Rào cản khiến y học cổ truyền khó bứt phá

Giá dược liệu liên tục tăng, chuỗi cung ứng thiếu ổn định và cơ chế đấu thầu phân tán đang tạo ra “nút thắt” lớn, cản trở sự phát triển của y học cổ truyền.

Trong nhiều năm qua, y học cổ truyền được xem là một trong những trụ cột quan trọng của hệ thống y tế, đặc biệt trong điều trị bệnh mạn tính và phục hồi chức năng. Tuy nhiên, để phát huy hết tiềm năng, ngành đang phải đối mặt với loạt thách thức mang tính hệ thống, từ nguồn cung dược liệu, cơ chế mua sắm, giá thành sản phẩm đến chính sách nhân lực.

“Điểm nghẽn” từ đấu thầu nhỏ lẻ

Trao đổi với Tri Thức - Znews bên lề buổi ký kết hợp tác toàn diện giữa Bệnh viện Y học cổ truyền Bà Rịa - Vũng Tàu và Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM ngày 28/11, bác sĩ chuyên khoa II Đỗ Tân Khoa, Giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM, cho biết điểm nghẽn lớn nhất nằm ở chuỗi cung ứng dược liệu, nền tảng của mọi hoạt động điều trị y học cổ truyền. Nguồn cung dược liệu thiếu ổn định, giá cao và cơ chế mua sắm phân tán đang trở thành rào cản lớn nhất đối với sự phát triển của ngành y học cổ truyền.

Y học cổ truyền được định hướng là lĩnh vực cốt lõi trong chăm sóc sức khoẻ người dân. Ảnh: Lê Huyên.

Không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động điều trị, những vướng mắc này còn khiến các bệnh viện khó mở rộng chuyên môn, doanh nghiệp không mặn mà đầu tư vùng trồng, chuỗi cung ứng liên tục đứt gãy và hệ thống nhân lực chưa có bước chuyển tương xứng.

Hiện mỗi bệnh viện y học cổ truyền tại các tỉnh, thành đều tự tổ chức đấu thầu dược liệu. Nhu cầu bị chia nhỏ theo từng đơn vị dẫn đến khối lượng mua rời rạc, làm mất đi lợi thế thương lượng giá với nhà cung cấp.

"Việc này khiến các nhà phân phối phải cộng thêm hệ số rủi ro để phòng biến động thị trường và chi phí vận hành, kéo theo giá dược liệu tăng cao", bác sĩ Khoa nói

Thêm nữa, nguồn lực tài chính của ngành bị phân tán, trong khi các bệnh viện vẫn không thể tiếp cận mức giá hợp lý dù tổng nhu cầu thực tế trên toàn quốc rất lớn.

Theo bác sĩ Khoa, giải pháp căn cơ là xây dựng cơ chế đấu thầu tập trung ở cấp quốc gia hoặc giao cho một đầu mối thuộc Chính phủ thực hiện mua sắm gộp đối với dược liệu nhập khẩu. Khi có bộ đơn giá chuẩn và nhà thầu trúng chung, các bệnh viện chỉ cần ký hợp đồng trực tiếp.

“Một nguồn vào duy nhất giúp cả ngành tiết kiệm chi phí, đồng thời tạo điều kiện để cơ quan kiểm nghiệm Nhà nước kiểm soát chất lượng dược liệu tốt hơn”, bác sĩ Khoa cho hay.

Bệnh nhân chờ khám bệnh ở Bệnh viện Y học cổ truyền Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: Lê Huyên.

Không chỉ dược liệu nhập khẩu, nguồn cung trong nước cũng rơi vào tình trạng tương tự. Việc từng bệnh viện chỉ mua vài tấn mỗi năm khiến doanh nghiệp không có đủ động lực đầu tư vùng trồng đạt chuẩn C.O (Chứng nhận xuất xứ hàng hóa), C.Q (Chứng nhận chất lượng hàng hóa).

Sự thiếu hấp dẫn này kéo theo hệ quả nghiêm trọng. Nhiều loại thuốc Nam, dù phổ biến trong điều trị, vẫn chưa có chứng nhận chất lượng, không thể đưa vào đấu thầu. Bệnh viện buộc phải giảm sử dụng hoặc thay thế bằng dược liệu nhập khẩu, khiến bài thuốc bị thay đổi và chi phí tăng.

Giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM cho rằng việc phát triển dược liệu nội địa phải bắt đầu bằng một thị trường đủ lớn, ổn định và có cam kết đầu ra rõ ràng, điều hiện nay người trồng và doanh nghiệp đều đang thiếu.

Chuỗi cung ứng đứt gãy, giá thành không nhất quán

Bác sĩ Đỗ Tân Khoa nhận xét nhiều chương trình hỗ trợ phát triển dược liệu ở địa phương được triển khai, nhưng đầu ra vẫn là điểm nghẽn lớn nhất. Không ít hộ trồng dược liệu lâm vào cảnh “được mùa mất giá” hoặc phải bán cho các đầu mối thu mua tự phát, không qua kiểm nghiệm, khiến chất lượng không đồng nhất.

Bác sĩ Khoa đề xuất Bộ Y tế tham gia điều phối để xây dựng thị trường cung cầu ổn định. Trong đó, bệnh viện được xem là “người gác cổng” chất lượng, cần tham gia từ khâu đầu tiên, từ chuẩn hóa nguồn giống, kỹ thuật trồng, đến quy trình bào chế và kiểm soát giá thành.

“Nếu bệnh viện nắm rõ giá thành sản xuất ngay từ khâu đầu, có thể đưa ra mức giá mua hợp lý, tránh tình trạng doanh nghiệp tự định giá cao so với thực tế”, bác sĩ Khoa nhấn mạnh.

Ngoài ra, bác sĩ Khoa cũng cho biết nhiều bệnh viện có hệ thống sản xuất thuốc y học cổ truyền đạt chuẩn GMP đang gặp khó khi chuyển đổi từ dược liệu thô sang sản xuất vị thuốc thành phẩm.

Bác sĩ chuyên khoa II Đỗ Tân Khoa phát biểu tại lễ ký kết hợp tác toàn diện với Bệnh viện Y học cổ truyền Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: Lê Huyên.

Một trong các rào cản lớn là chi phí cấu thành sản phẩm. Nhiều khoản như khấu hao cơ sở vật chất, hệ thống khí sạch HVAC, sản xuất nước RO chưa được tính đầy đủ vào giá thành, làm giảm khả năng cạnh tranh của thuốc y học cổ truyền trong nước. Trong khi đó, giá nhập khẩu dược liệu lại biến động mạnh do chính sách chưa ổn định, khiến việc định giá và ký hợp đồng thầu càng thêm khó khăn.

Không chỉ gặp trở ngại trong đấu thầu và sản xuất, bác sĩ Khoa nhận xét y học cổ truyền còn đối mặt những vấn đề mang tính hệ thống như chính sách phân tuyến, cơ chế vận hành và đào tạo nhân lực.

Theo bác sĩ Khoa, việc phân định cụ thể chức năng của y học cổ truyền ở từng tuyến vẫn chưa rõ ràng. Tuyến ban đầu, vốn là nơi phù hợp nhất để phát huy thế mạnh của y học cổ truyền như châm cứu, xoa bóp, điều trị bệnh mạn tính, lại thiếu chính sách hỗ trợ riêng. Các trạm y tế xã, trung tâm y tế khu vực không có cơ chế thu hút bác sĩ y học cổ truyền, dẫn đến thiếu hụt nhân lực và bị thu hẹp dịch vụ.

Giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM cho rằng cần có chính sách quốc gia quy định bác sĩ y học cổ truyền sau khi tốt nghiệp phải phục vụ từ 2-3 năm tại tuyến ban đầu. Đây vừa là quá trình rèn luyện tay nghề, vừa tạo nền tảng phát triển nhân lực bền vững.

Trước hạn chế về nhân lực, trang thiết bị và kỹ thuật tại nhiều bệnh viện tuyến tỉnh, mô hình hợp tác liên tuyến được xem là giải pháp then chốt.

Việc ký kết hợp tác toàn diện giữa hai bệnh viện chuyên khoa y học cổ truyền, nhằm củng cố lĩnh vực này ở phía Nam, đa dạng hoá mô hình điều trị và phát triển du lịch y tế . Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM sẽ hỗ trợ Bệnh viện Y học cổ truyền Bà Rịa - Vũng Tàu về nhân lực, đào tạo, dược phẩm, công nghệ, chuyển giao kỹ thuật chuyên sâu, giúp bệnh viện vượt qua các hạn chế hiện có.