Sống bất an nơi nhà lún hơn nửa mét ở TP HCM

Căn hộ của bà Tuý, 69 tuổi, trên đường 2A, phường An Lạc (quận Bình Tân cũ) được xây năm 2015. Khi ấy bà Tuý đã cho đóng cọc móng sâu hơn 30 m để tránh sụt lún, nhưng nền đất yếu vẫn khiến công trình hạ dần. Những vết nứt nhỏ dọc tường giờ đã loang rộng; khe hở giữa nền và móng đủ cho chuột, rắn chui vào. Ba lần nâng nền, xi măng vẫn nứt, bà phải dùng gạch bịt tạm để ngăn nước và rác tràn vào.

Xung quanh, nhiều nhà cao tầng trong khu vực cũng rạn nứt, nghiêng tường, có nơi lệch tới 20 cm so với nhà bên cạnh. Không chỉ nhà dân, các nhà máy trong khu công nghiệp Tân Tạo cũng nứt tường, móng sụp - nằm giữa vùng được xác định là sụt lún nặng nhất TP HCM

Cách đó khoảng 15 km, ông Phước Tài, 61 tuổi, ở gần cầu Thanh Đa (quận Bình Thạnh cũ) cũng sống trong căn nhà võng nền, gạch men vỡ nát,tường xuất hiện hàng loạt vết nứt dài, đang ngày càng lan rộng.

Ông Tài nói đã nhiều lần thay nền gạch men nhưng chỉ sau một thời gian lại hư hỏng. Nhà ông nằm gần bờ kênh bị sụt lún từ giữa năm 2023, từng làm hư hại 13 căn hộ, nên cũng chịu ảnh hưởng.

Tháng 10/2024, khi triều cường đạt mức kỷ lục, phòng khách nhà ông ngập tới đầu gối. Năm nay, dù triều cường tương đương năm trước, mực nước vẫn cao hơn, dòng nước đục tràn vào phòng ngủ, bếp, buộc gia đình chờ nước rút để dọn bùn.

Nước thấm vào tường gây ẩm mốc, hư hại kéo dài. "Nền nhà lún dần, còn nước các năm gần đây lại tăng, khiến nhà ngập nặng hơn", ông nói. Theo ông, do nhà nằm trong hành lang quy hoạch xây kè kênh Thanh Đa, việc sửa chữa gặp khó khăn, phải chờ dự án triển khai.

Hộ bà Tuý và ông Tài nằm trong số năm khu vực chịu ảnh hưởng nặng nhất bởi sụt lún ở TP HCM, cùng với khu Nam Sài Gòn, Thảo Điền và Hiệp Bình Phước (TP Thủ Đức cũ).

Theo Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra Tài nguyên nước miền Nam, giai đoạn 2005-2017, TP HCM lún trung bình gần 2 cm mỗi năm, tổng cộng hơn 23 cm, với nhiều khu vực vượt 10 cm mỗi 10 năm. Phường An Lạc (Bình Tân) ghi nhận mức lún cao nhất - tới 81 cm, gấp ba lần trung bình toàn thành phố. Tổng diện tích bị hạ thấp địa chất toàn thành phố hiện ước tính 239 km2.

Ông Nguyễn Quốc Khánh, Chủ tịch phường An Lạc, cho biết khu vực này vốn là ruộng, đầm lầy có nền đất yếu; sụt lún gia tăng khiến nhiều nhà dân, công trình, khu công nghiệp bị nứt, đứt gãy tường; thậm chí một số trụ sở hành chính, lối đi trong chung cư cũng bị ảnh hưởng.

Để khắc phục, vài năm gần đây, nhiều hộ khi xây mới đã đóng cọc móng sâu hơn 30 m hoặc đầu tư kỹ thuật chống lún. "Phường cũng khoanh vùng các khu vực chịu ảnh hưởng nặng để theo dõi, xử lý kịp thời khi có sự cố," ông Khánh nói.

Theo số liệu của Hội Trắc địa Bản đồ TP HCM, từ vài điểm nhỏ bị biến dạng vào năm 2000, đến nay tình trạng sụt lún đã lan rộng khắp thành phố. Hiện tượng này ghi nhận tại nhiều quận, huyện cũ như 7, 8, 9, 11, 12, Bình Thạnh, Gò Vấp, Tân Phú, Bình Tân, Hóc Môn, Bình Chánh và Nhà Bè.

Nghiên cứu của các nhà khoa học Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore), NASA và Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ xác định TP HCM thuộc nhóm đô thị lún nhanh nhất thế giới do ba nguyên nhân chính. Thứ nhất, đặc điểm địa chất tự nhiên với nền đất yếu, dễ nén khiến khu vực dễ biến dạng; sự dao động mực nước ngầm theo mùa, triều cường và xâm nhập mặn cũng làm thay đổi cấu trúc đất.

Nguyên nhân thứ hai là khai thác nước ngầm quá mức, tạo khoảng rỗng trong lòng đất khiến bề mặt phía trên sụt lún dần. Cuối cùng, tốc độ đô thị hóa quá nhanh khiến đất tự nhiên bị phủ kín bởi nhựa đường, bê tông và công trình cao tầng; thiếu mảng xanh và hồ chứa nước làm nước mưa không thấm xuống bổ sung mạch ngầm, khiến đất co ngót và mất ổn định.

Đình Văn