Sân khấu Việt khắc ghi tên Phạm Thị Thành

Tin đạo diễn Phạm Thị Thành, 'nữ cường' của sân khấu Việt Nam, qua đời ngày 3-9 khiến giới nghệ sĩ và người trong nghề tiếc thương.

Là diễn viên Đoàn Văn công trung ương rồi Đoàn Kịch trung ương, bà Phạm Thị Thành trở thành nữ đạo diễn sân khấu đương đại đầu tiên của Việt Nam.

Là người sáng lập Nhà hát Tuổi Trẻ, bà đã đạo diễn hơn 200 vở sân khấu trong đó có nhiều vở được trao huy chương vàng, rất nhiều vở để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả như Romeo và Juliet, Lời thề thứ 9, Đỉnh cao mơ ước, Tú Xương, 2.000 ngày oan trái, Người tốt nhà số 5, Sống mãi tuổi 17, Vũ Như Tô...

Cặp đôi vàng Phạm Thị Thành - Lưu Quang Vũ

Thời kỳ hoàng kim của sân khấu Việt Nam những năm 1980 có những vở kịch cháy vé diễn khắp cả nước của Lưu Quang Vũ. Người đứng sau thành công của nhiều vở diễn ấy chính là đạo diễn Phạm Thị Thành.

Người ta gọi Lưu Quang Vũ - Phạm Thị Thành là cặp đôi tác giả - đạo diễn vàng lúc bấy giờ, bởi vở nào họ làm cũng rất đắt khách. Trong vở kịch đầu tiên của Lưu Quang Vũ - Sống mãi tuổi 17, Phạm Thị Thành dựng cho sân khấu Nhà hát Tuổi Trẻ.

Sinh thời bà Thành kể, từ sự giới thiệu của một họa sĩ, bà Thành đặt hàng Lưu Quang Vũ viết lại kịch bản Sống mãi tuổi 17 trên bản thảo của ông Đào Duy Kỳ. Từ vở kịch đầu tiên rất thành công này mở ra một sự nghiệp sân khấu lẫy lừng, chói sáng của Lưu Quang Vũ và Phạm Thị Thành.

Nghệ sĩ nhân dân Lê Chức - người kề cận với đạo diễn Phạm Thị Thành những ngày bà đau yếu cuối cùng, cũng là người sẽ viết điếu văn cho nữ đạo diễn - cho biết hồi ấy sân khấu cùng lúc xuất hiện một tác giả và một đạo diễn là Lưu Quang Vũ và Phạm Thị Thành.

Thêm họa sĩ và nhạc sĩ tài năng, họ tạo thành ê kíp làm sân khấu giỏi. Họ nhìn thấy ánh sáng của nhau, đi cùng nhau, làm vẻ vang cho nhau và vẻ vang cho sân khấu nước nhà.

Những vở Phạm Thị Thành dựng từ kịch bản của Lưu Quang Vũ nhiều và thành công tới mức người ta coi Nhà hát Tuổi Trẻ là nhà hát của Lưu Quang Vũ.

Ông Lê Chức nói ông rất ngưỡng mộ đạo diễn Phạm Thị Thành trong cả vai trò diễn viên lẫn đạo diễn, bởi trước khi là đạo diễn, bà Phạm Thị Thành là một diễn viên tài năng trong Đoàn Kịch trung ương và rất duyên dáng với các vai giả trai và vai trẻ con, khiến ông "tâm phục khẩu phục".

Là đạo diễn, Lê Chức thích quan niệm về sân khấu của Phạm Thị Thành và chịu ảnh hưởng quan niệm ấy. Ông rất thích tính trí tuệ và văn hóa, nhân văn trong các vở kịch Phạm Thị Thành đạo diễn.

Lê Chức tin rằng xuất thân "trâm anh thế phiệt" với cha là ông Phạm Khắc Hòe - người soạn thảo chiếu thoái vị cho vua Bảo Đại ngày 22-8-1945, và mẹ là người trong hoàng tộc, đã làm nên một Phạm Thị Thành có nền tảng trí thức và văn hóa rất cao.

Cả một đời cống hiến cho sân khấu bằng tài năng, sự ân cần, đôn hậu, bao dung, Phạm Thị Thành tạo nên những giá trị đẹp đẽ cho nhiều thế hệ trẻ thông qua nghệ thuật của bà.

"Nữ cường" của sân khấu

Nghệ sĩ nhân dân Lan Hương - một trong những diễn viên lứa đầu tiên của Nhà hát Tuổi Trẻ được đạo diễn Phạm Thị Thành tuyển chọn, dìu dắt - nói đạo diễn Phạm Thị Thành góp phần làm thay đổi diện mạo sân khấu từ những năm 1980.

"Bà là một đạo diễn giỏi trong cả nước lúc bấy giờ, một nữ cường của sân khấu. Còn với Nhà hát Tuổi Trẻ, bà có công rất lớn, không chỉ là người sáng lập mà vở diễn nào bà dàn dựng hầu như sẽ đoạt huy chương vàng. Bà rất khôn ngoan trong việc tìm vở và vở diễn ấy đi vào lòng người. Kịch của bà giàu tính triết lý nhưng là thứ triết lý gần gũi, dễ hiểu và rất tình cảm", nghệ sĩ Lan Hương nói.

Nghệ sĩ nhân dân Chiều Xuân không đóng vai nào trong các vở kịch của Phạm Thị Thành, nhưng với chị, những vở kịch của tác giả Lưu Quang Vũ do Phạm Thị Thành đạo diễn là một trong những nguồn cảm xúc đẹp đẽ chắp cánh cho các khao khát, ước mơ chinh phục sân khấu của chị.

Chồng của Chiều Xuân, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, từng làm nhạc cho các vở kịch rất ăn khách của Phạm Thị Thành.

"Những năm 1986 - 1988, bộ tứ sân khấu gồm Phạm Thị Thành đạo diễn vở của Lưu Quang Vũ, họa sĩ Doãn Châu thiết kế sân khấu, Anh Quân làm nhạc - làm nên những vở kịch hấp dẫn, đi diễn khắp các tỉnh, đánh đông dẹp bắc, chiến thắng lẫy lừng. Những vở diễn thành công về nghệ thuật và thương mại ấy tạo đột phá cho sân khấu, còn gia đình tôi thì kinh tế được đảm bảo" - nghệ sĩ Chiều Xuân nhớ lại.

Chị cho biết chồng mình thường nói không biết đạo diễn Phạm Thị Thành lấy năng lượng ở đâu mà làm được nhiều việc như vậy, mà việc gì cũng xuất sắc, cũng hay, cũng đổi mới. Ngoài sự thông tuệ, Phạm Thị Thành còn rất tình cảm, sâu sắc không bao giờ quên ai, một người rất đặc biệt.

"Bà là hiện tượng rất hiếm của sân khấu Việt Nam. Những hình ảnh bà dàn dựng trên sân khấu đẹp, nên thơ, nhân văn, mãnh liệt; chắp cánh cho sự lãng mạn, bay bổng, ước mơ. Không hiểu tại sao những tốt đẹp giỏi giang hội tụ hết trong một người đàn bà như thế", nghệ sĩ Chiều Xuân nói.