Ẩn số trong chuyến công du châu Á đầu tiên của ông Trump

Chuyến công du châu Á sắp tới của ông Donald Trump có nhiều điều chưa biết, đặc biệt khi Tổng thống Mỹ chưa có chính sách đối ngoại đáng chú ý tại khu vực sau 10 tháng nắm quyền.

Tổng thống Mỹ Donald Trump dự kiến lên đường tới châu Á vào cuối tuần này.

AP nhận định chuyến đi này sẽ vạch ra tương lai của nền kinh tế toàn cầu, khi không rõ ông chủ Nhà Trắng có thể xoa dịu căng thẳng thương mại trong cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hay không. Một bước đi sai lầm có khả năng gây chấn động các ngành công nghiệp Mỹ vốn đã bị ảnh hưởng bởi mức thuế quan cao, làn sóng sa thải nhân viên chính phủ và chiến thuật “bên miệng hố chiến tranh”.

Chiến lược của ông Trump có lúc thành công có lúc thất bại. Hamas trả tự do cho các con tin Israel nhưng lệnh ngừng bắn vẫn còn mong manh khi các đòn tấn công của Israel đã cướp đi sinh mạng của 100 người Palestine kể từ hôm 13/10. Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc lúc căng thẳng lúc hạ nhiệt. Và xung đột Nga - Ukraine chưa có dấu hiệu chấm dứt bất chấp nỗ lực làm trung gian của Mỹ.

Nhà Trắng không thông báo chính thức về lịch trình hay thông tin chuyến đi của ông Trump. Hôm 20/10, ông Trump tiết lộ sẽ tới Malaysia, Nhật Bản và Hàn Quốc, nơi dự kiến gặp ông Tập. Bắc Kinh vẫn chưa xác nhận về cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo.

“Tôi có mối quan hệ rất tốt với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình”, ông Trump nói hôm 19/10. Vị tổng thống đề nghị giảm thuế quan nhưng “họ cũng phải đáp ứng một số điều kiện”, như mua đậu nành Mỹ, giảm dòng chảy fentanyl và chấm dứt hạn chế xuất khẩu đất hiếm.

Ông Trump tự tin hơn nữa vào ngày 20/10: “Chúng ta sẽ có một thỏa thuận tuyệt vời với Trung Quốc, một tin tuyệt vời cho toàn thế giới”.

Chuyến công du châu Á đầu tiên

Malaysia đăng cai tổ chức Hội nghị thượng đỉnh ASEAN năm 2025. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump tham gia đúng một lần hội nghị thường niên này, thậm chí còn bỏ lỡ hội nghị tổ chức trực tuyến trong đại dịch Covid-19.

Tuy nhiên, sự kiện năm nay là cơ hội để ông Trump nêu bật nỗ lực kiến tạo hòa bình, một trọng tâm trong chính sách đối ngoại nhiệm kỳ 2.

Thái Lan và Campuchia xung đột dọc biên giới mùa hè vừa qua, và ông Trump đe dọa sẽ ngừng thỏa thuận thương mại với hai nước nếu không ngừng giao tranh.

"Họ sẵn sàng ngồi lại và đàm phán để tránh gây thêm tổn thất kinh tế", Ja Ian Chong - giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore - cho biết.

Malaysia và Mỹ đang nỗ lực hướng tới mở rộng lệnh ngừng bắn. Ngoại trưởng Malaysia cho biết ông Trump "mong đợi" ký kết một thỏa thuận tại hội nghị thượng đỉnh.

Nhật Bản có nữ thủ tướng đầu tiên trong lịch sử hôm 21/10. Ảnh: Reuters.

