Siêu tên lửa Soyuz-5 Nga động cơ mạnh nhất thế giới thách thức SpaceX, 'rung chuyển ngành vũ trụ toàn cầu'

Với động cơ RD-171MV mạnh nhất thế giới, tên lửa Soyuz-5 của Nga vừa hoàn tất thử nghiệm mặt đất, đánh dấu bước tiến công nghệ vượt bậc để độc lập không gian. Liệu ‘Tsar Rocket’ này có làm rung chuyển ngành vũ trụ toàn cầu khi cất cánh năm 2026?

Video: RT

Công nghệ tên lửa Soyuz-5: Bước tiến của Nga trong hành trình độc lập hóa không gian

Soyuz-5, (hay Irtysh), là tên lửa đẩy cỡ trung thế hệ mới của Nga, được phát triển để thay thế Zenit và Proton, đồng thời loại bỏ sự phụ thuộc vào công nghệ Ukraine sau xung đột địa chính trị. 

Dự án này không chỉ kế thừa di sản hàng không vũ trụ Liên Xô mà còn thể hiện nỗ lực hiện đại hóa sản xuất và chuỗi cung ứng nội địa. 

Bài phân tích sẽ làm rõ lịch sử phát triển, thông số kỹ thuật, động cơ, thử nghiệm, kế hoạch phóng và thách thức của Soyuz-5 trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, dựa trên các nguồn en.topwar.ru, tass.com, indiandefensenews.in, russianspaceweb.com, arstechnica.com, en.mehrnews.com...

Lịch sử phát triển

Soyuz-5 khởi động năm 2015, khi Nga phê duyệt dòng tên lửa mới thay thế Soyuz và Zenit giữa bối cảnh ngân sách bị cắt giảm. 

Năm 2016, khái niệm Sunkar được đề xuất, và RKK Energia bắt đầu thiết kế sơ bộ năm 2017, đặt tên chính thức Soyuz-5. 

Thiết kế hoàn tất năm 2021, chuyển sang thử nghiệm mặt đất. Năm 2020, Nga và Kazakhstan ký thỏa thuận liên doanh Baiterek, nâng cấp bệ phóng Zenit-M tại Baikonur thành ‘Nazarbayev Start’. 

Tuy nhiên, xung đột Nga-Ukraine khiến Kazakhstan do dự đầu tư năm 2023, gây nguy cơ trì hoãn. 

Dù vậy, RKTs Progress đẩy mạnh sản xuất, và tháng 3/2025, tầng đầu tiên của Soyuz-5 được thử nghiệm đốt cháy. 

Roscosmos dự kiến phóng thử vào tháng 12/2025, nhưng đến tháng 10/2025, lịch trình dời sang 2026 do phát triển chưa hoàn tất. 

Soyuz-5 sử dụng 100% linh kiện Nga, loại bỏ phụ thuộc vào Ukraine – nơi từng sản xuất Zenit qua Yuzhmash. 

Sau khi hợp tác chấm dứt năm 2022, Nga tấn công nhà máy Zenit vào tháng 11/2024, biến Soyuz-5 thành biểu tượng độc lập hóa không gian, với công nghệ dự kiến dùng cho tên lửa siêu nặng tại Vostochny.

Thông số kỹ thuật công nghệ và động cơ

Soyuz-5 là tên lửa hai hoặc ba tầng, dùng nhiên liệu kerosene và oxy lỏng, lấy cảm hứng từ Zenit-2 nhưng mở rộng bình nhiên liệu. 

Tên lửa cao 65,3 mét, đường kính 4,1 mét, khối lượng cất cánh 525 tấn, chở được 17 tấn lên quỹ đạo Trái Đất thấp (LEO). 

Vỏ bảo vệ tải trọng có đường kính 4,1 hoặc 5,2 mét, phù hợp cho tàu không người lái và quỹ đạo địa tĩnh với tầng trên Fregat-SBU.

Điểm nhấn là động cơ RD-171MV ở tầng đầu, cải tiến từ RD-171M (Zenit) và RD-170 (Energia). 

Với lực đẩy 800 tấn (246.000 mã lực), nặng 10 tấn, RD-171MV là động cơ lỏng mạnh nhất thế giới, vượt trội gấp ba lần động cơ tàu con thoi NASA. 

Được sản xuất bởi NPO Energomash, động cơ này tích hợp hệ thống điều khiển mới, loại bỏ linh kiện Ukraine. 

Tầng hai dùng hai động cơ RD-0124MS (bốn buồng), và tầng ba dùng Block DM hoặc Fregat-SBU.

Nga áp dụng công nghệ hiện đại như in 3D và thiết kế số hóa từ 2018, giúp tối ưu sản xuất và tránh trì hoãn như chương trình Angara.

Thử nghiệm và kế hoạch phóng

Thử nghiệm mặt đất bắt đầu năm 2021. Động cơ RD-171MV hoàn tất hơn 20 lần đốt cháy năm 2020, và đến tháng 6/2023, NPO Energomash lắp ráp mẫu đầu tiên cho thử nghiệm bay. 

Tháng 3/2025, tầng đầu được thử nghiệm đốt cháy tích hợp, và ngày 13/10/2025, Roscosmos công bố hoàn tất thử nghiệm tầng đầu tại Moscow, với RD-171MV hoạt động 160 giây, sẵn sàng cho thử nghiệm bay.

Lịch phóng ban đầu dự kiến tháng 12/2025 từ Baikonur (Site 45, Baiterek), nhưng dời sang 2026. Các chuyến bay demo tiếp theo dự kiến trước khi hoạt động đầy đủ năm 2028. 

Roscosmos đặt mục tiêu phóng 30 tên lửa/năm, gấp đôi hiện tại, và 1.000 tàu vũ trụ trong thập kỷ tới, bổ sung cho Soyuz-2 và Angara, đồng thời hỗ trợ phóng thương mại quốc tế.

Thách thức và so sánh

Soyuz-5 đối mặt nhiều thách thức: cắt giảm ngân sách 2015, nghi ngờ tính khả thi thương mại 2020, và rủi ro địa chính trị với Kazakhstan năm 2023. 

Xung đột Nga-Ukraine làm giảm tài trợ không gian, khiến Soyuz-5 chỉ dùng một lần, kém cạnh tranh so với Falcon 9 tái sử dụng của SpaceX. 

Thị trường phóng thương mại bị Mỹ thống trị cũng đặt câu hỏi về khả năng thu hút khách hàng.

So với Proton và Zenit, Soyuz-5 vượt trội với tải trọng 17 tấn (so với 6-7 tấn của Soyuz-2). Tuy nhiên, nó kém Soyuz-7 (Amur) – dự án tái sử dụng methane của Nga, dự kiến 2030. 

Trên thế giới, RD-171MV từng được dùng cho Atlas V, nhưng Mỹ đã chuyển sang BE-4. Châu Âu cũng gặp khó khăn do thiếu linh kiện Ukraine. 

Soyuz-5 là bước đệm cho tên lửa siêu nặng Nga (100 tấn LEO), nhưng cần chứng minh độ tin cậy để cạnh tranh với Falcon và Starship.

Soyuz-5 là bước tiến chiến lược của Nga, với động cơ RD-171MV và công nghệ hiện đại, giúp độc lập không gian và tăng nhịp độ phóng. Dù hoãn sang 2026, thành công thử nghiệm năm 2025 cho thấy tiềm năng. 

Tuy nhiên, để cạnh tranh toàn cầu, Nga cần vượt qua thách thức tài chính và địa chính trị, đồng thời chứng minh độ tin cậy của Soyuz-5 trước các đối thủ như SpaceX.