mỹ Donald Trump tức giận, buộc Thủ tướng Benjamin Netanyahu phải công khai xin lỗi.

Tổng thống Mỹ Donald Trump buộc Thủ tướng Benjamin Netanyahu phải công khai xin lỗi - Ảnh: Nhà Trắng

Những vết sẹo sâu và ước vọng kết thúc

Chính những người dân Israel cũng nhận thấy xã hội đã thay đổi nhiều kể từ các vụ tấn công của Hamas hai năm trước. Hậu quả chiến tranh cũng để lại gánh nặng tâm lý nặng nề trong lòng người Israel.

Theo một cuộc khảo sát do Viện Dân chủ Israel công bố tuần trước, trước dịp kỷ niệm ngày 7/10, có 66% người Israel cho rằng đã đến lúc chấm dứt chiến tranh.

Ngày càng nhiều lính dự bị Israel từ chối tham chiến tại Gaza. Hàng nghìn người đã tuần hành ở Jerusalem và Tel Aviv để kêu gọi chấm dứt xung đột.

Dù trọng tâm của các cuộc biểu tình là tình cảnh các con tin Israel tại Gaza, thời gian gần đây ngày càng nhiều người bày tỏ lo ngại về tình hình nhân đạo ở Dải Gaza. Trong số này, có những người thật sự quan tâm đến nỗi đau của người Palestine, và cả những người lo ngại ảnh hưởng của điều đó đối với Israel và vị thế quốc tế của nước này.

Yonatan Shamriz - em trai của một nạn nhân bị Hamas bắt cóc, sau đó bị Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) bắn nhầm và thiệt mạng khi tìm cách trốn thoát khỏi nơi giam giữ. Ảnh: ABC News.

Dù triển vọng hòa bình xuất hiện, những người dân Israel như Yonatan cho rằng chương này trong lịch sử Israel đã để lại vết sẹo sâu.

“Hầu hết mọi người muốn thành lập ủy ban quốc gia điều tra sự kiện ngày 7/10, muốn bầu cử, muốn kết thúc chiến tranh và đưa các con tin trở về. Hai năm qua, chúng tôi chưa có được điều đó”, anh nói với ABC News.

So sánh thái độ của người Israel về cuộc xung đột 12 ngày gần đây với Iran cho thấy sự khác biệt. Trong cuộc chiến tháng 6, khi Israel tiến hành không kích vào các mục tiêu hạt nhân và quân sự Iran và phải hứng hàng trăm tên lửa trả đũa, nhiều người Israel cho rằng chiến dịch quân sự là hợp lý.

Iran thường được mô tả là “mối đe dọa tồn vong” cần phải đối phó, trong khi cuộc chiến tại Gaza bị nhìn nhận là kéo dài quá lâu.

Cuộc xung đột cũng ảnh hưởng đến di cư và tăng trưởng dân số của Israel. Số liệu trình Quốc hội Israel của Knesset cho thấy 82.700 người Israel rời khỏi nước này trong năm 2024, tăng 50% so với năm trước. Gần một nửa trong số đó sinh ra ở nước ngoài và từng nhập cư vào Israel.

Các con phố Jerusalem giờ yên ắng hơn nhiều so với trước ngày 7/10/2023. Du khách vẫn đến Thánh địa, nhưng số lượng không còn đông đảo như trước.

Eli Katz, một người đang thưởng thức bát hummus tại nhà hàng trên Jerusalem chia sẻ: “Chiến tranh cách chúng tôi 50 dặm, bom nổ, tòa nhà bị phá hủy… và tôi đang ngồi ăn tại một quán cà phê. Thật rối rắm, nhưng tôi nghĩ lúc này phần lớn mọi người muốn chiến tranh kết thúc”.

Tia hy vọng giữa đổ nát

Hai năm kể từ khi chương bi thảm nhất trong lịch sử Israel - Palestine bùng nổ, một tia hy vọng mong manh đang được thắp lên: Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất một lệnh ngừng bắn vĩnh viễn, mở đường cho hòa bình, hoặc ít nhất là sự chung sống lâu dài giữa hai bên.

Bản kế hoạch 20 điểm về chiến sự Gaza của ông Trump mang tới một hy vọng về sự chấm dứt xung đột. Ảnh: Reuters.

Tuy còn mơ hồ, thiếu chi tiết và mang thiên hướng rõ rệt về phía Israel, bản kế hoạch vẫn giành được sự ủng hộ quốc tế mạnh mẽ, có lẽ hơn bất kỳ sáng kiến hòa bình nào trong hai năm qua, theo CNA.

Nó buộc cả hai bên phải nhượng bộ đáng kể, đặc biệt là Hamas, với những điều khoản trừng phạt nếu vi phạm. Và trên hết, đây là bước tiến gần nhất trong hai năm qua hướng tới chấm dứt cuộc tàn sát vô nghĩa và thảm họa nhân đạo tại Gaza.

Dù còn nhiều trở ngại, kế hoạch của ông Trump lại nhận được sự hậu thuẫn đáng kể, đặc biệt từ các quốc gia Ả Rập và Hồi giáo khiến Hamas rơi vào thế chưa từng có.

Ngay cả các đồng minh lâu năm như Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ cũng chấp nhận ủng hộ, dù ban đầu phản đối việc Israel chỉnh sửa bản dự thảo vào phút chót. Song, trước tình hình Gaza kiệt quệ, sức ép quốc tế gia tăng và ảnh hưởng của ông Trump, họ đã miễn cưỡng đồng thuận và nhận ra rằng sẽ khó có cơ hội nào tốt hơn.

Dẫu còn nhiều khó khăn, lịch sử cho thấy ngay cả trong những cuộc xung đột tưởng chừng không thể hóa giải, hòa bình vẫn có thể nảy mầm khi lòng dũng cảm gặp được cơ hội.

Sự đồng thuận hiếm hoi của cộng đồng quốc tế, quyết tâm mới của ông Trump trong việc gây sức ép với cả Hamas và Israel, cùng sự kiệt quệ của hai bên, tất cả có thể mở ra cánh cửa ấy.