Quan hệ Mỹ - Ấn lung lay

Mối quan hệ nồng ấm giữa Mỹ và Ấn Độ trong hàng chục năm qua đang ở thế bấp bênh trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump muốn gia tăng sức ép lên Nga nhằm chấm dứt xung đột Ukraine.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại Nhà Trắng hồi tháng 2. Ảnh: New York Times.

Theo New York Times, Tổng thống Donald Trump dường như đặt cược rất nhiều vốn chính trị trong “ván bài” kết thúc xung đột Nga - Ukraine. Trong canh bạc có lẽ lớn nhất từ trước tới nay, ông cam kết sẽ trừng phạt Ấn Độ bằng mức thuế 50% vì mua dầu từ Nga.

Mối quan hệ giữa Mỹ và đối tác chiến lược quan trọng ở châu Á đang bị đe dọa. Hai nước này có mối quan hệ rất khác biệt - thân thiện nhưng không gần gũi, được gắn kết bởi những lợi ích và giá trị chung, đặc biệt trong những thập niên gần đây.

Hôm 6/8, ông Trump dường như không ngần ngại sẵn sàng chấm dứt mối quan hệ đó. Ấn Độ gọi mức thuế bổ sung là “bất công và vô lý”, đồng thời nhấn mạnh họ đang bị trừng phạt bởi một điều mà nhiều quốc gia khác cũng đang làm. Trung Quốc là quốc gia mua dầu lớn nhất của Nga, còn Thổ Nhĩ Kỳ cũng tăng cường hợp tác năng lượng với Nga kể từ khi xung đột Ukraine nổ ra.

Các nhà phân tích cho biết chiến thuật gây sức ép của ông Trump có thể gây tổn hại đến mối quan hệ lâu dài giữa Ấn Độ và Mỹ.

Bên nào cũng thiệt

“Chúng ta tốt nhất nên xích gần nhau thay vì tách rời nhau”, Atul Keshap - Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp Mỹ - Ấn - chia sẻ. “Mối quan hệ đối tác xây dựng trong 25 năm qua cần được giữ gìn, khi hai nước đã đạt được sự thịnh vượng chung và cùng thúc đẩy các lợi ích chiến lược”.

Không rõ Mỹ sẽ thiệt hại tới đâu nếu mối quan hệ với Ấn Độ nguội lạnh. Ấn Độ là đối tác chiến lược quan trọng với Mỹ, đóng vai trò đối trọng với Trung Quốc. Các công ty Mỹ cũng cần Ấn Độ, trong đó có Apple khi công ty này chuyển một số hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Ấn Độ thời gian vừa qua.

Ấn Độ và Mỹ, cùng Nhật Bản và Australia, là thành viên của Bộ Tứ (Quad) - một liên minh thành lập chủ yếu để đối phó với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ấn Độ đang lên kế hoạch tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Lãnh đạo Bộ Tứ vào cuối năm 2025. Không rõ ông Trump có kế hoạch tham dự hay không.

Địa điểm đặt dự án Foxconn Apple tại Bengaluru, Ấn Độ. Ảnh: New York Times.

Song quyết định của ông Trump đang đặt Thủ tướng Narendra Modi vào thế khó. Nga là nguồn cung cấp 45% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ. Nếu ngừng mua dầu Nga, người tiêu dùng và công ty Ấn Độ sẽ đối mặt với mức giá năng lượng cao hơn, ảnh hưởng về mặt chính trị tới chính phủ cầm quyền.

Nếu phớt lờ lời đe dọa của ông Trump, nền kinh tế Ấn Độ sẽ ảnh hưởng nặng nề hơn nhiều. Theo Sáng kiến Nghiên cứu Thương mại Toàn cầu, mức thuế quan cao hơn có thể khiến kim ngạch xuất khẩu hơn 86 tỷ USD của Ấn Độ sang Mỹ giảm 50%. Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ, và xuất khẩu chiếm gần 20% nền kinh tế Ấn Độ. Ấn Độ chỉ xếp thứ 10 trong số đối tác thương mại của Mỹ về hàng hóa.Ấn Độ cũng coi trọng sự ủng hộ của Mỹ trên con đường trở thành siêu cường toàn cầu. Ông Modi đã ca ngợi mối quan hệ với ông Trump và gọi vị tổng thống là “người bạn thực sự”. Công nhân lắp ráp bảng mạch tại nhà máy ở Bengaluru, Ấn Độ, hồi tháng 6. Ảnh: New York Times. Mỹ liệu có đổi ý?Tuy nhiên, tình bạn đó - như nhiều đồng minh khác của Mỹ đã chứng kiến - dường như chẳng có nghĩa lý gì khi chính những ưu tiên của ông Trump đang bấp bênh.Trong những tuần gần đây, Mỹ đã đạt thỏa thuận với Nhật Bản, Hàn Quốc và Liên minh Châu Âu. Riêng Ấn Độ chưa có gì trong tay sau nhiều tháng đàm phán khi nước này vẫn ngần ngại nhượng bộ trong các lĩnh vực như sữa và nông nghiệp.

Ấn Độ cũng công khai bác bỏ những tuyên bố liên quan tới xung đột giữa nước này và Pakistan từ ông Trump. Vị tổng thống liên tục khẳng định ông là trung gian cho lệnh ngừng bắn sau cuộc giao tranh kéo dài 4 ngày giữa hai nước láng giềng hồi tháng 5. Tuy nhiên, Ấn Độ nhấn mạnh đã đàm phán song phương với Pakistan, và giới lãnh đạo Ấn Độ tỏ ra khó chịu trước việc ông Trump muốn can thiệp sâu hơn.

Hiện chưa rõ các mức thuế trừng phạt bao giờ có hiệu lực. Trong sắc lệnh hành pháp ban hành hôm 6/8, ông Trump cho biết mức thuế sẽ được áp dụng trong vòng một tháng, nhưng có thể điều chỉnh sắc lệnh nếu tình hình thay đổi. Sắc lệnh bao gồm một điều khoản quy định Mỹ cũng sẽ xem xét các nước mua dầu từ Nga.

Khác xa với "nền kinh tế chết" như ông Trump vẫn gọi, Ấn Độ hiện là nền kinh tế lớn tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Tuy nhiên, vị trí của Ấn Độ trong danh sách ưu tiên của tổng thống Mỹ có lẽ chưa chắc chắn.