Phát hiện hệ thống sông ngòi 34 triệu năm ẩn dưới Nam Cực

Dưới lớp băng dày vùng phía đông Nam Cực là một thế giới sông ngòi ẩn giấu, chưa từng bị tác động trong suốt hơn 34 triệu năm.

Nhóm nghiên cứu do Stewart Jamieson tại Đại học Durham (Anh) dẫn đầu đã phát hiện một vùng địa hình cổ xưa có diện tích tương đương Xứ Wales (khoảng 20,779km² - PV). Nơi này được hình thành bởi các con sông bị chôn vùi dưới gần 2km băng ở Nam Cực.

Hệ thống sông ngòi ẩn dưới Nam Cực

Theo Times of India, các nhà khoa học phát hiện vùng địa hình này nhờ sự hỗ trợ của RADARSAT, hệ thống vệ tinh của Canada. Công nghệ này cho phép họ phát hiện những thay đổi nhỏ trên bề mặt băng, từ đó hé lộ hình dạng địa hình bị chôn vùi bên dưới.

Tình trạng nguyên vẹn của cảnh quan có thể là do niên đại cực kỳ lâu đời của nó. Được bảo tồn dưới sức nặng khủng khiếp của tảng băng, vùng đất này vẫn không thay đổi kể từ trước khi băng hà bắt đầu hình thành.

Khi đó, lục địa này là một phần của siêu lục địa Gondwana, chia sẻ cùng châu Phi, Nam Mỹ và Úc. Nam Cực khi ấy có các con sông chảy xiết, rừng cây và khủng long, thay vì băng giá như hiện nay. Mọi thứ đã thay đổi khoảng 20 triệu năm trước, khi các sông băng bắt đầu hình thành, đóng băng toàn bộ lịch sử của khu vực dưới lớp băng ngày một dày lên.

Tấm băng Đông Nam Cực (EAIS) bắt đầu hình thành trong giai đoạn chuyển tiếp từ thế Eocen sang Oligocen, khoảng 34 triệu năm trước, khi nhiệt độ toàn cầu sụt giảm mạnh và nồng độ CO₂ giảm xuống dưới ngưỡng giới hạn quan trọng.

Những vùng đất cao như dãy núi ngầm Gamburtsev và dãy Transantarctic trở thành hạt nhân cho sự hình thành các khối băng ngày càng mở rộng. Qua hàng triệu năm, các sông băng này dần hợp nhất thành tấm băng khổng lồ vẫn còn tồn tại đến ngày nay.

Bảo vệ những hệ sinh thái mong manh 

Nhờ hệ thống vệ tinh RADARSAT, các nhà khoa học đã quan sát được những thay đổi tinh vi trong độ dốc của bề mặt băng. Những manh mối nhỏ bé này giúp họ hé lộ một địa hình khổng lồ ẩn giấu, được các con sông khắc tạo hàng triệu năm trước, từ rất lâu trước khi tấm băng này xuất hiện.

Việc hiểu được môi trường cổ đại này giúp các nhà khoa học dự đoán cách mà tấm băng Đông Nam Cực (EAIS) có thể phản ứng trong bối cảnh Trái đất nóng lên.

Nhóm của Jamieson, với công trình đăng trên tạp chí Nature Communications, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của nghiên cứu này đối với khoa học khí hậu. "Hiểu được cách tấm băng khổng lồ này phản ứng với biến đổi khí hậu do con người gây ra là một mối quan tâm cấp bách", ông nói.

Phát hiện còn gửi đi một thông điệp lớn hơn: quá khứ, hiện tại và tương lai của Trái đất có mối liên hệ sâu sắc với nhau.

Như Scientific American từng lưu ý, những cảnh quan bị chôn vùi này giống như cỗ máy thời gian. Bằng cách giải mã các bí ẩn của chúng, chúng ta có thể chuẩn bị tốt hơn cho những thách thức khí hậu phía trước, và có thể góp phần bảo vệ những hệ sinh thái mong manh vẫn đang tồn tại ngày nay.