Phía sau chiến dịch chống ma túy của Mỹ ở biển Caribê: Cơn khát dầu Venezuela

Với tuyên bố nhằm mục đích chống ma túy, Washington đã gia tăng hiện diện quân sự ở Caribê gần Venezuela - nhưng câu hỏi là liệu mục tiêu thực sự của chiến dịch có đơn thuần chỉ dừng lại như vậy.

Mỹ đã điều động tàu tuần dương tên lửa dẫn đường USS Lake Erie cùng nhiều tàu chiến khác đến vùng biển Nam Caribê, chính thức gọi đây là một phần của chiến dịch chống buôn bán ma túy.

Tuy nhiên động thái này nhanh chóng làm dấy lên tranh cãi về mục tiêu thực sự của Washington, trong bối cảnh nước này từng nhiều lần công khai muốn lật đổ chính quyền Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro.

Giới chuyên gia nhận định chiến dịch mang màu sắc chính trị nhiều hơn là một nỗ lực chống ma túy thực sự, nhằm gia tăng sức ép buộc chính quyền Maduro phải thay đổi hoặc sụp đổ, từ đó giành lợi thế trong tiếp cận nguồn dầu mỏ - tài nguyên chiến lược vốn là tâm điểm lâu nay của các cuộc xung đột quanh Venezuela.

Sức hấp dẫn từ trữ lượng dầu mỏ của Venezuela

Những nhận định này được đưa ra không phải là không có cơ sở. Dưới thời Tổng thống Trump, Mỹ từng nhiều lần công khai thể hiện tham vọng "tiếp quản" Venezuela - quốc gia sở hữu trữ lượng dầu mỏ lớn nhất thế giới.

Năm 2017, ông Trump từng tuyên bố không loại trừ "lựa chọn quân sự" với Venezuela. Tới năm 2023, tại một hội nghị của Đảng Cộng hòa ở Bắc Carolina, ông còn nói: "Khi tôi rời đi, Venezuela đã sẵn sàng cho sự sụp đổ. Chúng ta sẽ tiếp quản nó và nhận được tất cả số dầu đó".

Cố vấn An ninh quốc gia của ông Trump John Bolton đã tiết lộ lý do Mỹ hậu thuẫn âm mưu đảo chính ở Venezuela năm 2019 là vì lợi ích từ nguồn dầu mỏ khổng lồ nước này, vốn từng bị cựu Tổng thống Hugo Chávez quốc hữu hóa.

Nhận định trên càng được khẳng định bởi cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper rằng các cuộc họp của Hội đồng An ninh quốc gia dưới thời ông Trump trong nghiệm kỳ đầu về Venezuela "luôn bắt đầu bằng việc bàn phương án quân sự thay vì ngoại giao".

Ý định lấy dầu từ các quốc gia khác của Mỹ không chỉ nhắm đến riêng Venezuela. Trong một cuộc phỏng vấn đầu năm 2020 với Đài Fox News, ông Trump nói rằng ông đã chiếm đóng các khu vực giàu dầu thô của Syria để "giữ dầu".

"Tôi để lại quân để giữ dầu (ở Syria). Tôi đã lấy dầu. Những binh sĩ duy nhất tôi có ở đó là để giữ dầu và họ đang bảo vệ dầu. Tôi đã tiếp quản dầu", ông nói.

Trước động thái triển khai tàu chiến, Tổng thống Maduro gọi đây là "mối đe dọa lớn chưa từng có trong 100 năm", và cáo buộc Mỹ tìm cách chiếm đoạt dầu mỏ của Venezuela và thay đổi chế độ bằng đe dọa quân sự.

Ông khẳng định Venezuela vẫn yên bình, nhưng quân đội đã "chuẩn bị kỹ càng" với hơn 4 triệu dân quân, đồng thời tuyên bố sẽ tuần tra lãnh hải bằng máy bay không người lái và tàu hải quân.

Liệu có thực sự là chiến dịch chống ma túy?

Các quan sát viên nhận định lý do Mỹ đưa ra để tăng hiện diện quân sự ở vùng biển Caribê không chỉ đơn thuần là một nỗ lực chống ma túy. 

Ông David Smilde, chuyên gia về Venezuela tại Đại học Tulane, nói với Hãng tin Reuters: "Tôi nghĩ điều họ đang cố làm là tạo áp lực tối đa, áp lực quân sự thực sự lên chế độ (Venezuela) để xem liệu có thể khiến nó sụp đổ hay không. Đây là kiểu ngoại giao pháo hạm (gunboat diplomacy) cổ điển".

Ông Christopher Hernandez-Roy thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) cũng có quan điểm tương tự: "Quy mô triển khai này quá lớn cho một chiến dịch chống ma túy thông thường, nhưng lại quá nhỏ để là một cuộc xâm lược. Nhưng nó đủ đáng kể để cho thấy họ đến đó để làm điều gì đó".

Thực tế, dữ liệu từ Cơ quan Thực thi phòng chống ma túy Mỹ cho thấy phần lớn cocaine từ Nam Mỹ được vận chuyển qua Thái Bình Dương (74%), trong khi khu vực Caribê chủ yếu được dùng cho các chuyến bay bí mật.

Điều này khiến việc Mỹ tăng cường hiện diện quân sự ở Nam Caribê càng gây nghi ngờ: Liệu đây có thực sự là một nỗ lực ngăn chặn "dòng chảy ma túy", hay là màn dọn đường cho những toan tính sâu xa hơn của Washington?