Quay lại Nhà Trắng đàm phán, Tổng thống Zelensky chưa hết khó

Khoảng nửa năm sau cuộc hội đàm "thảm họa", Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khuya hôm qua (18.8) - rạng sáng nay (19.8, giờ VN) đã quay trở lại Nhà Trắng để hội đàm cùng Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Một số lãnh đạo các nước châu Âu đã đồng hành cùng ông Zelensky để hội đàm với chủ nhân Nhà Trắng. Viết trên mạng xã hội Truth Social vào tối qua ngay trước cuộc gặp, Tổng thống Trump nêu: "Một ngày trọng đại tại Nhà Trắng. Chúng ta chưa bao giờ có nhiều nhà lãnh đạo châu Âu đến đây cùng một lúc như vậy. Một vinh dự lớn cho nước Mỹ! Hãy cùng chờ xem kết quả sẽ ra sao nhé?".

Cụ thể, các lãnh đạo châu Âu cùng tham dự gồm: Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen cùng Tổng thư ký NATO Mark Rutte…

Không còn "đơn thân độc mã"

Như vậy, khác với cuộc hội đàm hồi tháng 2, Tổng thống Zelensky không còn "đơn thương độc mã" trong cuộc hội đàm lần này. Điều này được cho là giúp giảm áp lực từ Tổng thống Trump đối với Tổng thống Zelensky xoay quanh thỏa thuận hòa bình với Nga.

Cũng viết trên Truth Social trước cuộc gặp, chủ nhân Nhà Trắng đặt vấn đề: "Tổng thống Zelensky của Ukraine có thể chấm dứt chiến tranh với Nga gần như ngay lập tức, nếu ông ta muốn, hoặc ông ta có thể tiếp tục chiến đấu". Thông điệp này được cho là nhằm "chuyền bóng" trách nhiệm kết thúc cuộc chiến về phía Tổng thống Zelensky. Không những vậy, ông Trump còn nhấn mạnh Ukraine không thể lấy lại bán đảo Crimea, đồng thời không thể gia nhập NATO. Ông Trump gọi đó là "những thứ không bao giờ thay đổi!".

Trước đó, ông Trump thay đổi mục tiêu ngừng bắn bằng việc Ukraine và Nga phải đạt thỏa thuận hòa bình lâu dài. Những thay đổi này diễn ra sau khi Tổng thống Trump có cuộc hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska (Mỹ) vào rạng sáng 16.8 (theo giờ VN). Cuộc hội đàm thượng đỉnh Mỹ - Nga tuy không đạt thỏa thuận nào, nhưng Tổng thống Trump tiết lộ hai bên có nhiều tiến bộ, ông cùng Tổng thống Putin đã "đàm phán" và "đồng ý" về một cuộc trao đổi đất đai và đảm bảo an ninh để chấm dứt cuộc chiến Ukraine.

Sau cuộc gặp ông Putin, Tổng thống Trump đã liên lạc với Tổng thống Zelensky cũng như lãnh đạo nhiều nước châu Âu. Qua đó, các bên được cho là đang thảo luận về phương án đảm bảo an ninh cho Ukraine tương tự Điều 5 trong Hiến chương của NATO - vốn là điều khoản khối này cam kết bảo vệ thành viên bị tấn công.

Khó khăn còn đó

Đảm bảo an ninh và hòa bình lâu dài được xem là yêu cầu sống còn mà Tổng thống Zelensky đặt ra trong thời gian qua, cũng như trong cuộc gặp Tổng thống Trump hồi cuối tháng 2 ở Nhà Trắng.

Từ cuối tháng 11.2024 khi trả lời phỏng vấn trên Đài Sky News, Tổng thống Zelensky từng cho biết nếu có thể gia nhập NATO, để những vùng đất mà nước này còn kiểm soát được liên minh bảo vệ, thì Kyiv có thể đạt đồng ý thỏa thuận ngừng bắn. Điều đó đồng nghĩa với việc Kyiv chưa đặt điều kiện tiên quyết về việc Moscow trả lại lãnh thổ đang kiểm soát của Ukraine, để đổi lấy việc gia nhập NATO và kết thúc cuộc chiến. Đây là một sự thay đổi lớn về chính sách bởi suốt thời gian trước đó, Kyiv đã nhiều lần khẳng định sẽ không thương thuyết đàm phán nếu Moscow không trả lại các vùng đất chiếm đóng của Ukraine. Việc gia nhập NATO được xem như một đảm bảo an ninh cho Ukraine.

Chính vì thế, như các thông tin được công bố, Mỹ lần này đồng thuận cùng châu Âu đảm bảo an ninh cho Ukraine dù không thu nạp vào NATO, đồng thời Kyiv đồng ý kế hoạch trao đổi lãnh thổ với Moscow. Mới nghe qua thì điều này cũng phù hợp với mong muốn của Ukraine. Thế nhưng, vấn đề đặt ra là một phiên bản Điều 5 - Hiến chương NATO sẽ được xây dựng thế nào cho Ukraine. Hơn thế nữa, phiên bản như vậy liệu có nhận được sự đồng thuận của Nga? Liên quan vấn đề này, Đại sứ Nga tại các tổ chức quốc tế ở Vienna (Áo) Mikhail Ulyanov hôm qua cho hay Nga đồng ý để Ukraine được đảm bảo an ninh như một phần thỏa thuận hòa bình trong tương lai, nhưng Moscow cũng cần sự đảm bảo cho riêng mình.

Bên cạnh đó, việc trao đổi lãnh thổ sẽ như thế nào? Trước đây, Tổng thống Zelensky đồng ý chưa đặt yêu cầu tiên quyết để ngừng bắn là Nga phải trao trả các vùng đất chiếm đóng của Ukraine. Tuy nhiên, việc chưa đòi hỏi yêu cầu tiên quyết không hề đồng nghĩa với việc từ bỏ chủ quyền đối với một số lãnh thổ. Còn việc thỏa thuận trao đổi lãnh thổ có thể khiến Ukraine chính thức thừa nhận mất chủ quyền. Đây sẽ là thách thức không nhỏ cho Tổng thống Ukraine, thậm chí có thể bị nội bộ Ukraine phản đối.

Chính vì thế, Tổng thống Zelensky vẫn đối mặt thách thức lớn để đạt thỏa thuận hòa bình lâu dài.