Điểm dừng chân tiếp theo là Nhật Bản. Washington và Tokyo đã đạt thỏa thuận thương mại vào đầu năm, bao gồm cam kết đầu tư 550 tỷ USD vào các dự án của Mỹ. Nhật Bản đang trong thời điểm chuyển giao chính trị, với việc bà Sanae Takaichi được bầu làm nữ thủ tướng đầu tiên hôm 21/10.Bà Takaichi là học trò của cựu Thủ tướng Shinzo Abe. Ông Trump rất thân thiết với ông Abe trong nhiệm kỳ đầu tiên. Do đó, Michael Green - người từng làm việc tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ của Tổng thống George W. Bush - nhận định bà Takaichi “có tiềm năng cũng đảm nhiệm vai trò đó”.Hàn Quốc là chặng cuối cùng trong chuyến công du, khi ông Trump dự Hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương. Mỹ và Hàn Quốc đang đàm phán thương mại, song mức thuế quan hiện tại có nguy cơ làm suy yếu ngành công nghiệp ôtô của Seoul. Ngoài ra, Seoul phản đối yêu cầu lập một quỹ đầu tư trị giá 350 tỷ USD tương tự Nhật Bản.“Các cuộc đàm phán đang có tiến triển. Nhưng tôi không muốn nói trước bởi có một số khác biệt cơ bản về quỹ này cần được giải quyết”, Wendy Cutler - Phó chủ tịch cấp cao của Asia Society - cho biết. Bà cho biết đàm phán tới phút chót mới thành công không phải điều bất thường, nhưng lần này “có quá nhiều rủi ro”.Hàn Quốc cũng là địa điểm ông Trump và ông Tập dự kiến gặp nhau lần đầu tiên sau 6 năm. Căng thẳng giữa hai nước đã gia tăng trong những tuần gần đây, khi Trung Quốc thông báo hạn chế xuất khẩu khoáng sản đất hiếm và Mỹ đe dọa sẽ áp 100% thuế quan từ ngày 1/11.Rush Doshi, phụ trách chính sách Trung Quốc dưới thời Tổng thống Joe Biden, cho biết cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo có 3 kết quả tiềm năng - thỏa thuận, không thỏa thuận hoặc thảm họa. Vị chuyên gia cho rằng Trung Quốc có thêm đòn bẩy sau thông báo Mỹ dọa áp thêm thuế.“Trung Quốc cảm thấy họ đã hiểu được ông Trump. Họ cho rằng nếu cứ tiếp tục thúc đẩy điều này, ông ấy sẽ phải nhượng bộ”, ông Doshi nói.Những điểm chưa rõChỉ còn vài ngày nữa chuyến công du châu Á sẽ bắt đầu, nhưng chuyên gia nhận định sự mơ hồ quanh chuyến đi khá bất thường ngay cả đối với một vị tổng thống thích người khác phải đoán già đoán non về động thái tiếp theo.“Toàn bộ chuyến đi dường như rất bất định ngay từ đầu”, Bonnie Glaser - Giám đốc điều hành Quỹ German Marshall - cho biết.Đây là chuyến công du đầu tiên của ông Trump tới châu Á trong nhiệm kỳ 2. Mặc dù đã tiếp đón một số lãnh đạo khu vực tại Nhà Trắng, ông Trump vẫn chưa xây dựng được mối quan hệ nền tảng như ở các châu lục khác. Vị chính trị gia chủ yếu tiếp cận khu vực bằng cách điều chỉnh thuế quan và các hoạt động thương mại “không công bằng”, gây lo ngại cho những quốc gia phụ thuộc vào Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất thế giới.Phát ngôn viên tổng thống Anna Kelly cho biết ông Trump “sẽ tham gia các cuộc họp và sự kiện ở châu Á, mang lại nhiều thỏa thuận tuyệt vời cho đất nước chúng ta”. “Hãy theo dõi”, bà nói thêm. Hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung trong cuộc gặp năm 2019 tại Nhật Bản. Ảnh: Reuters. Ông Glaser dự đoán nhiều người sẽ đánh giá cao sự hiện diện của tổng thống Mỹ trong chuyến thăm tới, nhưng điều này chưa đủ để dập tắt những hoang mang lan rộng trong khu vực.Ông Trump đã tinh giản đội ngũ chính sách đối ngoại kể từ nhiệm kỳ đầu tiên, không dựa vào đội ngũ cố vấn thông thường tại Hội đồng An ninh Quốc gia mà chủ yếu xoay quanh nhóm cốt cán trung thành.Ông Green cho biết ông Trump chưa có chiến lược châu Á rõ ràng nào. “Mọi người đang chờ xem ông ấy sẽ đưa ra quyết định như thế nào”, ông nói.Trong khi đó, một số chuyên gia khác cho rằng cách tiếp cận hiện tại mang lại hiệu quả.Anthony Kim - nghiên cứu viên về các vấn đề kinh tế quốc tế tại Heritage Foundation - cho biết Nhật Bản và Hàn Quốc rất mong muốn hợp tác và củng cố quan hệ với chính quyền hiện tại. “Hai nước gửi thông điệp: Hãy ngồi lại, thảo luận về các chi tiết liên quan để đạt được thỏa thuận”, ông Kim nói.Đọc để hiểu rõ hơn lịch sử nước MỹMục Thế giới giới thiệu cuốn sách "Lẽ thường" - cuốn sách của tác giả Thomas Paine được xuất bản lần đầu vào năm 1776 và đã có vai trò quan trọng trong thời kỳ lập quốc của Mỹ. Cho đến hôm nay, cuốn sách vẫn còn nguyên giá trị lịch sử đối với những ai quan tâm đến lịch sử nước Mỹ.