Sau ngập lụt lịch sử, chuyên gia nêu việc khẩn cấp cần làm

Hai nguy cơ lớn sau ngập lụt là thiếu thực phẩm sạch dẫn đến suy dinh dưỡng, mất nước và nguy cơ bùng phát các bệnh truyền nhiễm từ môi trường ô nhiễm.

Mỗi khi mưa lũ kéo dài, người dân ở nhiều vùng miền trên cả nước lại phải đối mặt với tình trạng ngập diện rộng, sinh hoạt đảo lộn, thiếu thực phẩm an toàn và nguy cơ bệnh tật tăng cao. Ảnh: Quỳnh Long Hải.

Mỗi khi mưa lũ kéo dài, hàng triệu người dân ở nhiều vùng miền trên cả nước lại phải đối mặt với tình trạng ngập diện rộng, sinh hoạt đảo lộn, thiếu thực phẩm an toàn và nguy cơ bệnh tật tăng cao.

Theo các chuyên gia, hai mối đe dọa lớn nhất trong và sau mưa lũ là suy dinh dưỡng - mất nước do thiếu nguồn thực phẩm sạch, cùng với đó là nguy cơ bùng phát các bệnh truyền nhiễm từ môi trường ô nhiễm.

Ổ dịch rình rập sau ngập lụt

TS.BS Trương Anh Thư, Trưởng khoa Kiểm soát Nhiễm khuẩn, Bệnh viện Bạch Mai, cảnh báo rằng sau mỗi trận mưa lũ, môi trường sống thường bị ô nhiễm nghiêm trọng. Nước ngập, rác thải, xác động vật cùng hệ thống thoát nước tắc nghẽn tạo điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn và virus phát triển nhanh chóng. Đây cũng là nguyên nhân khiến nhiều loại dịch bệnh dễ bùng phát sau thiên tai.

Các bệnh đường hô hấp như viêm phổi, cảm cúm hay Covid-19 có tỷ lệ mắc cao, nhất là khi người dân phải tập trung đông đúc trong khu sơ tán, không đủ thông gió, tạo điều kiện cho mầm bệnh lây lan qua giọt bắn.

"Các bệnh đường tiêu hóa như tiêu chảy, viêm gan A/E, tả hay thương hàn cũng xuất hiện phổ biến, thường liên quan đến việc sử dụng nước nhiễm khuẩn hoặc thực phẩm ôi thiu, bảo quản kém. Những vết thương tiếp xúc với nước lũ hoặc bùn đất cũng có thể dẫn đến nhiễm trùng da, thậm chí uốn ván", bác sĩ Thư nói.

Bên cạnh đó, môi trường ẩm ướt và nước tù đọng sau mưa lũ là điều kiện thuận lợi để muỗi và động vật gặm nhấm sinh sôi, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh do vector truyền như sốt xuất huyết, sốt rét hay Leptospirosis. Chỉ sau 48 giờ ngập, thực phẩm bắt đầu mốc và nguy cơ nhiễm khuẩn tăng mạnh do hệ thống bảo quản bị gián đoạn.

Đồng quan điểm, TS.BS Vũ Minh Điền, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, cho hay người già, trẻ nhỏ và những người có bệnh lý nền đối diện với rủi ro cao nhất trong mùa mưa lũ do hệ miễn dịch suy giảm.

Ghi nhận lúc 14h ngày 20/11, tại khu dân cư gần tuyến đường Lương Định Của, 23 Tháng 10 (Nha Trang, Khánh Hòa), nơi nước tràn ngập quá thắt lưng, đoàn cứu trợ lặn lội vào trong đưa người già và trẻ nhỏ ra khu vực an toàn. Ảnh: Quỳnh Long Hải.

Trong điều kiện lạnh ẩm kết hợp dinh dưỡng thiếu hụt, trẻ em dễ mắc các bệnh hô hấp như cúm, viêm amidan, viêm phổi, thậm chí dẫn đến bội nhiễm. Đồng thời, các bệnh tiêu hóa vẫn luôn rình rập từ nguồn nước nhiễm khuẩn, và những trường hợp nặng có thể dẫn đến mất nước, rối loạn điện giải, tụt huyết áp, trụy mạch và suy đa tạng, đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

Nguy cơ càng gia tăng với sự xuất hiện của vi khuẩn Whitmore (Burkholderia pseudomallei), hay còn gọi là "vi khuẩn ăn thịt người". Dòng nước lũ xáo trộn tầng đất sâu, mang theo vi khuẩn lan tỏa rộng khắp môi trường.

Mầm bệnh có thể xâm nhập qua vết trầy xước hoặc vết thương hở khi người dân dọn dẹp mà không sử dụng đồ bảo hộ. Đây là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, khó nhận biết nhưng tiến triển rất nhanh, đặc biệt nguy hiểm với những người suy giảm miễn dịch và có tỷ lệ không qua khỏi cao.

Ngoài ra, nguồn nước ô nhiễm còn là nguyên nhân chính gây các bệnh về mắt, như viêm giác mạc, đau mắt đỏ hay viêm bờ mi.

