Quyết ‘dí’ Ấn Độ đến cùng vì mua dầu Nga: Quốc gia BRICS khác, vốn là đối trọng lớn nhất của Mỹ, được ông Trump “trao” món quà lớn

Việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump ép Ấn Độ ngừng mua dầu Nga có thể dẫn đến những hệ quả bất ngờ.

Kể từ khi phương Tây bắt đầu cắt nhập khẩu dầu Nga năm 2022, Ấn Độ nhanh chóng nắm bắt cơ hội. Quốc gia Nam Á này gần như không mua dầu từ Nga trước đó, nhưng nay nhập khẩu gần 2 triệu thùng/ngày. Sản phẩm chủ yếu là dầu nặng, chiếm 35-40% tổng lượng dầu thô nhập khẩu của Ấn Độ. Nhờ nguồn cung giá rẻ này, chi phí nhập khẩu giảm và các nhà máy lọc dầu trong nước hưởng lợi lớn khi tái xuất sản phẩm với giá thị trường.

Chiến lược này từng được xem là khôn ngoan cho đến gần đây. Ngày 6/8, Tổng thống Donald Trump tuyên bố áp thêm 25% thuế đối với hàng hóa Ấn Độ vì mua dầu Nga. Cùng lúc, gói trừng phạt thứ 18 của EU sẽ cấm nhập khẩu sản phẩm lọc dầu có nguồn gốc từ dầu Nga, bắt đầu từ tháng 1/2026.

Tác động từ các lệnh cấm của EU được cho là hạn chế, do phần lớn dầu thô của các nhà máy Ấn Độ đến từ nguồn khác. Do đó, họ có thể khẳng định sản phẩm không được làm từ dầu Nga dù một phần trong hỗn hợp có thể chứa dầu Urals.

Mục tiêu của ông Trump là giảm doanh thu từ dầu mỏ của Nga, gây áp lực buộc Moscow chấm dứt chiến dịch quân sự tại Ukraine. Tuy nhiên, việc ngăn dòng dầu Nga ra thị trường thế giới có thể khiến giá dầu toàn cầu tăng, gây rủi ro chính trị với chính nước Mỹ. Có lẽ vì thế mà thị trường vẫn khá bình tĩnh trước diễn biến mới.

Tuy nhiên, sóng gió có thể đang âm ỉ. Khác với Trung Quốc – nước hiện nhập khẩu khoảng 2 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày – Ấn Độ thường tuân thủ lệnh trừng phạt của Mỹ. Khi ông Trump cấm nhập dầu Iran trong nhiệm kỳ đầu, Ấn Độ lập tức ngừng mua. Giới chức Nhà Trắng hiện “rất nghiêm túc trong việc gây áp lực buộc Ấn Độ đưa nhập khẩu dầu Nga về 0”, theo một nguồn thạo tin.

Nếu Washington thực sự cứng rắn, ông Trump có thể kết hợp thuế với đe dọa trừng phạt các ngân hàng, cảng biển và doanh nghiệp giúp vận chuyển dầu Nga. Trong kịch bản đó, Ấn Độ sẽ buộc phải tìm nguồn thay thế. Các nhà máy lọc dầu nước này đã giảm đơn hàng từ Nga 40-50%, theo ước tính của một thương nhân.

Năm ngoái, lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ từ Nga đạt 92,01 triệu tấn, chiếm 38,1% tổng lượng dầu nhập khẩu – mức cao nhất từ trước đến nay. Năm 2021, khối lượng này chỉ đạt 4,54 triệu tấn (2,1%). Trước đó, Ấn Độ hầu như không mua dầu của Nga, và tỷ trọng của Nga trong tổng lượng dầu nhập khẩu chưa bao giờ vượt quá 2%. Từ năm 2021 – 2023, lượng dầu nhập khẩu đã tăng gần 20 lần, đưa Ấn Độ trở thành nước mua dầu lớn của Nga. Về mặt giá trị, lượng dầu nhập khẩu đã tăng 22,8 lần, từ 2,31 tỷ USD năm 2021 lên 52,72 tỷ USD năm 2024.

Trong khi đó, Trung Quốc vẫn duy trì mua dầu Nga với số lượng lớn kể từ những năm 2010. Thị phần của Nga trong kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc dao động từ 12,6 – 15,5% từ năm 2015 – 2021. Sau năm 2022, Trung Quốc đã tăng lượng nhập khẩu từ 86,25 triệu tấn (58 tỷ USD) vào năm 2022 lên 108,47 triệu tấn (62,6 tỷ USD) vào năm 2024. Hiện tại, 19,6% tổng lượng dầu nhập khẩu của Trung Quốc đến từ Nga.

Trên lý thuyết, các nước Trung Đông – với công suất dự phòng khoảng 3,5 triệu thùng/ngày – cùng một số nhà cung cấp châu Phi có thể là nguồn thay thế phù hợp. Nhưng thực tế, vùng Vịnh đã cam kết cho Đông Á phần lớn nguồn dầu theo hợp đồng dài hạn và loại dầu này lại nhẹ hơn so với dầu Urals mà Ấn Độ ưa chuộng.

Trong khi đó, Nga cũng sẽ gặp khó trong việc tìm khách hàng thay thế. Trung Quốc có thể tăng mua, nhưng nước này cũng không muốn quá phụ thuộc vào một nguồn cung duy nhất.

Nếu Mỹ yêu cầu dừng nhập dầu Nga ngay lập tức, giá dầu có thể tăng vượt 80 USD/thùng – điều mà ông Trump khó chấp nhận trong thời gian dài. Khi đó, kịch bản khả thi là Mỹ sẽ áp dụng cơ chế miễn trừ từng bước trong 6 tháng, giống như khi xử lý lệnh cấm dầu Iran giai đoạn 2018-2019. Dự báo thị trường sẽ dư cung vào đầu năm 2026, tạo dư địa cho một lệnh cấm cứng rắn nhưng linh hoạt hơn.

Về lâu dài, Ấn Độ có thể thay thế phần lớn nguồn cung từ Nga, nhưng với chi phí cao hơn (dầu Urals hiện rẻ hơn 5-10 USD/thùng so với các loại tương đương). Lợi nhuận của các nhà máy lọc dầu Ấn Độ sẽ bị thu hẹp. Trong khi đó, các nhà máy Trung Quốc vốn tích cực dự trữ hàng trong thời gian qua sẽ hưởng lợi nhờ ít bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt và có thể tiếp tục mua dầu Nga với mức chiết khấu ngày càng cao.

Tham khảo: Economist