Phép thử cho mối quan hệ ông Trump - ông Putin tại Alaska

Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin ngày 15/8 dự kiến gặp nhau tại Alaska, Mỹ, với trọng tâm thảo luận về xung đột Ukraine và quan hệ song phương.

Giới quan sát nhận xét cuộc gặp mang tính bước ngoặt với quan hệ Nga - Mỹ khi xung đột Ukraine đã kéo dài hơn 3 năm. Họ tin nó sẽ là phép thử để kiểm chứng liệu mối quan hệ cá nhân mà ông Trump thường mô tả là "tốt đẹp" với ông Putin có giúp hai lãnh đạo vượt qua bất đồng hay sẽ đẩy mọi thứ vào bế tắc.

Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump từng gặp ông Putin 6 lần, chủ yếu bên lề các sự kiện quốc tế. Cuộc gặp đáng nhớ nhất giữa hai lãnh đạo là hội nghị thượng đỉnh tại Helsinki, Phần Lan hồi tháng 7/2018. Sau cuộc trao đổi kín kéo dài hai giờ, ông Trump và ông Putin thể hiện mong muốn cải thiện quan hệ song phương.

Tại buổi họp báo chung sau đó, ông Trump gây bất ngờ khi bày tỏ tin tưởng với lời phủ nhận can thiệp bầu cử Mỹ năm 2016 của Nga, trái ngược với kết luận của cộng đồng tình báo Mỹ.

"Tôi rất tin tưởng các cơ quan tình báo của mình, nhưng tôi sẽ nói điều này. Lời phủ nhận của Tổng thống Putin hôm nay rất mạnh mẽ và đầy sức thuyết phục. Ông ấy nói không phải Nga. Tôi không thấy có lý do gì để hoài nghi điều đó", ông Trump nói.

Kể từ khi trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, ông Trump đã chủ động thúc đẩy lộ trình hàn gắn quan hệ với Nga, vốn bị đóng băng trong nhiệm kỳ của người tiền nhiệm Joe Biden vì xung đột Ukraine. Ông Trump và ông Putin đã có cuộc điện đàm 90 phút hồi tháng 2, bày tỏ hy vọng tái thiết quan hệ song phương.

Cuộc gặp tại Alaska sẽ là chuyến thăm đầu tiên của ông Putin đến Mỹ bên ngoài khuôn khổ Liên Hợp Quốc kể từ năm 2007. "Tôi thấy việc Tổng thống Nga đến đất nước chúng ta là hành động thể hiện sự tôn trọng, hơn là chúng ta đến đất nước của ông ấy hoặc gặp nhau ở một quốc gia khác", ông Trump nói.

Các nhà phân tích cũng chỉ ra bằng cách mời lãnh đạo Nga đến đất Mỹ, ông Trump đang "trao quà" cho ông Putin, giúp ông chủ Điện Kremlin thoát khỏi sự cô lập quốc tế mà cựu tổng thống Biden và các lãnh đạo châu Âu thiết lập.

"Ông ấy muốn hòa hợp. Ông ấy nghĩ mình là bạn của ông Putin", John R. Bolton, cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của chính quyền Trump, nói.

Với cuộc gặp ở Alaska, ông Trump tin tưởng rằng mình có thể thuyết phục được người đồng cấp Nga. "Tôi sẽ đến gặp ông Putin và sẽ nói rằng 'ông cần kết thúc và phải kết thúc cuộc chiến này", ông cho hay.

Tuy nhiên, nhiều người không đặt quá nhiều kỳ vọng vào cuộc gặp sắp tới, khi Tổng thống Trump và người đồng cấp Nga vẫn tồn tại bất đồng về vấn đề Ukraine.

Tổng thống Mỹ gần đây nhiều lần than phiền Nga thiếu hợp tác trong nỗ lực chấm dứt xung đột Ukraine. Ông từ lâu tuyên bố sẽ nhanh chóng chấm dứt xung đột, nhưng mọi nỗ lực thúc đẩy đàm phán tới nay chưa mang lại kết quả như kỳ vọng.

Dù vẫn kiềm chế chỉ trích gay gắt cá nhân ông Putin, ông Trump bày tỏ "thất vọng" và "không vui" với lãnh đạo Nga.

"Ông Putin rõ ràng đã vượt quá giới hạn mà ông Trump có thể chấp nhận. Điều đó giải thích tại sao trong 4-6 tuần qua, bạn đã thấy những bình luận có phần gay gắt với phía Nga. Người bạn của ông ấy không giúp đỡ nỗ lực chấm dứt xung đột và ông ấy chưa đạt được thỏa thuận nào", Bolton cho hay.

Dù công khai đánh giá cao nỗ lực thúc đẩy chấm dứt xung đột của ông Trump, Tổng thống Nga chưa có dấu hiệu nào cho thấy muốn từ bỏ các mục tiêu ở Ukraine để đưa ra nhượng bộ đáng kể trong cuộc gặp tại Alaska. Một người quen thuộc với các đánh giá tình báo gần đây của Mỹ cho hay "ông Putin tin Nga đang chiến thắng, vì thế ông ấy không có lý do gì để nhượng bộ".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho rằng ông Putin "chắc chắn không chuẩn bị cho một lệnh ngừng bắn hay kết thúc xung đột". Trong một bài đăng trên mạng xã hội, Tổng thống Ukraine viết "ông Putin chỉ coi cuộc gặp là chiến thắng cá nhân và sau đó tiếp tục hành động như trước, gia tăng áp lực lên Kiev".

Điều đó đặt ra câu hỏi liệu ông Trump có "hy sinh" mối quan hệ cá nhân với ông Putin để gây sức ép lên Nga trong hội nghị thượng đỉnh tại Alaska hay không.

"Tôi hoàn toàn tin Tổng thống Trump sẽ gặp ông Putin với lập trường cứng rắn và ông ấy sẽ quan tâm đến lợi ích của châu Âu cùng nhu cầu chấm dứt xung đột trong danh dự của Ukraine", thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham cho hay.

Ông chủ Nhà Trắng tuần này cũng cảnh báo Nga sẽ phải đối mặt với "những hậu quả rất nghiêm trọng" nếu ông Putin không có thiện chí chấm dứt xung đột. Ông Trump không nói rõ hậu quả là gì, nhưng Nhà Trắng trước đó từng dọa áp lệnh trừng phạt kinh tế hoặc thuế quan với Nga.

Một cuộc gặp không có kết quả sẽ không phải điều ông Trump mong muốn. "Những hội nghị thượng đỉnh không mang lại kết quả sẽ gây tổn hại đến lợi ích quốc gia Mỹ. Nếu ông Trump trở về từ Alaska mà không đạt được gì, ông ấy sẽ trông như một lãnh đạo thiếu sức mạnh và điều đó không tốt cho lợi ích của nước Mỹ", Michael McFaul, cựu đại sứ Mỹ tại Nga dưới thời tổng thống Barack Obama, viết trên mạng xã hội.

Hiện còn quá sớm để dự đoán kết quả cuộc gặp thượng đỉnh ở Alaska. Tuy nhiên, dư luận quốc tế sẽ dõi theo từng động thái của lãnh đạo hai cường quốc khi họ đang đứng trước một sự kiện có thể định hình lại trật tự toàn cầu.

"Tôi nghĩ nó sẽ tốt, hoặc cũng có thể sẽ tệ", ông Trump ngày 11/8 nói về cuộc gặp thượng đỉnh sắp tới.

Thùy Lâm (Theo AFP, CNN, AP, SMH)