Giữ ấm, giữ thuốc, bảo vệ tính mạng

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ Dương Minh Tuấn, khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, cho rằng điều quan trọng nhất là giữ an toàn tính mạng. Trong và sau mưa lũ, giữ ấm cơ thể là nhiệm vụ quan trọng để phòng cảm lạnh, viêm phổi.

Ngay khi có nơi trú an toàn, người dân cần thay đồ khô, giữ ấm đầu, ngực, bàn chân bằng khăn, mũ len hoặc túi nylon sạch quấn ngoài tất. Trẻ em không được nằm trực tiếp trên nền ẩm mà phải kê cao, lót chiếu hoặc chăn khô.

Sau mưa lũ, người già, người mắc bệnh mạn tính cần đặc biệt chú ý sức khỏe. Ảnh: Quỳnh Long Hải.

Đặc biệt, người mắc bệnh mạn tính cần được chú ý hơn bao giờ hết. "Chỉ ngưng thuốc vài ngày, người tăng huyết áp dễ rơi vào cơn tăng áp kịch phát; bệnh nhân tiểu đường có thể tăng - hạ đường huyết; người bệnh hen, COPD dễ xuất hiện cơn cấp nguy hiểm", bác sĩ Tuấn cảnh báo.

Mỗi gia đình nên chuẩn bị một "túi thuốc riêng" được bọc kín nước và treo ở nơi cao, dễ lấy. Túi thuốc cần chứa:

- Thuốc huyết áp, thuốc tim mạch

- Thuốc tiểu đường (viên hoặc insulin, kim tiêm, que thử nếu có)

- Thuốc hen, COPD (dạng xịt, uống)

Vệ sinh sau mưa lũ là bước quyết định ngăn dịch bệnh

Theo TS.BS Trương Anh Thư, khi nước rút, việc tổng vệ sinh và khử khuẩn toàn bộ khu vực sinh hoạt, bệnh viện, trường học là rất cần thiết. Người dân và cơ sở y tế cần lau rửa sàn, tường, đồ dùng, đồng thời khử khuẩn bằng dung dịch clo loãng từ 0,1% đến 0,5%.

Việc xử lý nấm mốc, côn trùng, kiểm tra hệ thống thông khí để đảm bảo lưu thông không khí tự nhiên cũng không thể bỏ qua. Nguồn nước, hệ thống rác thải, nhà ăn và khu vệ sinh cần được kiểm tra và khử trùng kỹ lưỡng.

Vị chuyên gia cho hay tại bệnh viện, ngay khi tiếp nhận người bệnh từ vùng bão hoặc phát bệnh trong quá trình lưu trú, cần thực hiện sàng lọc nghiêm ngặt. Những người có triệu chứng sốt, ho, phát ban, vết thương hở, nôn hoặc tiêu chảy phải được chuyển sang khu vực cách ly hoặc khu riêng biệt để tránh lây lan.

Bộ đội Lâm Đồng giúp người dân dọn dẹp sau mưa lũ. Ảnh: Uyên Thy.

Nhân viên y tế khi chăm sóc cần sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân đầy đủ và thực hiện tiêm phòng uốn ván hoặc các vaccine khác nếu cần thiết.

Trong điều kiện không có nước, dung dịch cồn sát khuẩn là giải pháp thay thế. Thời điểm vệ sinh tay lý tưởng là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi xử lý rác hoặc lau dọn nước bẩn. Ô nhiễm vi khuẩn trong nước là nguyên nhân chính gây bệnh đường tiêu hóa. Nước cần được đun sôi ít nhất một phút trước khi uống.

Nếu không có nước sạch, bác sĩ Thư khuyến cáo có thể pha 1/8 thìa cà phê thuốc tẩy clo chứa 5,25% natri hypoclorit vào 3,8 lít nước để khử khuẩn, với hiệu quả tiêu diệt hơn 99,99% vi khuẩn và virus đường ruột. Nước giếng cũng cần được làm sạch và khử trùng, sau 48 giờ phải kiểm tra vi khuẩn coliform và E. coli trước khi sử dụng.

Ngoài ra, thực phẩm cần được bảo quản khô ráo, đậy kín và loại bỏ những đồ cần bảo quản lạnh nếu để ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ. Người đang mắc bệnh truyền nhiễm như tả, lỵ, thương hàn, viêm gan A/E hoặc tiêu chảy không nên chế biến hay phục vụ thức ăn cho người khác.

Người tham gia dọn dẹp hoặc tiếp xúc nước lũ cần trang bị đầy đủ phương tiện phòng hộ cá nhân và tuyệt đối tránh đưa tay bẩn lên mặt hoặc miệng. Bất cứ ai bị thương trong quá trình vệ sinh cần được chăm sóc ngay, đồng thời đánh giá nhu cầu tiêm phòng uốn ván.

Cuối cùng, vị chuyên gia nhấn mạnh chất thải cũng cần được xử lý nghiêm ngặt theo quy định để tránh ô nhiễm lan rộng và ngăn chặn nguy cơ dịch bệnh sau thiên tai.